Teorema chinés do resto

De testwiki
Saltar á navegación Saltar á procura
Formulación orixinal de Sunzi: Modelo:Nowrap Modelo:Nowrap 2 (mod 7) coa solución Modelo:Nowrap con k enteiro

En matemáticas, o teorema teorema chinés do resto expón que se un sabe os restos da división euclidiana dun enteiro Modelo:Mvar por varios enteiros, daquela un pode determinar o resto da división de Modelo:Mvar polo produto destes enteiros, baixo a condición de que os divisores sexan coprimos por pares (ningunha parella de divisores comparte un factor común á parte do 1).

As palabras resto e residuo son equivalentes, e ambas as dúas pódense ver nos documentos existentes.

Por exemplo, se sabemos que o resto de n dividido por 3 é 2, o resto de n dividido por 5 é 3, e o resto de n dividido por 7 é 2, daquela sen saber o valor de n, podemos determinar que o resto de n dividido por 105 (produto de 3, 5, e 7) é 23. Importante, isto dinos que se n é un número natural menor de 105, entón 23 é o único valor posíbel de Modelo:Mvar.

A redacción coñecida máis antiga do teorema foi feita polo matemático chinés Sunzi no Sunzi Suanjing entre os séculos III e V (d.C).

O teorema chinés do resto úsase amplamente para computar enteiros grandes, pois permite traballar con números de tamaño limitado.

O teorema chinés do resto (expresado como congruencias) é certo sobre todo dominio ideal principal. Está xeneralizado a calquera anel, cunha formulación que implica ideais bilaterais.

Historia

A cita do matemático chinés Sunzi no Sunzi Suanjing foi:[1] Modelo:Cita O que ven sendo un algoritmo para resolver este problema foi descrito por Aryabhata (século VI).[2] Tamén Brahmagupta (no século VII) trataba casos especiais do teorema chinés do resto e aparecen no Liber Abaci (1202) de Fibonacci.[3] O resultado foi máis tarde xeneralizado cunha solución completa chamada Da-yan-shu (Modelo:Lang) en Qin Jiushao 1247 Tratado Matemático en Nove Seccións que foi traducido a inglés no século XIX polo misioneiro británico Alexander Wylie.[4][5]

O teorema chinés do resto aparece no libro de Gauss de Disquisitiones Arithmeticae.[6]

A noción de congruencia foi introducida e utilizada por Carl Friedrich Gauss no seu Disquisitiones Arithmeticae de 1801.[7] Gauss Ilustra o teorema chinés do resto nun problema que implica calendarios, "atopar os anos que teñen un determinado número de período en relación ao ciclo solar e lunar e a indición romana (período de 15 anos)." Gauss Presenta un procedemento para solucionar o problema que xa era utilizado por Leonhard Euler.[8][9]

Enunciado

Sexan n1,,nk enteiros superiores a 1, chamados módulos. Denotamos por Modelo:Mvar o produto dos ni.

Enunciando o teorema chinés do resto podemos dicir que se os ni son coprimos por pares, e se a1,,ak son enteiros tal que 0ai<ni para cada Modelo:Mvar, daquela hai un e só un enteiro x, tal que 0x<N e o resto da división euclidiana de x por ni é aipara cada Modelo:Mvar.

Isto pódese reformular do seguinte xeito en termos de congruencias: Se os ni son coprimos por pares, e se

a1,,ak son enteiros calquera, daquela o sistema

xa1(modn1)xak(modnk),

ten solución, e dúas solucións calquera, digamos x1 e x2, son congruentes módulo N, é dicir, Modelo:Math.[10]

En álxebra abstracta, o teorema adoita ser reformulado como: se os nison coprimos por pares, o mapa

xmodN(xmodn1,,xmodnk)

Define un isomorfismo de aneis[11]

/N/n1××/nk

entre o anel de enteiros módulo N e o produto directo dos aneis de enteiros módulo os ni. Isto significa que para facer unha secuencia de operacións aritméticas en /N, pódese facer o mesmo cálculo independentemente en cada /ni e despois obtér o resultado aplicando o isomorfismo (de dereita a esquerda). Isto será máis rápido que o cálculo directo se N e o número de operacións son grandes. Isto é amplamente usado, baixo o nome de computación multimodular, en álxebra linear sobre os números enteiros ou os números racionais.

O teorema tamén se pode reformular na linguaxe da combinatoria porque as infinitas progresións aritméticas de números enteiros teñen a propiedade de Helly.[12]

Proba

A existencia e a unicidade da solución poden probarse independentemente. Con todo, a primeira proba de existencia, dada abaixo, utiliza a unicidade.

Unicidade

Se Modelo:Mvar e Modelo:Mvar son ambas as dúas solucións a todas as congruencias. Como Modelo:Mvar e Modelo:Mvar dan o mesmo resto, ao dividirse entre Modelo:Math, temos que a súa diferenza Modelo:Math é múltiplo de cada Modelo:Math. Como os Modelo:Math son coprimos por pares, o seu produto Modelo:Math tamén divide Modelo:Math, polo que Modelo:Mvar e Modelo:Mvar son congruentes módulo Modelo:Math. Se Modelo:Mvar e Modelo:Mvar se supón que non son negativos e son menores que Modelo:Math (como no primeiro enunciado do teorema), entón a súa diferenza só pode ser múltiplo de Modelo:Math se Modelo:Math.

Existencia (primeira proba)

Temos

xmodN(xmodn1,,xmodnk)

este mapa asigna clases de congruencia módulo Modelo:Math a múltiples clases de congruencia módulo Modelo:Math . A proba de unicidade mostra que este mapa é inxectivo. Como o dominio e o codominio deste mapa teñen o mesmo número de elementos, o mapa tamén é sobrexectivo, o que proba a existencia da solución.

Esta proba é moi sinxela mais non proporciona ningún xeito directo de calcular unha solución. Ademais, non se pode xeneralizar a outras situacións nas que a seguinte proba si.

Existencia e solución

A existencia pódese establecer mediante unha construción explícita de Modelo:Mvar.[13] Esta construción pódese dividir en dous pasos, primeiro resolvendo o problema no caso de dous módulos, e despois estendendo esta solución ao caso xeral por indución sobre o número de módulos.

Caso de dous módulos

Queremos solucionar o sistema:

xa1(modn1)xa2(modn2),

onde n1 e n2 son coprimos.

Pola identidade de Bézout sabemos da existencia de dous números enteiros m1 e m2 tal que

m1n1+m2n2=1.

Os enteiros m1 e m2 pódense calcular mediante o algoritmo euclidiano estendido.

Unha solución vén dada por

x0=a1m2n2+a2m1n1.

Comprobamos,

x0=a1m2n2+a2m1n1=a1(1m1n1)+a2m1n1=a1+(a2a1)m1n1,

iso implica que x0a1(modn1). A segunda congruencia próbase de xeito similar, trocando os subíndices 1 e 2.

O conxunto total de solucións será logo x=x0+n1n2k para Modelo:Mvar enteiro.

Caso xeral

Considere unha secuencia de ecuacións de congruencia:

xa1(modn1)xak(modnk),

imos ver unha proba por construción e un exemplo por un método moi rápido

xaiMiNiai(1mini)ai(modni),

Sexa Ni=N/ni o produto de todos os módulos menos un. Como os ni son coprimos por pares, Ni e ni son coprimos. Aplícamos a identidade de Bézout, e existen números enteiros Mi e mi tal que

MiNi+mini=1.

Unha solución do sistema de congruencias é

x=i=1kaiMiNi.

De feito, como Nj é múltiplo de ni para ij, temos

para cada i.

Exemplos

Para o caso de dúas congruencias imos ver dúas versións do problema dos piratas.

a) 17 piratas reparten un botín de máis de 100 moedas e sobra 1. Despois morre 1 pirata, reparten e segue a sobrar unha.

x1(mod17)x1(mod16)

Aquí

m1n1+m2n2=1.
117+(1)16=1.
x0=1117+1(1)16=1.
x=1+1716k=1+272k

Por tanto, a primeira solución x>100=273.

Cando a identidade de Bézout non é evidente pódese calcular co algoritmo de Euclides estendido[14].

b) 17 piratas reparten un botín de máis de 100 moedas e sobra 1. Despois morre 1 pirata, reparten e sobran 7.

x1(mod17)x7(mod16)

Aquí

m1n1+m2n2=1.
117+(1)16=1.
x0=1717+1(1)16=103.
x=103+1716k=103+272k

Por tanto, a primeira solución x>100=103.

Caso xeral

Exemplo con catro congruencias,[15]

x6(mod11)x13(mod16)x9(mod21)x19(mod25)

Solución: o módulo da solución completa debe ser 11162125=92500, por seren coprimos.

E comezamos os cálculos

z1=m/m1=m2m3m4=162125=8400.z2=m/m2=m1m3m4=112125=5775.z3=m/m3=m1m2m4=111625=4400.z4=m/m4=m1m2m3=111621=3696.

y1=z11(mod11)=71(mod11)=8(mod11).y2=z21(mod16)=151(mod16)=15(mod16).y3=z31(mod21)=111(mod21)=2(mod21).y4=z41(mod25)=211(mod25)=6(mod25).

w1=y1z1(mod92400)=67200(mod92400).w2=y2z2(mod92400)=86625(mod92400).w3=y3z3(mod92400)=8800(mod92400).w4=y4z4(mod92400)=22176(mod92400).

x=a1w1+a2w2+a3w3+a4w4(mod92400). x=2029869(mod92400)=89469(mod92400).

Como un sistema diofantiano linear

O sistema de congruencias resolvido polo teorema chinés do resto pódese reescribir como un sistema de ecuacións diofantianas lineares:

x=a1+x1n1x=ak+xknk,

Polo tanto, pódense usar todos os métodos xerais para resolver tales sistemas, como a redución da matriz do sistema á forma normal de Smith ou á forma normal de Hermite.

Sobre dominios de ideais principais

O teorema enunciouse de tres formas diferentes: en termos de restos, de congruencias e dun isomorfismo de anel. A declaración en termos de restos non se aplica, en xeral, aos dominios de ideais principais, xa que os restos non se definen nestes aneis. Non obstante, as outras dúas versións teñen sentido sobre un dominio ideal principal Modelo:Math: abonda con substituír "enteiro" por "elemento do dominio" e por Modelo:Math. Estas dúas versións do teorema son certas neste contexto, porque as demostracións (excepto a primeira proba de existencia), baséanse no lema de Euclides e na identidade de Bézout, que son certas en todos os dominios principais.

Sobre aneis de polinomios dunha variábel e dominios euclidianos

Os polinomios univariados sobre un corpo son o exemplo típico dun dominio euclidiano que non son os enteiros. Polo tanto, enunciamos o teorema para o caso do anel R=K[X] para un corpo K. Para obter o teorema nun dominio euclidiano en xeral, abonda con substituír o grao pola función euclidiana do dominio euclidiano.

O teorema chinés do resto para polinomios é así: Sexan Pi(X) (os módulos), para i=1,,k, polinomios coprimos por pares en R=K[X] . Sexa di=degPi o grao de Pi(X), e D a suma dos di. Se Ai(X),,Ak(X) son polinomios tales que Ai(X)=0 ou degAi<di para cada Modelo:Math, daquela, hai un e só un polinomio P(X), tal que degP<D e o resto da división euclidiana de P(X) por Pi(X) é Ai(X) por cada Modelo:Math.

Polo tanto, agora queremos atopar un polinomio P(X), que satisfai as congruencias

P(X)Ai(X)(modPi(X)),

para i=1,,k.

Considere os polinomios

Q(X)=i=1kPi(X)Qi(X)=Q(X)Pi(X).

A descomposición en fraccións parciais de 1/Q(X)Modelo:Mvar polinomios Si(X) de grao degSi(X)<di, tal que

1Q(X)=i=1kSi(X)Pi(X),

e así

1=i=1kSi(X)Qi(X).

Por tanto unha solución do sistema de congruencias simultáneas vén dada polo polinomio

i=1kAi(X)Si(X)Qi(X).

De feito, temos

i=1kAi(X)Si(X)Qi(X)=Ai(X)+j=1k(Aj(X)Ai(X))Sj(X)Qj(X)Ai(X)(modPi(X)),

para 1ik.

A solución pode ter un grao superior a D=i=1kdi. Podemos deducir a única solución de grao menor que D se consideramos o resto Bi(X) da división euclidiana de Ai(X)Si(X) por Pi(X). Esta solución é

P(X)=i=1kBi(X)Qi(X).

Interpolación de Lagrange

Un caso especial para polinomios é a interpolación de Lagrange. Para isto, considere Modelo:Mvar polinomios mónicos de grao un:

Pi(X)=Xxi.

Son coprimos por pares se os xi son todos diferentes. O resto da división por Pi(X) dun polinomio P(X) é P(xi), polo teorema do resto.

Agora, sexan A1,,Ak constantes (polinomios de grao 0) en K. Tanto a interpolación de Lagrange como o teorema chinés do resto afirman a existencia dun polinomio único P(X), de grao inferior a k tal que

P(xi)=Ai,

para cada i.

A fórmula de interpolación de Lagrange é exactamente o resultado, neste caso, da construción anterior da solución. Máis precisamente, se temos

Q(X)=i=1k(Xxi)Qi(X)=Q(X)Xxi.

A descomposición parcial da fracción 1Q(X) é

1Q(X)=i=1k1Qi(xi)(Xxi).

Agora, se reducimos o lado dereito a un denominador común obtemos

i=1k1Qi(xi)(Xxi)=1Q(X)i=1kQi(X)Qi(xi),

e o numerador é igual a 1, xa que é un polinomio de grao menor que k, que toma o valor 1 para k diferentes valores de X. Desta fórmula, podemos obter a fórmula de interpolación de Lagrange:

P(X)=i=1kAiQi(X)Qi(xi).

Interpolación de Hermite

A interpolación de Hermite é unha aplicación do teorema para polinomios univariados, que admite módulos de graos arbitrarios (a interpolación de Lagrange só admite módulos de grao un).

Debemos conseguir un polinomio do menor grao posible, de xeito que o polinomio e as súas primeiras derivadas tomen valores dados nalgúns puntos fixos.

Sexan x1,,xk, k elementos do corpo K, e, para i=1,,k, sexan ai,0,ai,1,,ai,ri1 os valores das primeiras derivadas ri en xi do polinomio buscado (incluída a derivada 0, que é o valor do propio polinomio). O problema consiste en atopar un polinomio P(X) tal que a súa derivada j -ésima tome o valor ai,j en xi, para i=1,,k e j=0,,rj.

Considere o polinomio

Pi(X)=j=0ri1ai,jj!(Xxi)j.

Este é o polinomio de Taylor de orde ri1 en xi do polinomio descoñecido P(X). Polo tanto, debemos ter

P(X)Pi(X)(mod(Xxi)ri).

Pola contra, calquera polinomio P(X) que satisfai estas k congruencias, en particular verifica, para calquera i=1,,k

P(X)=Pi(X)+o(Xxi)ri1

polo tanto Pi(X) é o seu polinomio de Taylor de orde ri1 en xi, e con iso temos que P(X) resolve o problema inicial da interpolación de Hermite. O teorema chinés do resto afirma que existe exactamente un polinomio de grao menor que a suma dos ri, que satisfai estas k congruencias.

Xeralización a módulos non coprimos

O teorema chinés do resto pódese xeneralizar a módulos non coprimos. Sexa m,n,a,b ser calquera número enteiro, deixe g=gcd(m,n) ; M=lcm(m,n), e considere o sistema de congruencias:

xa(modm)xb(modn),

Se ab(modg), entón este sistema ten unha solución única módulo M=mn/g. En caso contrario, non ten solucións.

Se usamos a identidade de Bézout para escribir g=um+vn, daquela a solución vén dada por

x=avn+bumg.

Isto define un número enteiro, xa que Modelo:Mvar divide tanto Modelo:Mvar como Modelo:Mvar. A demostración é moi semellante á dos módulos coprimos. Modelo:Sfn

Xeralización a aneis arbitrarios

O teorema chinés do resto pódese xeneralizar a calquera anel, usando ideais coprimos (tamén chamados ideais comaximais). Dous ideais Modelo:Mvar e Modelo:Mvar son coprimos se hai elementos iI e jJ tal que i+j=1. Esta relación xoga o papel da identidade de Bézout nas probas relacionadas con esta xeralización, que polo demais son moi semellantes. A xeneralización pódese expresar do seguinte xeito. [16] [17]

Sexan Modelo:Math ideais bilaterais dun anel R e sexa Modelo:Math a súa intersección. Se os ideais son coprimos por pares, temos o isomorfismo:

R/I(R/I1)××(R/Ik)xmodI(xmodI1,,xmodIk),

entre o anel cociente R/I e o produto directo de R/Ii, onde " xmodI " denota a imaxe do elemento x no anel cociente definido polo ideal I. Alén diso, se R é conmutativo, daquela, o ideal intersección dos ideais coprimos par pares é igual ao seu produto; é dicir

I=I1I2Ik=I1I2Ik,

se Modelo:Tmath e Modelo:Tmath son coprimos para todo Modelo:Math.

Interpretación en termos de idempotentes

Sexan I1,I2,,Ik ideais bilaterais coprimos por pares con i=1kIi=0, e sexa

φ:R(R/I1)××(R/Ik)

o isomorfismo definido anteriormente. Sexa fi=(0,,1,,0) o elemento de (R/I1)××(R/Ik) cuxos compoñentes son todos Modelo:Math agás o elemento Modelo:Mvar-ésimo que é Modelo:Math e ei=φ1(fi).

Os ei son idempotentes centrais que son ortogonais por pares; isto significa, en particular, que ei2=ei e eiej=ejei=0 para cada Modelo:Mvar e Modelo:Mvar . Máis aínda, un ten e1++en=1, e Ii=R(1ei).

En resumo, esta xeneralización do teorema chinés do resto é a equivalencia entre ideais bilaterais coprimos por pares con intersección cero e idempotentes centrais e ortogonais por pares que suman Modelo:Math.[18]

Aplicacións

Numeración secuencial

O teorema chinés do resto utilizouse para construír unha numeración de Gödel para as secuencias, que forma parte da demostración dos teoremas de incompletitude de Gödel.

Transformada de Fourier rápida (FFT)

O algoritmo FFT de factor primo usa o teorema chinés do resto para reducir o cálculo dunha transformada de Fourier rápida de tamaño n1n2 ao cálculo de dúas transformadas rápidas de Fourier de tamaños menores n1 e n2 (coa condición de n1 e n2 seren coprimos).

Cifrado

Na sinatura de certificados HTTPS e durante o descifrado utilízase habitualmete o algoritmo RSA que usa o teorema chinés do resto.

Resolución de ambigüidade de rango

As técnicas de resolución de ambigüidade de rango utilizadas co radar de frecuencia de repetición de pulso medio poden verse como un caso especial do teorema chinés do resto.

Descomposición de funcións sobrexectivas de grupos abelianos finitos

Dada unha función sobrexectiva /n/m de grupos abelianos finitos, podemos usar o teorema chinés do resto para dar unha descrición completa de calquera mapa deste tipo. En primeiro lugar, o teorema dá isomorfismos

/n/pn1a1××/pniai/m/pm1b1××/pmjbj

onde {pm1,,pmj}{pn1,,pni}. Alén diso, para calquera mapa inducido

/pnkak/pmlbl

da sobrexección orixinal, temos akbl e pnk=pml, xa que para un par de primos p,q, as únicas sobrexeccións diferentes de cero

/pa/qb

poden definirse se p=q e ab.

Estas observacións son fundamentais para construír o anel de enteiros profinitos, que se dá como o límite inverso de todos estes mapas.

Teorema de Dedekind

Teorema de Dedekind sobre a independencia linear dos caracteres. Sexa Modelo:Mvar un monoide e Modelo:Mvar un dominio integral, visto como un monoide considerando a multiplicación en Modelo:Mvar. Daquela calquera familia finita Modelo:Math de distintos homomorfismos monoides Modelo:Math é linearmente independente. Noutras palabras, toda familia Modelo:Math de elementos Modelo:Math que satisfai

iIαifi=0

debe ser igual á familia Modelo:Math .

Proba. Primeiro supoña que Modelo:Mvar é un corpo, se non, substitúa o dominio integral Modelo:Mvar polo seu corpo cociente, e nada mudará. Podemos estender linearmente os homomorfismos monoidesModelo:Math a homomorfismos de k-álxebra (álxebra de corpo Modelo:Mvar) Modelo:Math, onde Modelo:Math é o anel monoide de Modelo:Mvar sobre Modelo:Mvar. Así, por linearidade, a condición

iIαifi=0,

produce

iIαiFi=0.

Proseguimos, para Modelo:Math os dous mapas Modelo:Mvar -lineais Modelo:Math e Modelo:Math non son proporcionais entre si. En caso contrarioModelo:MatheModelo:Mathtamén serían proporcionais e, polo tanto, iguais xa que como homomorfismos monoides satisfán:Modelo:Math, o que contradí a suposición de que son distintos.

Polo tanto, os kernels Modelo:Math e Modelo:Math son distintos. Xa que Modelo:Math é un corpo, Modelo:Math é un ideal máximo de Modelo:Math para cada Modelo:Mvar en Modelo:Mvar . Como os ideais Modelo:Math e Modelo:Math son distintos e máximos tamén son coprimos sempre que Modelo:Math. O teorema chinés do resto (para aneis en xeral) produce un isomorfismo:

ϕ:k[M]/KiIk[M]/KerFiϕ(x+K)=(x+KerFi)iI

onde

K=iIKerFi=iIKerFi.

En consecuencia, o mapa

Φ:k[M]iIk[M]/KerFiΦ(x)=(x+KerFi)iI

é sobrexectivo. Baixo os isomorfismos Modelo:Math o mapa Modelo:Math corresponde a:

ψ:k[M]iIkψ(x)=[Fi(x)]iI

Agora,

iIαiFi=0

produce

iIαiui=0

para cada vector Modelo:Math na imaxe do mapa Modelo:Mvar. Dado que Modelo:Mvar é sobrexectivo, isto significa que

iIαiui=0

para cada vector

(ui)iIiIk.

En consecuencia, Modelo:Math. QED.

Notas

Modelo:Reflist

Véxase tamén

Bibliografía

Outros artigos

Ligazóns externas

Modelo:Control de autoridades