Grupo (matemáticas)

As posibles manipulacións do cubo de Rubik forman un grupo.

En álxebra abstracta, un grupo é unha estrutura alxébrica que consta dun conxunto cunha operación que combina calquera par dos seus elementos para formar un terceiro elemento. Para que se poida cualificar como un grupo o conxunto e a operación deben satisfacer os axiomas de grupo: ter a propiedade asociativa, elemento neutro e elemento inverso.

A teoría de grupos estuda os grupos en si.

Historia

O concepto de grupo xurdiu do estudo das ecuacións polinómicas comezado por Évariste Galois durante a década de 1830. Despois de contribucións desde outros campos como a teoría dos números e a xeometría, a noción xeneralizouse e estableceuse fortemente en torno a 1870.

A definición formal de grupo (G, *) foi formulada por Ferdinand Georg Frobenius en 1887, advertindo que os teoremas que demostraba dependían unicamente dos axiomas propostos e non tiña que acudir ao grupo das permutacións que empregaban os seus antecesores Cauchy, Jordan e Sylow.

Unha teoría especialmente rica foi desenvolvida para grupos finitos, culminada co teorema de clasificación de grupos simples, completado en 1983. Así mesmo, desde mediados da década de 1980 a teoría de grupos xeométricos, que estuda os grupos de xeración finita como obxectos xeométricos, converteuse nunha área particularmente activa na teoría dos grupos.

Definición

Un grupo é un conxunto, G, cunha operación binaria «•» que compón dous elementos calquera a e b de G para formar outro elemento denotado como a • b o ab. Para poder cualificar como un grupo a (G, •), deben satisfacer catro propiedades:

Operación interna

Para todo a, b de G, o resultado da operación a • b tamén pertence a G.

$\mathrm{\forall }a,b\in G:a\cdot b\in G$

Asociatividade

Para todos os a, b e c de G, cúmprese que (a • b) • c = a • (b • c).

Elemento neutro

Existe un elemento e de G, tal que para todos os elementos a de G se cumpre que e • a = a • e = a. O elemento neutro dun grupo G escríbese en ocasións como 1 ou 1_G, notación herdada da identidade multiplicativa.

$\mathrm{\exists }e\mathrm{\forall }a\in G:a\cdot e=e\cdot a=a$

Elemento inverso

Para todo a de G, existe un elemento b de G tal que a • b = b • a = e.

$\mathrm{\forall }a\in G\mathrm{\exists }{a}^{-1}:a\cdot a^{-1}=a^{-1}\cdot a=e$

A orde na que se realiza a operación do grupo pode ser significativa, é dicir, o resultado de operar o elemento a co elemento b non é necesariamente igual que o resultado de b con a; a expresión

a • b = b • a

pode non ser certa. Os grupos nos que si se cumpre chámanse grupos abelianos, en honor a Niels Henrik Abel.

Notación e terminoloxía

Formalmente, un grupo é un par ordenado dun conxunto e unha operación binaria neste conxunto que satisfai os axiomas do grupo. O conxunto chámase conxunto subxacente do grupo, e a operación chámase operación de grupo ou lei de grupo.

Un grupo e o seu conxunto subxacente son, polo tanto, dous obxectos matemáticos diferentes. Para evitar a notación engorrosa, é común abusar da notación ao usar o mesmo símbolo para indicar ambos os dous. Isto reflicte tamén unha forma informal de pensar: que o grupo é o mesmo que o conxunto, salvo que se enriqueceu coa estrutura adicional proporcionada pola operación.

Por exemplo, considere o conxunto dos números reais Modelo:Tmath, que ten as operacións de suma $a+b$ e multiplicación Modelo:Tmath. Formalmente, $ℝ$ é un conxunto, $(ℝ,+)$ é un grupo e $(ℝ,+,\cdot )$ é un corpo. Mais é común escribir $ℝ$ para indicar calquera destes tres obxectos.

O grupo aditivo do corpo $ℝ$ é o grupo cuxo conxunto subxacente é $ℝ$ e cuxa operación é a suma. O grupo multiplicativo do corpo $ℝ$ é o grupo ${ℝ}^{\times }$ cuxo conxunto subxacente é o conxunto de números reais distintos de cero $R\setminus \{0\}$ e cuxa operación é a multiplicación.

De forma máis xeral, fálase dun grupo aditivo sempre que a operación do grupo se denota como adición; neste caso, a identidade denotase normalmente Modelo:Tmath, e a inversa dun elemento $x$ denotase Modelo:Tmath. Do mesmo xeito, fálase dun grupo multiplicativo sempre que a operación do grupo se denota como multiplicación; neste caso, a identidade adoita denotarse Modelo:Tmath, e a inversa dun elemento $x$ denotase Modelo:Tmath. Nun grupo multiplicativo, o símbolo da operación adoita omitirse por completo, de xeito que a operación se denota mediante xustaposición, $ab$ en lugar de Modelo:Tmath.

Exemplos

• O conxunto dos números enteiros Z coa suma teñen estrutura de grupo abeliano, xa que:

1. Para calquera par de enteiros a e b, a suma a + b tamén é enteiro.
2. Para todos os enteiros a, b e c, (a + b) + c = a + (b + c).
3. Para calquera enteiro a, 0 + a = a + 0 = a.
4. Para cada enteiro a, existe un enteiro b tal que a + b = b + a = 0. O enteiro b denomínase elemento inverso de a e denótase como -a.

• As simetrías (rotacións e reflexións) dun cadrado forma un grupo chamado diédrico, que se expresa como D₄.
• O produto define unha estrutura de grupo conmutativo nos números racionais non nulos Q*.
• As matrices cadradas de n columnas con elementos reais e determinante distinto de cero forman un grupo co produto de matrices.
• O grupo de movementos no espazo ou grupo de isometría do espazo euclidiano.
• O grupo de Galileo está formado polas transformacións do espazo e o tempo que conservan os sistemas de referencia inercais.

Grupos cíclicos

As raíces sextas complexas da unidade forman un grupo cíclico. $z$ é un elemento xerador, mais $z^2$ non o é, porque as potencias impares de $z$ non son unha potencia de Modelo:Tmath.

Un grupo cíclico é un grupo cuxos elementos son potencias dun elemento particular $a$.Modelo:Sfn En notación multiplicativa, os elementos do grupo son $$\dots ,a^{-3},a^{-2},a^{-1},a^0,a,a^2,a^3,\dots ,$$ onde $a^2$ significa Modelo:Tmath, $a^{-3}$ significa Modelo:Tmath, etc.Modelo:Efn Tal elemento $a$ chámase xerador ou elemento primitivo do grupo. En notación aditiva, o requisito para que un elemento sexa xerador é que cada elemento do grupo se poida escribir como $$\dots ,(-a)+(-a),-a,0,a,a+a,\dots .$$

Nos grupos modulares $(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z},+)$, o elemento $1$ é xerador, polo que estes grupos son cíclicos. De feito, todo elemento é expresábel como unha suma con todos os seus termos Modelo:Tmath. Calquera grupo cíclico con $n$ elementos é isomorfo a este grupo. Un segundo exemplo de grupos cíclicos é o grupo das Modelo:Tmath-ésimas raíces complexas da unidade, dado porlos números complexos $z$ satisfacendo Modelo:Tmath. Estes números pódense visualizar como os vértices dun $n$-gon regular, como se mostra en azul na imaxe para Modelo:Tmath. A operación de grupo é a multiplicación de números complexos. Na imaxe, multiplicar con $z$ correspóndese cunha rotación no sentido horario de 60°.Modelo:Sfn Da teoría de corpos sábese que o grupo ${𝔽}_p^{\times }$ é cíclico para $p$ primo: por exemplo, se Modelo:Tmath, $3$ é un xerador xa que Modelo:Tmath, Modelo:Tmath, Modelo:Tmath e Modelo:Tmath.

Algúns grupos cíclicos teñen un número infinito de elementos. Nestes grupos, para cada elemento Modelo:Tmath distinto de cero, todas as potencias de $a$ son distintas; a pesar do nome de "grupo cíclico", as potencias dos elementos non resultan nun ciclo. Un grupo cíclico infinito é isomorfo a Modelo:Tmath, o grupo de números enteiros baixo a suma introducido anteriormente.Modelo:Sfn Como estes dous modelos son ambos os dous abelianos, tamén o son todos os grupos cíclicos.

O estudo dos grupos abelianos finitamente xerados está bastante estudado, incluíndo o teorema fundamental dos grupos abelianos finitamente xerados; e reflectindo este estado de cousas, moitas nocións relacionadas co grupo, como centro e conmutador, describen ata que punto un determinado grupo non é abeliano.Modelo:Sfn

Aritmética modular

As horas dun reloxo forman un grupo que usa un módulo con suma 12. Aquí, Modelo:Nowrap.

A aritmética modular módulo $n$ define dous elementos calquera $a$ e $b$ que difiren nun múltiplo de $n$ para seren equivalentes, denotado como Modelo:Tmath. Todo número enteiro é equivalente a un dos enteiros que van de $0$ a Modelo:Tmath, e as operacións da aritmética modular modifican a aritmética normal substituíndo o resultado de calquera operación polo seu representante equivalente. A suma modular, definida deste xeito para os enteiros de $0$ a Modelo:Tmath, forma un grupo, denotado como ${\mathrm{Z}}_n$ ou Modelo:Tmath, con $0$ como elemento identidade e $n-a$ como elemento inverso de Modelo:Tmath.

Un exemplo familiar é a suma de horas dun reloxo, onde se escolle 12 en lugar de 0 como representante da identidade. Se a agulla das horas está en $9$ e avanza $4$ horas, rematará en Modelo:Tmath, como se mostra na ilustración. Isto exprésase dicindo que $9+4$ é congruente con $1$ "módulo Modelo:Tmath" ou, en símbolos, $$9+4\equiv 1(\mathrm{mod}12).$$

Para calquera número primo Modelo:Tmath, tamén existe o grupo multiplicativo de enteiros módulo Modelo:Tmath.Modelo:Sfn Os seus elementos pódense representar de $1$ a Modelo:Tmath. A operación de grupo, multiplicación módulo Modelo:Tmath, substitúe o produto habitual polo seu representante, o resto da división por Modelo:Tmath. Por exemplo, para Modelo:Tmath, os catro elementos do grupo pódense representar por Modelo:Tmath. Neste grupo, Modelo:Tmath, porque o produto habitual $16$ é equivalente a Modelo:Tmath: cando se divide por $5$ dá un resto de Modelo:Tmath. A primalidade de $p$ garante que o produto habitual de dous representantes non sexa divisíbel por Modelo:Tmath e, polo tanto, que o produto modular sexa distinto de cero. O elemento identidade está representado por Modelo:Tmath, e a asociatividade dedúcese da propiedade correspondente dos números enteiros. Finalmente, o axioma do elemento inverso require que dado un enteiro $a$ non divisíbele Modelo:Tmath, exista un enteiro $b$ tal que $$a\cdot b\equiv 1(\mathrm{mod}p).$$ No caso $p=5$ anterior, a inversa do elemento representado por $4$ é el mesmo, e a inversa do elemento representado por $3$ represéntase por Modelo:Tmath, pois Modelo:Tmath. Polo tanto, cúmprense todos os axiomas de grupo. Estes grupos, denotados Modelo:Tmath, son fundamentais para a criptografía de clave pública.Modelo:Efn

Grupo linear xeral

Os grupos de matrices consisten en matrices xunto coa multiplicación de matrices. O grupo linear xeral $\mathrm{G}\mathrm{L}(n,ℝ)$ consta de todas as matrices invertíbeis $n\times n$ con coeficientes reais.Modelo:Sfn Os seus subgrupos denomínanse grupos de matrices ou grupos lineares. O exemplo de grupo diédrico mencionado anteriormente pódese ver como un grupo matricial (moi pequeno). Outro grupo matricial importante é o grupo ortogonal especial Modelo:Tmath. Describe todas as rotacións posíbeis en $n$ dimensións. As matrices de rotación deste grupo utilízanse extensamente nos gráficos por ordenador.Modelo:Sfn

Grupos de Galois

Modelo:Principal Os Grupos de Galois foron desenvolvidos para axudar a resolver ecuacións polinómicas capturando as súas características de simetría.Modelo:SfnModelo:Sfn Por exemplo, as solucións da ecuación cadrática $a{x}^2+bx+c=0$ están dadas por $$x=\frac{-b\pm \sqrt{b^2-4ac}}{2a}.$$ Coñécense fórmulas análogas para a cubica e a ecuación cuártica, mais "non" existen en xeral para as de grao 5 e superior.Modelo:Sfn Na fórmula cadrática, o cambio de signo (permutando as dúas solucións resultantes) pódese ver como unha operación de grupo (moi sinxela). Os grupos de Galois análogos actúan sobre as solucións de ecuacións polinómicas de grao superior e están intimamente relacionados coa existencia de fórmulas para a súa solución. As propiedades abstractas destes grupos (en particular a súa solubilidade) dan un criterio para a capacidade de expresar as solucións destes polinomios usando unicamente a suma, a multiplicación e raíces.Modelo:Sfn

A teoría de Galois moderna xeneraliza o tipo anterior de grupos de Galois mudando á teoría de corpos e considerando as extensións de corpo formadas como o corpo de descomposición dun polinomio. Esta teoría estabelece (a través do teorema fundamental da teoría de Galois) unha relación precisa entre corpos e grupos, subliñando unha vez máis a ubicuidade dos grupos en matemáticas.Modelo:Sfn

Conceptos básicos

As seguintes seccións usan símbolos matemáticos como $X=\{x,y,z\}$ para indicar un conxunto $X$ que contén elementos Modelo:Tmath, Modelo:Tmath e Modelo:Tmath ou $x\in X$ para indicar que $x$ é un elemento de Modelo:Tmath. A notación $f:X\to Y$ significa que $f$ é unha función que asocia a cada elemento de $X$ un elemento de Modelo:Tmath.

Cando se estudan conxuntos, utilízanse conceptos como subconxunto, función e conxunto cociente por unha relación de equivalencia. Cando se estudan grupos, utilízanse no seu lugar subgrupos, homomorfismos e grupos cociente. Estes son os análogos que teñen en conta a estrutura do grupo.Modelo:Efn

Homomorfismos de grupo

Modelo:Principal Os homomorfismos de gruposModelo:Efn son funcións que respectan a estrutura do grupo; poden utilizarse para relacionar dous grupos. Un homomorfismo dun grupo $(G,\cdot )$ cara a un grupo $(H,*)$ é unha función $\phi :G\to H$ tal que

$\phi (a\cdot b)=\phi (a)*\phi (b)$ para todos os elementos $a$ e $b$ en Modelo:Tmath.

Sería natural esixir tamén que $\phi$ respectase as identidades, Modelo:Tmath, e as inversas, $\phi (a^{-1})=\phi (a{)}^{-1}$ para todas as $a$ en Modelo:Tmath. No entanto, estes requisitos adicionais non precisan incluírse na definición de homomorfismos, porque xa están implicados pola esixencia de respectar a operación de grupo.Modelo:Sfn

O homomorfismo identidade dun grupo $G$ é o homomorfismo ${\iota }_G:G\to G$ que asigna cada elemento de $G$ a si mesmo. Un homomorfismo inverso dun homomorfismo $\phi :G\to H$ é un homomorfismo $\psi :H\to G$ tal que $\psi \circ \phi ={\iota }_G$ e Modelo:Tmath, é dicir, tal que $\psi (\phi (g))=g$ para todas as $g$ en $G$ e tal que $\phi (\psi (h))=h$ para todas as $h$ en Modelo:Tmath. Un isomorfismo é un homomorfismo que ten un homomorfismo inverso; equivalentemente, é un homomorfismo bixectivo. Os grupos $G$ e $H$ chámanse isomorfos se existe un isomorfismo Modelo:Tmath. Neste caso, $H$ pódese obter de $G$ simplemente renomeando os seus elementos segundo a función Modelo:Tmath; entón calquera afirmación verdadeira para $G$ tamén é verdadeira para Modelo:Tmath.

A colección de todos os grupos, xunto cos homomorfismos entre eles, forman unha categoría, a categoría de grupos.Modelo:Sfn

Un homomorfismo inxectiva $\varphi :G^{\prime }\to G$ factoriza canonicamente como un isomorfismo seguido dunha inclusión, $G^{\prime }\stackrel{\sim }{\to };H\hookrightarrow G$ para algún subgrupo Modelo:Tmath de Modelo:Tmath. Os homomorfismos inxectivos son os monomorfismos da categoría de grupos.

Subgrupos

Modelo:Principal Informalmente, un subgrupo é un grupo $H$ contido dentro dun máis grande, Modelo:Tmath: ten un subconxunto dos elementos de Modelo:Tmath, coa mesma operación.Modelo:Sfn Concretamente, isto significa que o elemento identidade de $G$ debe estar contido en Modelo:Tmath, e sempre que $h_1$ e $h_2$ estean ambos os dous en Modelo:Tmath, entón tamén o son $h_1\cdot h_2$ e Modelo:Tmath, polo que os elementos de Modelo:Tmath, equipados coa operación de grupo en $G$ restrinxidos a Modelo:Tmath, de feito forman un grupo. Neste caso, o mapa de inclusión $H\to G$ é un homomorfismo.

Coclases

Modelo:Principal En moitas situacións é desexábel considerar dous elementos do grupo iguais se se diferencian por un elemento dun subgrupo dado. Por exemplo, no grupo de simetría dun cadrado, unha vez que se realiza calquera reflexión, as rotacións por si soas non poden devolver o cadrado á súa posición orixinal, polo que se pode pensar que as posicións reflectidas do cadrado son todas equivalentes entre si e como non nequivalentes das posicións non reflexivas; as operacións de rotación son irrelevantes para a cuestión de se se realizou unha reflexión. As coclases utilízanse para formalizar esta visión: un subgrupo $H$ determina as coclases pola esquerda e pola dereita, que se poden considerar como as translacións de $H$ por un elemento arbitrario do grupo Modelo:Tmath. En termos simbólicos, as coclases esquerda e dereita de Modelo:Tmath, que conteñen un elemento Modelo:Tmath, son

$gH=\{g\cdot h\mid h\in H\}$ e Modelo:Tmath, respectivamente.Modelo:Sfn

As coclases pola esquerda de calquera subgrupo $H$ forman unha partición de Modelo:Tmath; é dicir, a unión de todas as coclases pola esquerda é igual a $G$ e dúas coclases pola esquerda ou son iguais ou teñen unha intersección baleira.Modelo:Sfn O primeiro caso $g_{1}H=g_{2}H$ ocorre precisamente cando Modelo:Tmath, é dicir, cando os dous elementos difiren por un elemento de Modelo:Tmath. Consideracións similares aplícanse ás clases pola dereita de Modelo:Tmath. Os grupos pola esquerda de $H$ poden ser ou non os mesmos que os de pola dereita. Se o son (é dicir, se todos os $g$ en $G$ satisfán Modelo:Tmath), entón dise que $H$ é un subgrupo normal.

En Modelo:Tmath, o grupo de simetrías dun cadrado, co seu subgrupo $R$ de rotacións, as coclases pola esquerda $gR$ son igual a Modelo:Tmath, se $g$ é un elemento da propia $R$, ou igual a $U=f_{\mathrm{c}}R=\{f_{\mathrm{c}},f_{\mathrm{d}},f_{\mathrm{v}},f_{\mathrm{h}}\}$ (resaltado en verde na táboa de Cayley de Modelo:Tmath). O subgrupo $R$ é normal, porque $f_{\mathrm{c}}R=U=R{f}_{\mathrm{c}}$ e de xeito similar para os demais elementos do grupo. (De feito, no caso de Modelo:Tmath, as coclases xeradas polas reflexións son todas iguais: Modelo:Tmath.)

Táboa de Cayley de ${\mathrm{D}}_4$

$\circ$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_1$	$r_2$	$r_3$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{c}}$
$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_1$	$r_2$	$r_3$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{c}}$
$r_1$	$r_1$	$r_2$	$r_3$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{h}}$
$r_2$	$r_2$	$r_3$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_1$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{d}}$
$r_3$	$r_3$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_1$	$r_2$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{v}}$
$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_2$	$r_1$	$r_3$
$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$r_2$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_3$	$r_1$
$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$r_3$	$r_1$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$	$r_2$
$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{c}}$	$f_{\mathrm{v}}$	$f_{\mathrm{d}}$	$f_{\mathrm{h}}$	$r_1$	$r_3$	$r_2$	$\mathrm{i}\mathrm{d}$
Os elementos Modelo:Tmath, Modelo:Tmath, Modelo:Tmath, ae Modelo:Tmath forman un subgrupo cuxa táboa de Cayley está en vermello Modelo:Color box (rexión superior dereita). Unha coclase pola esquerda deste subgrupo está en Modelo:Color box verde (na última fila na esquerda) e a coclase pola dereita está Modelo:Color box en amarelo (última columna). O resultado da composición Modelo:Tmath, a simetría Modelo:Tmath, está en Modelo:Color box azul (máis ou menos no centro da táboa).

Grupos cociente

Modelo:Principal Supoña que $N$ é un subgrupo normal dun grupo Modelo:Tmath, e

$G/N=\{gN\mid g\in G\}$

denota o seu conxunto de coclases. Entón hai unha lei de grupo única en $G/N$ para a cal o mapa $G\to G/N$ que envía cada elemento $g$ a $gN$é un homomorfismo. Explicitamente, o produto de dúas coclases $gN$ e $hN$ é Modelo:Tmath, o grupo $eN=N$ serve como a identidade de Modelo:Tmath, e a inversa de $gN$ no grupo cociente é Modelo:Tmath. O grupo Modelo:Tmath, lese como "Modelo:Tmath módulo Modelo:Tmath",Modelo:Sfn chámase grupo cociente ou grupo de factores. O grupo cociente pode ser caracterizado alternativamente por unha propiedade universal.

Táboa de Cayley do grupo cociente ${\mathrm{D}}_4/R$

$\cdot$	$R$	$U$
$R$	$R$	$U$
$U$	$U$	$R$

Os elementos do grupo cociente ${\mathrm{D}}_4/R$ son $R$ e Modelo:Tmath. A operación do grupo sobre o cociente móstrase na táboa. Por exemplo, Modelo:Tmath. Tanto o subgrupo $R=\{\mathrm{i}\mathrm{d},r_1,r_2,r_3\}$ como o cociente ${\mathrm{D}}_4/R$ son abelianos, mais ${\mathrm{D}}_4$ non o é.

O teorema primeiro do isomorfismo implica que calquera homomorfismo sobrexectivo $\varphi :G\to H$ factoriza canonicamente como un homomorfismo cociente seguido dun isomorfismo: Modelo:Tmath. Os homomorfismos sobrectivos son os epimorfismos da categoría de grupos.

Presentacións

Modelo:Principal Cada grupo é isomorfo a un cociente dun grupo libre, de moitos xeitos.

Por exemplo, o grupo diédrico ${\mathrm{D}}_4$ xérase pola rotación á dereita $r_1$ e pola reflexión $f_{\mathrm{v}}$ nunha liña vertical (cada elemento de ${\mathrm{D}}_4$ é un produto finito de copias destes e os seus inversos). Polo tanto, hai un homomorfismo sobrexectivo Modelo:Tmath do grupo libre $⟨r,f⟩$ en dous xeradores cara a ${\mathrm{D}}_4$ enviando $r$ a $r_1$ e $f$ a Modelo:Tmath. Os elementos en $\ker \varphi$ chámanse relacións;algúns exemplos inclúen Modelo:Tmath. De feito, resulta que $\ker \varphi$ é o subgrupo normal máis pequeno de $⟨r,f⟩$ que contén estes tres elementos; noutras palabras, todas as relacións son consecuencias destas tres. O cociente do grupo libre por este subgrupo normal é Modelo:Tmath. Isto chámase presentación de ${\mathrm{D}}_4$ que ben dada mediante xeradores e relacións, porque debido ao primeiro teorema de isomorfismo para Modelo:Tmath, este produce un isomorfismo Modelo:Tmath. Modelo:Sfn

Pódese usar unha presentación dun grupo para construír un grafo de Cayley, que é unha representación gráfica dun grupo discreto.Modelo:Sfn

Grupos con estrutura adicional

Unha definición equivalente de grupo consiste en substituír a parte "existe" dos axiomas de grupo por operacións cuxo resultado é o elemento que debe existir. Así, un grupo é un conxunto $G$ equipado cunha operación binaria $G\times G\to G$ (a operación de grupo), unha operación unaria $G\to G$ (que proporciona a inversa) e unha operación nula, que non ten operando e dá como resultado o elemento identidade. En caso contrario, os axiomas do grupo son exactamente os mesmos. Esta variante da definición evita os cuantificadores existenciais e úsase na computación con grupos.

Esta forma de definir grupos préstase a xeneralizacións como a noción de obxecto de grupo nunha categoría. Brevemente, este é un obxecto con morfismos que imitan os axiomas de grupo.Modelo:Sfn

Grupos topolóxicos

A circunferencia unitaria no plano complexo baixo a multiplicación complexa é un grupo de Lie e, polo tanto, un grupo topolóxico. É topolóxico xa que a multiplicación e división complexas son continuas. É unha variedade e, polo tanto, un grupo de Lie, porque cada pequena peza, como o arco vermello da figura, aseméllase a unha parte da recta real (mostrada na parte inferior).

Modelo:Principal Algúns espazos topolóxicos poden estar dotados dunha lei de grupo. Para que a lei de grupo e a topoloxía se entretezan ben, as operacións de grupo deben ser funcións continuas; informalmente, $g\cdot h$ e $g^{-1}$ non deben variar moito se $g$ e $h$ varían só un pouco. Eses grupos chámanse grupos topolóxicos e son os obxectos de grupo na categoría de espazos topolóxicos.Modelo:Sfn Os exemplos máis básicos son o grupo de números reais baixo a suma e o grupo de números reais distintos de cero baixo multiplicación. Exemplos semellantes pódense formar a partir de calquera outro corpo topolóxico, como o corpo dos números complexos ou o corpo dos [[número p-ádicos|números Modelo:Math-ádicos]]. Estes exemplos son localmente compactos, polo que teñen medida de Haar e pódense estudar mediante análise harmónica. Outros grupos topolóxicos localmente compactos inclúen o grupo de puntos dun grupo alxébrico sobre un corpo local ou un anel adélico; estes son básicos para a teoría de númerosModelo:Sfn. Os grupos de Galois de corpos alxébricos de extensións infinitas están equipados coa topoloxía de Krull, que xoga un papel no Teoría de Galois infinita.Modelo:Sfn Unha xeneralización utilizada en xeometría alxébrica é o grupo fundamental étale.Modelo:Sfn

Grupos de Lie

Modelo:Principal Un grupo de Lie é un grupo que tamén ten a estrutura dunha variedade diferenciábel; informalmente, isto significa que o se parece localmente a un espazo euclidiano dalgunha dimensión fixa.Modelo:Sfn De novo, a definición require que a estrutura adicional, aquí a estrutura de variedades, sexa compatíbel: os mapas de multiplicación e inverso deben ser suaves.

Un exemplo estándar é o grupo linear xeral introducido anteriormente: é un subconxunto aberto do espazo de todas as matrices $n\times n$, porque se dá pola identidade

$\det (A)\ne 0,$

onde $A$ denota unha matriz $n\times n$.Modelo:Sfn Os grupos de Lie son de importancia fundamental na física moderna: o Teorema de Noether vincula simetrías continuas a cantidades conservadas.Modelo:Sfn A rotación, así como as translación no espazo e o tempo, son simetrías básicas das leis da mecánica.

Véxase tamén

Bibliografía

• Modelo:Cita libro, Chapter 2 contains an undergraduate-level exposition of the notions covered in this article.
• Modelo:Cita libro, Chapter 5 provides a layman-accessible explanation of groups.
• Modelo:Cita libro, an elementary introduction.
• Modelo:Cita libro.
• Modelo:Cita libro.
• Modelo:Cita libro.
• Modelo:Cita libro.
• Modelo:Cita libro.
• Modelo:Cita libro.

Outros artigos

• Clasificación dos grupos simples finitos