Ver o código fonte de «Dmitri Mendeleiev»

{{sen referencias}}
{{1000}}
{{Biografía}}
{{Contén texto cirílico}}
'''Dmitri Ivánovich Mendeléiev''' ([[Lingua rusa|ruso]]: Дмитрий Иванович Менделеев), nado en [[Tobolsk]] o [[8 de febreiro]] de [[1834]] e finado en [[San Petersburgo]] o [[2 de febreiro]] de [[1907]], foi un destacado [[química|químico]] [[Imperio Ruso|ruso]], [[Cátedra universitaria|catedrático]] da [[Universidade Estatal de San Petersburgo|Universidade Imperial de San Petersburgo]], famoso por descubrir a [[Táboa periódica dos elementos|lei periódica]] en 1869 coa que clasificaba os [[Elemento químico|elementos químicos]] na [[táboa periódica dos elementos]].<ref>{{Cita web |título= Dmitri Mendeléyev – Rusopedia: Todo sobre Rusia |url= https://rusopedia.rt.com/personalidades/cientificos/issue_120.html |páxina-web= rusopedia.rt.com |data-acceso=19 de marzo do 2025}}</ref> Esta clasificación permitiulle prever a existencia de elementos químicos aínda non descubertos, como o [[galio]], o [[xermanio]] e o [[escandio]], predicir con moita exactitude as súas propiedades, así como detectar erros nos valores de propiedades de elementos xa coñecidos, como a [[masa atómica]].

Doutra banda, tamén foi o descubridor da [[temperatura crítica]] (que el chamou temperatura absoluta de ebulición) e formulou por primeira vez a [[Lei dos gases ideais|ecuación de estado dos gases ideais]], <math>pV =nRT</math>, identificando a [[constante dos gases]] <math>R</math> como unha constante universal e calculando o seu valor con moita precisión. Ademais, tivo un papel destacado como asesor do [[Goberno de Rusia|goberno ruso]] en relación coa modernización da maior parte dos sectores industriais do país, que quedaran moi atrasados respecto dos [[Europa|países europeos]] e dos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]].

Foi galardoado co [[Premio Demídov]] (1862); a [[medalla Davy]] (1882); o ''Faraday Lectureship Prize'' (1889) e a [[medalla Copley]] (1905). Foi nomeado ''[[doutor honoris causa]]'' polas universidades de [[Universidade de Edimburgo|Edimburgo]], [[Universidade de Gotinga|Gotinga]], [[Universidade de Oxford|Oxford]], [[Universidade de Cambridge|Cambridge]], [[Universidade de Princeton|Princeton]], [[Universidade de Glasgow|Glasgow]] e [[Universidade Yale|Yale]]. Con todo, a pesar do seu prestixio internacional, nunca foi admitido como membro da Academia Rusa das Ciencias de San Petersburgo e a súa candidatura ao [[Premio Nobel de Química]] foi rexeitada dúas veces (1905 e 1906).


== Traxectoria ==
{{multiple image
| total_width       = 285
| align             = left
| direction         = horizontal
| image1            = MendeleevaMD.jpg
| image2            = MendeleevIP.jpg
| footer            = Retratos de María Dmitrievna Mendeleeva e Ivan Pavlovich Mendeleev ({{circa}} principios do século XIX)
| footer_align      = left
}}
=== Infancia en Siberia ===
[[Ficheiro:Павлинская башня и соборная колокольня.jpg|esquerda|miniatura|Torre Pavlinskaya do Kremlin de Tobolsk e o campanario da catedral]]
Mendeleiev naceu o [[8 de febreiro]] de 1834 (o 27 de xaneiro segundo o [[calendario xuliano]] vixente no [[Imperio Ruso]] naquela época) na aldea de Verkhnie Aremzyani, preto da cidade de [[Tobolsk]], no actual [[Óblast de Tyumen]], e despois a capital de [[Chaira de Siberia Occidental|Siberia Occidental]]. O seu pai, Ivan Pavlovich Mendeleiev, era nativo da [[Óblast de Tver]]<ref name=:0/> e formouse no Seminario Ortodoxo de Tver en 1804 e no [[Universidade Estatal de San Petersburgo|Instituto Pedagóxico de San Petersburgo]] en 1807.<ref>{{cita libro|last1=Rao|first1=C N R|last2=Rao|first2=Indumati|title=Lives and Times of Great Pioneers in Chemistry: (Lavoisier to Sanger)|data=2015|publisher=World Scientific |isbn=978-981-4689-07-6 |page=119}}</ref> Era fillo de Pavel Mikhailovich Sokolov, un [[cristianismo ortodoxo|sacerdote ortodoxo]]. Iván, como era costume entre os fillos do clero ortodoxo que non se quedaban na parroquia, recibiu unha liñaxe diferente do seu pai.<ref name=:0/> Puxéronlle o nome de Mendeleiev, como un veciño que comerciaba cabalos e outros bens, pola súa afección ao troco de pedras nun popular xogo ruso.<ref name=":13">{{Cita publicación periódica|apelidos=Kaufman|nome=T.S.|título=Jugando al "solitario" con los naipes del creador. Mendeleev y la tabla periódica de los elementos|xornal=Relatos sobre químicos, sus circunstancias y contextos|url=https://issuu.com/dianabekerman/docs/3-_relatos_sobre_qu__micos_y_sus_co/45|data=2013|páxinas=55-66|lingua=castellà}}</ref> Despois de completar os seus estudos, foi nomeado profesor de ruso no Instituto Tobolsk, onde coñeceu a María Dmitrievna Kornilieva, 10 anos máis nova ca el, con quen casou en 1809. Tiveron 17 fillos, dos cales só 14 estaban vivos no momento do nacemento de Dmitri (o máis novo).<ref name=:0>{{Cita web|url=http://www.mendcomm.org/Mendeleev.aspx|título=Dmitriy Mendeleev: A Short CV, and A Story of Life|nome=E.V.|apelido=Babaev|lingua=anglès|obra=Mendcomm.org|data=2009|data-acceso=20 de marzo do 2025|data-arquivo=2017-08-25|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170825073835/http://www.mendcomm.org/Mendeleev.aspx}}</ref> A partir de 1825, o Imperio ruso foi gobernado polo tsar [[Nicolao I de Rusia|Nicolao I]] (1796-1855), quen transformou o réxime aristocrático nun [[despotismo]] burocrático ao servizo do Estado feito que conxelou política e economicamente o Imperio ruso durante o seu reinado (1825-1855).<ref name=:1>{{Cita libro|apelido=Román Polo|nome=P.|título=El Profeta del orden químico: Mendeléiev|url=http://worldcat.org/oclc/807361405|data=2002|editorial=Nivola Libros Ediciones|isbn=8495599295}}</ref>

=== Estudos en San Petersburgo ===
Ao pouco de rematar Mendeleiev o bacharelato morreu seu pai e incendiouse a fábrica da familia e súa nai decidiu investir os cartos aforrados na súa educación no canto de reconstruír a fábrica, polo que se trasladou a [[Moscova]] con parte da familia para que Dmitri estudase na universidade; porén, non foi admitido nin na de [[Universidade de Moscova|Moscova]] nin na de [[Universidade de San Petersburgo|San Petersburgo]], xa que non se aceptaba a ninguén que non fose da capital do país. Tivo que completar os seus estudos no Instituto Pedagóxico de San Petersburgo.

A pesar de pasar os últimos anos de estudos na enfermaría a causa dun diagnóstico de [[tuberculose]] graduouse en [[1855]] coma o primeiro da súa clase e presentando a súa primeira memoria sobre química, ''O isomorfismo en relación con outros puntos de contacto entre as formas cristalinas e a composición''.

Presentou a tese ''Sobre volumes específicos'' para acadar a praza de mestre de escola e a tese ''Sobre a estrutura das combinacións silíceas'' para conseguir a de cátedra de química na [[Universidade de San Petersburgo]], aos 23 anos xa tiña ao seu cargo un curso en dita universidade.

Anos despois grazas a unha bolsa puido trasladarse a cidade [[Alemaña|alemá]] de [[Heidelberg]] para ampliar os seus estudos, onde coñeceu algúns dos químicos máis destacados da época. Realizando estudos xunto a científicos coma [[Gustav Kirchhoff|Kirchhoff]] ou [[Robert Bunsen|Bunsen]] a raíz dos cales publicou un artigo, ''A cohesión dalgúns líquidos e sobre o papel da cohesión molecular nas reaccións químicas dos corpos''. Puido realizar este traballo grazas a uns aparatos de precisión encargados en [[París]] cos que atopou a [[temperatura]] absoluta de [[ebulición]] e descubriu por que algúns gases non se podían licuar, porque se atopaban por encima da temperatura de ebulición.

Participou no [[Congreso de Karsruhe]] onde quedou impresionado polas ideas sobre o peso dos elementos planteadas por [[Cannizzaro]], ao seu regreso a San Petersburgo influirían fortemente nunha das súas principais obras desa prolífica época, ''Química orgánica''.

En [[1864]] foi nomeado profesor de Tecnoloxía e Química no [[Instituto Tecnolóxico de San Petersburgo]]{{sfn|Heilbron|2003|page=509}} e tres anos despois ocupou a cátedra de Química na Universidade desa mesma cidade, onde estudou o [[isomorfismo]], a compresión dos gases e as propiedades do aire enrarecido, permaneceu nesa cátedra 23 anos.

Mendeleiev era partidario de reformas no sistema educativo ruso polo que se presentou á presidencia da Academia Imperial de Ciencias, pero non saíu escollido a causa do seu liberalismo. Causa tamén do fin da súa cátedra, ao intervir en 1890 a favor dos estudantes entregar unha carta ao ministro de Instrución Pública dirixida ao [[tsar]].

Tamén foi o director da Oficina de Pesos e Medidas en [[1893]].

=== Vida persoal ===
Casou en [[1862]] con [[Feozva Nikítichna Lescheva]],<ref>{{cita web |url=http://www.rustest.spb.ru/site/9/4/index.html |title=Семья Д.И.Менделеева |publisher=Rustest.spb.ru |access-date=13 de marzo de 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100922084854/http://www.rustest.spb.ru/site/9/4/index.html |archive-date=22 de setembro de 2010 |url-morta=yes }}</ref> matrimonio do que tivo tres fillos: Olga, Vladimir e Iván, un dos cales faleceu. Pero non foi un matrimonio feliz, vivindo separados dende 1871. Tras anos de intentos conseguiu o divorcio da súa primeira muller, tendo así liberdade para casar con [[Anna Ivánovna Popova]], 26 anos máis nova que el, superando tamén as reticencias da familia dela.

Do seu segundo matrimonio tivo dous xemelgos e unha filla, a maior, chamada Liubov que se converteu na esposa do famoso [[poesía|poeta]] ruso [[Aleksander Blok]].

== Traballo científico ==
[[Ficheiro:Mendeleev Table 5th II.jpg|miniatura|dereita|250px|A táboa periódica orixinal de Mendeleiev.]]
[[Ficheiro:Discovery_of_chemical_elements.svg|miniatura|dereita|250px|Época de descubrimento dos elementos: Mendeleiev contaba cos vermellos, laranxas e amarelos]]

Ocupouse de problemas químico-físicos relacionados co espectro de emisión dos elementos, seguindo os traballos de análise espectral de [[Robert Bunsen|Bunsen]] e [[Gustav Kirchoff|Kirchoff]]. Determinou [[volume (magnitude)|volumes]] específicos e analizou as condicións de licuefación dos [[gas]]es, así como a orixe dos [[petróleo]]s.

A súa investigación principal deu nacemento ó enunciado da lei periódica dos elementos, base do sistema periódico ó que se lle acostuma engadir o seu nome. En [[1869]] publicou o seu libro ''[[Principios de química]]'', no que desenvolvía a lei e deseñaba a [[Táboa Periódica]].

A pesar de que este sistema de clasificación non era o primeiro que se baseaba nas propiedades dos elementos químicos, coma a súa valencia, si que incorporaba notabeis melloras, como a combinación dos [[peso atómico|pesos atómicos]] e as semellanzas entre elementos, ou o feito de reservar espazos en branco para elementos aínda non descubertos, coma o eka-aluminio ou [[galio]] (descuberto por Boisbaudran en [[1875]]), o eka-boro ou [[escandio]] (Nilson, [[1879]]) ou o eka-silicio ou [[xermanio]] (Winker, [[1886]]).

Totalmente convencido da validez da súa clasificación e co fin de atopar acomodo na taboa a algúns elementos Mendeléiev alterou o valor do peso atómico considerado correcto ata entón para estes elementos, modificacións que con posterioridade a experimentación confirmou.

Poucos anos máis tarde, en [[1894]], o descubrimento de certos [[gas nobre|gases nobres]] ([[neon]], [[cripton]], [[argon]], [[xenon]], [[radon]] e [[helio]]) na [[atmosfera]], efectuado polo químico [[Gran Bretaña|británico]] [[William Ramsay]], a táboa periódica de Mendeléiev sufriu a ampliación dunha nova columna.

{{cita|''Falta un elemento neste sitio e, cando sexa atopado, o seu peso atómico colocarao antes do titanio. Ao descubrir o oco colocará os últimos elementos da columna nas ringleiras correctas, o titanio correspondese co carbono e o silicio.''}}.

== Recoñecementos ==
[[Ficheiro:Mendeleyev gold Barry Kent.JPG|miniatura|dereita|Medalla Mendeleiev.]]
No ano [[1955]] nomeouse na súa honra a un elemento químico sintético, de [[número atómico]] 101, o [[mendelevio]] (Md).

A [[Academia de Ciencias de Rusia]] recoñece dende o ano [[1998]] coa Medalla Mendeleiev os avances na química e na tecnoloxía.

Na súa honra foi nomeado un [[cráter de impacto]] na [[Lúa]].

== Notas ==
{{Listaref}}
== Véxase tamén ==
{{Commons|Дмитрий Иванович Менделеев}}
=== Outros artigos ===
* [[Elemento químico]]
* [[Táboa periódica]]
* [[Historia da química]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20140305205453/http://www.biografiasyvidas.com/biografia/m/mendeleiev.htm Biografía de Mendeleiev en biografiasyvidas.com] {{es}}
* [http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=mendeleiev-dimitri-ivanovich Biografía de Mendeleiev] {{es}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Mendeleiev, Dmitri}}
[[Categoría:Nados en 1834]]
[[Categoría:Finados en 1907]]
[[Categoría:Nados no óblast de Tyumen]]
[[Categoría:Químicos de Rusia]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Biografías)]]
[[Categoría:Medalla Copley]]
[[Categoría:Medalla Davy]]