Matriz (matemáticas)

De testwiki
Saltar á navegación Saltar á procura

En matemáticas, unha matriz é un conxunto de números ordenados en filas e columnas de forma rectangular, na que se pode definir un conxunto de operacións. As matrices teñen múltiples aplicacións, como na resolución de sistemas de ecuacións lineais, e son fundamentais na álxebra lineal.

Definición

Liñas Matriz
Filas matiz 4x4‎
Columnas ‎

Unha matriz en R é unha colección dobremente indexada de elementos dun anel R, é dicir, que os elementos disporanse en filas e columnas e que os elementos teñen definidos operacións semellantes a suma e ao produto.Modelo:Sfn A meirande parte deste artigo referirase as matrices de elementos nun corpo K, en particular, ás matrices reais ou complexas, é dicir, matrices cuxos elementos son números reais ou complexos, respectivamente. Un exemplo dunha matriz sería:

A=(123456)

Os obxectos matemáticos que conforman a matriz son os seus elementos. As liñas horizontais chámanse filas, e as verticais, columnas.

Orde

Unha matriz de orde m×n ou, xeralmente, unha matriz m×n é unha matriz con m filas e n columnas, e m e n son as dimensións da matriz. Por exemplo, a matriz A anterior é unha matriz 2×3. A matriz 1×n será unha matriz fila, e a matriz n×1 será unha matriz columna.

Para referirmos ao conxunto de matrices de orde m×n, usaremos m×n(), onde é o anel ao que pertencen os elementos. No caso do conxunto de matrices cadradas e m=n, usaremos a notación de n()

Notación

As matrices adoitan denotarse con letras maiúsculas, en tanto que os seus elementos son denotados por letras minúsculas con dous índices. Aquí, usaremos a notación de dobre subindexado para falar dos elementos dunha matriz A: o elemento de A na fila i e na columna j denótase por aij. Normalmente, unha matriz escribirase da seguinte forma:

𝐀=[a11a12a1na21a22a2nam1am2amn]=(a11a12a1na21a22a2nam1am2amn)=(aij).

Deste xeito, se:

𝐀=(471103)

entón a23 = 1 e a11 = 4. Ás veces, utilizarase Aij para representar aij e a notación de (aij) para referirse á matriz A cando a súa orde estea clara polo contexto. Hai que ter en conta que existen outra notación, na que se escribirá aji para indicar o mesmo elemento.Modelo:Sfn Ás veces, para traballar comodamente coas columnas dunha matriz, escribiremos 𝐀=(a1,,an) onde ai é a columna i-ésima.

Diremos que dúas matrices 𝐀 e 𝐁 son iguais cando teñen a mesma orde m×n e todos os elementos correspondentes son iguais, é dicir, aij=bij,1m,1n.

No estudo das matrices, adoitase chamar escalar aos elementos do anel, é dicir, os escalares serán os números reais se o noso anel son os reais.

Operacións de matrices

Multiplicación por un escalar

A multiplicación é unha das operacións máis sinxelas que poden ser feitas con matrices. Para multiplicar un número calquera por unha matriz m×n 𝐀, basta multiplicar cada elemento de 𝐀 por k. Así, a matriz resultante 𝐁 será tamén m×n e bij=kaij. Con iso, pódese pensar tamén na noción de dividir unha matriz por un número: basta multiplicala polo inverso dese número. Mais esa noción pode ser perigosa: en canto a multiplicación entre un número e unha matriz pode ser dita "conmutativa", o mesmo non vale para a división, pois non se pode dividir un número por unha matriz.

Por exemplo:

2(183425)=(2×12×82×32×42×22×5)=(21668410)

Adición de matrices

Modelo:Ap Se 𝐀 e 𝐁 son dúas matrices da mesma orde m×n, entón a suma 𝐀+𝐁 é a matriz de orde m×n que se obtén ao sumar os elementos de 𝐀 cos elementos de 𝐁 que lle corresponden, é dicir, dadas as matrices 𝐀 e 𝐁 da mesma orde, 𝐀=(aij) e 𝐁=(bij), entón a suma 𝐀+𝐁=(aij+bij).

Por exemplo:

(132100122)+(005750211)=(1+03+02+51+70+50+01+22+12+1)=(137850333).

A matriz (1)𝐀 escríbese 𝐀, e entón podemos definir a diferenza de dúas matrices: dadas as matrices A e B da mesma orde, 𝐀=(aij) e 𝐁=(bij), entón a diferenza 𝐀𝐁=𝐀+(𝐁)=(aijbij).

Transposición

Se 𝐀 é unha matriz de orde m×n, entón a matriz trasposta de 𝐀 é a matriz n×m 𝐀T que se forma intercambiando as filas e as columnas de 𝐀, isto é, (𝐀ij)T=𝐀ji.

Por exemplo:

(183425)T=(148235)

Produto de matrices

Modelo:Ap O produto de dúas matrices é só posíbel se o número de columnas da matriz da esquerda é o mesmo número de liñas da matriz da dereita. Se 𝐀 é unha matriz m×n e 𝐁 é unha matriz n×p, entón o produto 𝐂=𝐀𝐁 é unha matriz m×p é cij=ai1b1j+ai2b2j++ainbnj.

Por exemplo:

(102131)×(312110)=((1×3+0×2+2×1)(1×1+0×1+2×0)(1×3+3×2+1×1)(1×1+3×1+1×0))=(5142)

Potencia dunha matriz cadrada

Modelo:Ap A potencia dunha matriz sería unha multiplicación repetida, o que pode realizarse cando a matriz é cadrada.

Cando unha matriz A cadrada é diagonalizábel esta diagonalización A=PDP1, onde D é unha matriz diagonal, pódese usar para calcular eficientemente as potencias dunha matriz:

Ak=(PDP1)k=(PDP1)(PDP1)(PDP1)=PD(P1P)D(P1P)(P1P)DP1=PDkP1,

e isto último é doado de calcular xa que só implica as potencias dunha matriz diagonal (e finalmente dúas multiplicacións).

Álxebra de matrices

Propiedades da adición de matrices e da multiplicación por escalares

Dadas as matrices 𝐀, 𝐁, 𝐂 da mesma orde e c, d escalares, entón cúmprense as seguintes propiedades:

  1. Conmutativa: 𝐀+𝐁=𝐁+𝐀
  2. Asociativa: (𝐀+𝐁)+𝐂=𝐀+(𝐁+𝐂)
  3. Elemento neutro da suma de matrices: Para todas as matrices da mesma orde, existe unha matriz 𝐎 tal que 𝐀+𝐎=𝐀 para calquera matriz 𝐀
  4. Elemento oposto da suma de matrices: Para toda matriz A existe unha matriz 𝐀 tal que 𝐀+(𝐀)=𝐎
  5. Distributiva respecto á suma de matrices: c(𝐀+𝐁)=c𝐀+c𝐁
  6. Distributiva respecto á suma de escalares:(c+d)𝐀=c𝐀+d𝐀
  7. c(d𝐀)=(cd)𝐀
  8. 1𝐀=𝐀 onde 1 é o elemento neutro do produto do anel R ao que pertence o escalar.

Propiedades do produto de matrices

Dadas as matrices 𝐀, 𝐁, 𝐂 das ordes axeitadas para que as operacións estean definidas, e k un escalar, entón cúmprense as seguintes propiedades:

  1. Asociativa: 𝐀(𝐁𝐂)=(𝐀𝐁)𝐂
  2. Distributiva pola esquerda: 𝐀(𝐁+𝐂)=𝐀𝐁+𝐀𝐂
  3. Distributiva pola dereita: (𝐀+𝐁)𝐂=𝐀𝐂+𝐁𝐂
  4. k(𝐀𝐁)=(k𝐀)𝐁=𝐀(k𝐁)
  5. Se 𝐀 ten orde m×n, 𝐈m𝐀=𝐀=𝐀𝐈n

En xeral, observamos que o produto de dúas matrices 𝐀 e 𝐁 é non conmutativo:

  • Se as matrices non son cadradas, polo menos un dos dous produtos non estará definido.
  • De seren dúas matrices cadradas, os produtos 𝐀𝐁 e 𝐁𝐀 estarán definidos, pero non teñen por que coincidir, como no seguinte exemplo:
Exemplo: (1234)(0001)=(0204)  e (0001)(1234)=(0034) as matrices non conmutan.

De coincidiren, 𝐀𝐁=𝐁𝐀 e diremos que as matrices 𝐀 e 𝐁 conmutan.

Propiedades da transposición

Dadas as matrices 𝐀, 𝐁 das ordes axeitadas para que as operacións estean definidas, e k un escalar, entón cúmprense as seguintes propiedades:

  1. (𝐀T)T=𝐀
  2. (k𝐀)T=k𝐀T
  3. (𝐀+𝐁)T=𝐀T+𝐁T
  4. (𝐀𝐁)T=𝐁T𝐀T

Matriz cadrada

Modelo:Ap Unha matriz cadrada é unha matriz co mesmo número de filas que de columnas, é dicir, son as matrices de orde nxn ou, simplemente, de orde n. Chamaremos ao conxunto de elementos da forma aii como diagonal principal.

Principais tipos

Matrices diagonais e triangulares

Modelo:Ap

Nome Exemplo con n=3 Definición
Matriz diagonal (a11000a22000a33) ijaij=0
Matriz triangular inferior (a1100a21a220a31a32a33) i>jaij=0
matriz triangular superior (a11a12a130a22a2300a33) i<jaij=0

Se todos os elementos da matriz 𝐀 por debaixo da diagonal principal son nulos , 𝐀 é unha matriz triangular superior. Analogamente, se os elementos que están por riba da diagonal principal son cero, entón 𝐀 é unha matriz diagonal inferior. Se todas os elementos que no estean na diagonal principal son nulos, diremos que 𝐀 é unha matriz diagonal.

Se os elementos da diagonal son λ1λn, defínese diag(λ1λn) como a matriz diagonal na que aii=λi.

Matriz identidade

Modelo:Ap A matriz identidade 𝐈nde orde n é a matriz de orde nxn tal que todos os elementos da diagonal principal son iguais a 1, e o resto de elementos son iguais a 0, como:

𝐈1=(1), 𝐈2=(1001), , 𝐈n=(100010001)

Son un tipo especial de matrices cadradas, que toman o seu nome porque manteñen as matrices despois do produto: 𝐀𝐈n=𝐈n𝐀 para toda matriz 𝐀de orde mxn.

Matriz simétrica e antisimétrica

Modelo:Ap Unha matriz cadrada 𝐀 é unha matriz simétrica se 𝐀=𝐀T, mais se 𝐀=𝐀T, entón 𝐀 é unha matriz antisimétrica.

Pódense construír matrices destes tipos a partir doutras que non pertence, por exemplo, se 𝐀é unha matriz cadrada, 𝐀+𝐀Té unha matriz simétrica e 𝐀𝐀Té unha matriz antisimétrica, e para calquera matriz 𝐀, 𝐀𝐀Té unha matriz simétrica.

Matriz invertible e matriz inversa

Modelo:Ap Unha matriz cadrada 𝐀 de orde n, é invertible o non singular se existe unha matriz B tal que 𝐀𝐁=𝐁𝐀=𝐈n, onde 𝐈n é a matriz identidade nxn. Se 𝐁 existe, entón denotarémola como a matriz inversa de 𝐀 ou 𝐀1. Modelo:Sfn A matriz inversa ten as seguintes propiedades:

  • Se 𝐂=𝐀𝐁 e todas son matrices cadradas e invertibles, entón 𝐂1=𝐁1𝐀1.
  • (𝐀1)T=(𝐀T)1
  • Se 𝐀 é simétrica, entón 𝐀1tamén.
  • Se existe a matriz inversa, entón esta ha de ser única.

Matriz ortogonal

Modelo:Ap Unha matriz cadrada 𝐀 é unha matriz ortogonal con elementos reais se a súa matriz trasposta é igual á súa matriz inversa: 𝐀T=𝐀1. Deste xeito, temos que 𝐀T𝐀=𝐀𝐀T=𝐈n.

Matriz nilpotente

Modelo:Ap Unha matriz nilpotente é unha matriz cadrada N tal que Nk=0 para algún enteiro k. O menor deses k chámase índice de N[1].

Por exemplo a matriz

A=[0100]

é nilpotente con índice 2, pois A2=0.

Operacións principais

Traza

A traza, tr(𝐀), dunha matriz cadrada 𝐀 é a suma dos elementos da súa diagonal, é dicir, tr(𝐀)=i=1naii. Un exemplo sería

𝐀=(a11a12a13a21a22a23a31a32a33), 𝐁=(3436187520124159)
tr(𝐀)=a11+a22+a33, tr(𝐁)=3+8+19=3

Pódese deducir pola definición de produto de matrices que:

tr(𝐀𝐁)=i=1mj=1naijbji=tr(𝐁𝐀)

Disto conclúese que a traza dun produto de máis de dúas matrices é independente dunha permutación cíclica de matrices, mais isto non se aplica en xeral a permutacións arbitrarias, por exemplo tr(𝐀𝐁𝐂)=tr(𝐂𝐀𝐁)=tr(𝐁𝐂𝐀)tr(𝐁𝐀𝐂). Tamén temos que a traza dunha matriz ten a mesma traza que a súa transposta, isto é, tr(𝐀T)=tr(𝐀).

Determinante

Modelo:Principal

Unha transformación linear en RModelo:Sup dada pola matriz indicada. O determinante desta matriz é −1, xa que a área do paralelogramo verde á dereita é 1, mais o mapa inverte a orientación, xa que xira a orientación antihorario dos vectores cara a un sentido horario.

O determinante dunha matriz cadrada A (denominado det(A) ou |A|) é un número que codifica certas propiedades da matriz. Unha matriz é invertíbel se e só se o seu determinante é distinto de cero.

O seu valor absoluto é igual á área (en RModelo:Sup) ou volume (en RModelo:Sup) da imaxe do cadrado (ou cubo), mentres que o seu signo corresponde á orientación do mapa linear correspondente: o determinante é positivo se e só se se conserva a orientación.

O determinante det(𝐀)ou |𝐀|dunha matriz cadrada é a única función matricial que leva ao conxunto n(𝕂) a 𝕂 que cumpre:Modelo:Sfn

  1. det(,bi+ci,)=det(,bi,)+det(,ci,)
  2. det(,λai,)=λdet(,ai,)
  3. det(a1,,ai,,aj,,an)=det(,aj,,ai,)
  4. det(𝐈n)=1

Ás propiedades 1 e 2 din que é unha función n-linear para as columnas e a propiedade 3 di que é alternada para as columnas.

O determinante ten diferentes propiedades, entre as que salientan:

  • Unha matriz é invertíbel se e só se o seu determinante non é cero.
  • det(𝐀T)=det(𝐀) , polo que temos as mesmas propiedades para as filas que para as columnas.
  • det(𝐀𝐁)=det(𝐀)det(𝐁)
  • O seu valor absoluto equivale á área (en 2), ao volume (en 3) ou ao volume xeneralizado (en n) do cubo que ten por costados aos vectores que corresponden coas columnas da matriz.
  • Mediante a regra de Cramer, pódese usar para resolver sistemas de ecuacións lineais.

Eigenvalores e eigenvectores

Modelo:Principal Un número λ e un vector distinto de cero v que satisfán

𝐀𝐯=λ𝐯

chámanse eigenvalor (ou valor propio) e eigenvector (ou vector propio) de A, respectivamente.[2][3] O número λ é un eigenvalor dunha matriz n×n-A se e só se A−λIModelo:Sub non é invertíbel, o que é equivalente a

det(𝐀λ𝐈)=0.[4]

O polinomio pA nunha variable indeterminada Modelo:Mvar dada pola avaliación do determinante det(XInA) chámase polinomio característico de A. É un polinomio mónico de grao Modelo:Mvar. Polo tanto, a ecuación polinómica pA(λ)=0 ten como máximo n solucións diferentes, é dicir, n eigenvalores da matriz.[5] Poden ser complexos aínda que as entradas de A sexan reais.

Segundo o teorema de Cayley-Hamilton, pA(A)=0, é dicir, o resultado de substituír a propia matriz no seu polinomio característico obtén a matriz cero.

Ecuacións lineais

A álxebra de matrices é interesante para a representación de sistemas de ecuacións lineais. Por exemplo, supoñamos que queremos resolver o seguinte sistema:

5x1+10x2+20x3=403x19x2+27x3=542x1+15x2+10x3=4

Entón poderemos representalo pola ecuación de matrices 𝐀𝐱=𝐛, onde

𝐀=(51020392721510), 𝐱=(x1x2x3), 𝐛=(40544)

Como neste caso temos que 𝐀 é invertíbel, entón:

𝐀1𝐀𝐱=𝐀1𝐛𝐱=𝐀1𝐛

En xeral, se 𝐀 é unha matriz mxn, 𝐱 é unha matriz columna n×1 e 𝐛 é outra matriz columna m×1, entón a ecuación 𝐀𝐱=𝐛é equivalente ao sistema de ecuacións

a1,1x1+a1,2x2++a1,nxn=b1  am,1x1+am,2x2++am,nxn=bm

Como no caso anterior, se n = m e 𝐀 é invertible (as ecuacións son independentes), podemos escribir 𝐱=𝐀1𝐛 para resolver o sistema. En calquera outro caso, ou ben o sistema non té solucións ou ben té infinitas.

Descomposición

Modelo:Artigo principal Hai diferentes métodos para traballar coas matrices dun xeito máis sinxelo, para o cal unha posibilidade é o uso de técnicas coñecidas como "descomposición matricial" ou "factorización matricial". Debido a que estas transformacións manteñen certas propiedades da matriz orixinal, como o determinante, o rango ou os autovalores, estas propiedades poden ser calculadas a partir da descomposición no canto da matricial orixinal. Deste xeito son utilizadas na análise numérica para realizar certas operacións matriciais de maneira máis eficiente.

Aplicacións

Teoría de grafos

En teoría de grafos, usando as matrices pódense representar grafos, atopar caracterizacións e demostrar resultados con técnicas de álxebra lineal. Entre as matrices que se utilizan salientanModelo:Sfn:

  • A matriz de adxacencia, que garda a información de que vértices están conectados por unha aresta.
  • A matriz de incidencia, que almacena en aij un -1 se a aresta j sae do vértice i, 1 se entra e 0 no outros casos.
  • A matriz laplaciana, que se define como a matriz diferenza entre a matriz de grados e a matriz de adxacencia.
  • A matriz de distancias, que é a matriz que garda a distancia entre os vértices dun grafo.

Notas

Modelo:Listaref

Véxase tamén

Bibliografía

Ligazóns externas

Modelo:Control de autoridades