Elemento inverso

En matemáticas, o concepto de elemento inverso xeneraliza os conceptos de oposto (Modelo:Math) e recíproco (Modelo:Math) para os números.

Dada unha operación denotada aquí Modelo:Math, e un elemento neutro (ou identidade) denotado Modelo:Mvar, se Modelo:Math, dise que Modelo:Mvar é un inverso pola esquerda de Modelo:Mvar, e que Modelo:Mvar é un inverso pola dereita de Modelo:Mvar. (Un elemento neutro é un elemento tal que Modelo:Math, tamén Modelo:Math para todos Modelo:Mvar e Modelo:Mvar para os que se definen os lados esquerdos.)

Cando a operación Modelo:Math é asociativa, se un elemento Modelo:Mvar ten un inverso pola esquerda e pola dereita, entón estes dous inversos son iguais e únicos; chámanse elemento inverso ou simplemente inverso. Moitas veces engádese un adxectivo para especificar a operación, como en inverso aditivo (elemento simétrico ou oposto), inverso multiplicativo e inverso funcional.

Os inversos úsanse habitualmente en grupos (onde cada elemento é invertible), e os aneis (onde os elementos invertibles tamén se chaman unidades, o que o fai un bocadiño confuso en relación aos propios elementos 1). Tamén se usan habitualmente para operacións que non están definidas para todos os operandos posibles, como matrices inversas e funcións inversas. Isto xeneralizouse á teoría de categorías, onde, por definición, un isomorfismo é un morfismo invertible.

Propiedades básicas

Nesta sección, Modelo:Mvar é un conxunto no que se define unha operación parcial (posiblemente total), que se denota con $*.$

Unha operación parcial é asociativa se

$x*(y*z)=(x*y)*z$

para cada Modelo:Math en Modelo:Mvar.

Exemplos de operacións asociativas non totais son a multiplicación de matrices de tamaño arbitrario e a composición de funcións.

Elementos identidade ou neutros

Sexa $*$ unha operación asociativa posiblemente parcial nun conxunto Modelo:Mvar .

Un elemento neutro, ou identidade é un elemento Modelo:Mvar tal que

$x*e=x\text{and}e*y=y$

para cada Modelo:Mvar e Modelo:Mvar.

De aquí segue que unha operación total ten como máximo un elemento de identidade.

Por exemplo, no caso da multiplicación de matrices, hai unha matriz identidade Modelo:Math para cada número enteiro positivo Modelo:Mvar, e dúas matrices identidade de tamaño diferente non se poden multiplicar xuntas.

Inversos pola esquerda e pola dereita

Se $x*y=e,$ onde Modelo:Mvar é un elemento neutro, dise que Modelo:Mvar é un inverso pola esquerda de Modelo:Mvar e Modelo:Mvar é un inverso pola dereita de Modelo:Mvar.

Os inversos pola esquerda e pola dereita non sempre existen, aínda que a operación sexa total e asociativa. Por exemplo, a suma é unha operación asociativa total sobre enteiros non negativos, que ten Modelo:Math como identidade aditiva (ou neutro da suma) e Modelo:Math sería o único elemento con aditiva inversa, porque o resto serían enteiros negativos. Esta falta de inversos é a principal motivación para estender os números naturais aos enteiros.

Inversos

Un elemento é invertible baixo unha operación se ten un inverso pola esquerda e outro pola dereita.

No caso común onde a operación é asociativa, o inverso esquerdo e dereito dun elemento coinciden e son únicos.

Se a operación é a suma, a inversa ou a inversa aditiva dun elemento Modelo:Mvar denótase por $-x.$ No caso da multiplicación, a inversa de Modelo:Mvar denótase por $x^{-1}$ou $\frac{1}{x}.$

Un homomorfismo invertible chámase isomorfismo.

En grupos

Un grupo é un conxunto cunha operación asociativa que ten un elemento identidade, e para o que cada elemento ten un inverso.

En monoides

Un monoide é un conxunto cunha operación asociativa que ten un elemento identidade.

En aneis

Un anel é unha estrutura alxébrica con dúas operacións, suma e multiplicación, que son como se chaman as operacións habituais sobre números.

Baixo a suma, un anel é un grupo abeliano, o que significa que a suma é conmutativa e asociativa; ten unha identidade, chamada identidade aditiva, escrita como Modelo:Math; e todo elemento Modelo:Mvar ten un inverso, chamado inverso aditivo e escrito Modelo:Math. Debido á conmutividade, os conceptos de inverso esquerdo e dereito carecen de sentido xa que non se diferencian dos inversos.

Baixo a multiplicación, un anel é un monoide; isto significa que a multiplicación é asociativa e ten unha identidade chamada identidade multiplicativa que escribimos Modelo:Math. Un elemento invertible para a multiplicación chámase unidade. O inverso ou multiplicativo inverso (para evitar confusións cos inversos aditivos) dunha unidade Modelo:Mvar denótanse $x^{-1}$ ou, cando a multiplicación é conmutativa, $\frac{1}{x}.$

A identidade aditiva Modelo:Math nunca é unha unidade, agás cando o anel é o anel cero, que ten Modelo:Math como elemento único.

Se Modelo:Math é o único elemento non invertíbel (único non unidade), o anel é un corpo se a multiplicación é conmutativa, ou é un anel de división (corpo non conmutativo) no caso contrario.

Matrices

A multiplicación de matrices defínese comunmente para matrices sobre un corpo, e esténdese directamente a matrices sobre aneis, rngs e semianeis. Non obstante, nesta sección só se consideran matrices sobre un anel conmutativo, debido ao uso do concepto de rango e determinante.

Se Modelo:Mvar é unha matriz Modelo:Math (é dicir, unha matriz con Modelo:Mvar filas e Modelo:Mvar columnas), e Modelo:Mvar é unha matriz Modelo:Math, o produto Modelo:Mvar está definido no caso que Modelo:Math, e só neste caso. Unha matriz identidade, é dicir, un elemento de identidade para a multiplicación de matrices é unha matriz cadrada (o mesmo número para filas e columnas) cuxas entradas da diagonal principal son todas iguais a Modelo:Math e todas as demais entradas son Modelo:Math.

Unha matriz invertible é un elemento invertible baixo a multiplicación de matrices. Unha matriz sobre un anel conmutativo Modelo:Mvar é invertible se e só se o seu determinante é unha unidade en Modelo:Mvar (é dicir, é invertible en Modelo:Mvar). Neste caso, a súa matriz inversa pódese calcular coa regra de Cramer.

Se Modelo:Mvar é un corpo, o determinante é invertible se e só se non é cero. Como o caso dos corpos é o máis común, vese moitas veces que as matrices invertibles son as matrices cun determinante distinto de cero, mais isto é incorrecto sobre os aneis.

Funcións, homomorfismos e morfismos

A composición é unha operación parcial que xeneraliza os homomorfismos de estruturas alxébricas e os morfismos de categorías en operacións que tamén se denominan composición e comparten moitas propiedades coa composición de funcións.

En todos os casos, a composición é asociativa .

Se $f:X\to Y$ e $g:Y^{\prime }\to Z,$ a composición $g\circ f$ defínese se e só se $Y^{\prime }=Y$ ou, nos casos de función e homomorfismo, $Y\subset Y^{\prime }.$ Nos casos de función e homomorfismo, isto significa que o codominio de $f$ é igual ou está incluído no dominio de Modelo:Mvar. No caso do morfismo, isto significa que o codominio de $f$ é igual ao dominio de Modelo:Mvar.

Hai unha identidade ${\mathrm{id}}_X:X\to X$ para cada obxecto Modelo:Mvar (conxunto, estrutura alxébrica ou obxecto ), que tamén se denomina función identidade no caso da función.

Unha función é invertible se e só se é unha bixección. Un homomorfismo ou morfismo invertible chámase isomorfismo. Un homomorfismo de estruturas alxébricas é un isomorfismo se e só se é unha bixección. A inversa dunha bixección chámase función inversa. Nos outros casos, fálase de isomorfismos inversos.

Unha función ten unha inversa pola esquerda ou pola dereita se e só é inxectiva ou sobrexectiva, respectivamente.

Véxase tamén

Bibliografía

• M. Kilp, U. Knauer, A.V. Mikhalev, Monoids, Acts and Categories with Applications to Wreath Products and Graphs, De Gruyter Expositions in Mathematics vol. 29, Walter de Gruyter, 2000, Modelo:ISBN, p. 15 (def in unital magma) and p. 33 (def in semigroup)
• Modelo:Cita libro contains all of the semigroup material herein except *-regular semigroups.
• Drazin, M.P., Regular semigroups with involution, Proc. Symp. on Regular Semigroups (DeKalb, 1979), 29–46
• Miyuki Yamada, P-systems in regular semigroups, Semigroup Forum, 24(1), December 1982, pp. 173–187
• Nordahl, T.E., and H.E. Scheiblich, Regular * Semigroups, Semigroup Forum, 16(1978), 369–377.

Outros artigos

• Grupo (matemáticas)
• Anel (álxebra)
• Anel de división
• Unidade (teoría de aneis)