Ver o código fonte de «Terremoto»

{{1000}}
{{1000 artigos icona título|materia=Bioloxía e Xeoloxía}}
[[Ficheiro:Quake epicenters 1963-98.png|miniatura|350px|Epicentros de terremotos na [[Terra]], 1963-1998 (cortesía [[NASA]].]]
Un '''terremoto'''<ref>{{DRAG|terremoto}}</ref>(do [[Lingua latina|latín]] ''terraemōtus'', a partir de ''terra'', e ''motus'', 'movemento'), '''sismo'''<ref>{{DRAG|sismo}}</ref> (derivado do [[lingua grega|grego]] {{lang|el|σεισμός}} [''sismos'']<ref>{{DiGalego|58740|sismo}}</ref>), '''tremor de terra'''<ref>{{DRAG|tremor}} Véxase Frases e expresións con tremor.</ref> ou '''movemento telúrico''',<ref>{{DRAG|telúrico}}</ref> é a [[vibración|sacudida]] brusca e pasaxeira da [[codia terrestre]] producida pola liberación de enerxía acumulada en forma de [[onda sísmica|ondas sísmicas]]. No seu sentido máis xeral, a palabra ''terremoto'' utilízase para describir calquera suceso sísmico, xa sexa natural ou provocado por humanos, que xere ondas sísmicas. Os máis comúns prodúcense pola actividade de [[falla]]s xeolóxicas. Tamén poden ocorrer por outras causas, por exemplo, fricción no bordo de [[placa tectónica|placas tectónicas]], procesos [[volcán]]icos, impactos de [[asteroide]]s ou calquera obxecto celeste de gran tamaño, ou mesmo poden ser producidos polo ser humano ao realizar detonacións nucleares subterráneas.

Os terremotos poden variar en intensidade, desde aqueles que son tan débiles que non se poden sentir, ata aqueles violentos<!-- Nota: o punto esencial é /brusco/, non "forza". --> suficiente para propulsar obxectos e persoas polo aire, danar infraestruturas críticas e sementar a destrución en cidades enteiras.   

Na superficie terrestre, os terremotos maniféstanse sacudindo e desprazando ou alterando o chan. O punto de orixe dun terremoto denomínase foco ou [[hipocentro]]. O [[epicentro]] é o punto da superficie terrestre que se atopa directamente sobre o hipocentro. Cando o [[epicentro]] dun gran sismo sitúase mar dentro, o leito mariño pode desprazarse o suficiente como para provocar un [[tsunami]]. 

A '''actividade sísmica''' dunha zona é a frecuencia, o tipo e o tamaño dos terremotos experimentados durante un período de tempo determinado. A [[sismicidade]] nun lugar concreto da Terra é a taxa media de liberación de enerxía sísmica por unidade de volume. Para medir a enerxía liberada por un terremoto empréganse diferentes escalas, sendo a [[escala de Richter]] a máis coñecida e utilizada polos medios de comunicación.

Só nos Estados Unidos ocorren de 12&nbsp;000 a 14&nbsp;000 terremotos anualmente (ou sexa, aproximadamente 35 por día). En base a rexistros históricos de longo prazo, pódense esperar por ano aproximadamente uns 18 grandes terremotos (de 7,0 a 7,9 na [[escala de Richter]]) e un terremoto xigante (8 ou superior).

== Causas ==
[[Ficheiro:Global plate motion 2008-04-17.jpg|miniatura|Movementos das [[placa tectónica|placas tectónicas]] globais.]]
[[Ficheiro:Kluft-photo-Carrizo-Plain-Nov-2007-Img 0327.jpg|miniatura|[[Falla de San Andreas|Falla de Santo André]]. A posibilidade dun terremoto en [[California]] é unha das máis altas do mundo, tanto que xa se chama "The Big One" ao futuro sismo.]]
A causa dos terremotos atópase na liberación de enerxía na codia terrestre acumulada a consecuencia da actividade volcánica e tectónica, que se orixina principalmente nos bordos activos das [[placa tectónica|placas tectónicas]].<ref>{{cita web|url=http://www.abc.es/ciencia/20150223/abci-causa-terremotos-201502232012.html|título= ¿Por qué se producen los terremotos?|nome=Gonzalo|apelidos= López Sánchez|páxina-web=ABC.es|data=23/02/2015|lingua=es}}]</ref><ref>{{Cita publicación periódica|url=http://boletinsgm.igeolcu.unam.mx/bsgm/vols/epoca04/6802/(3)Martinez.pdf |título=Acoplamiento sismogénico en la zona de subducción de Michoacán-Colima-Jalisco, México|apelidos=Martínez-López, M.R., Mendoza, C., |revista=Boletín de la Sociedad Geológica Mexicana |volume=68 |número=2 |páxinas=199-214 |ano=2016}}</ref>

Aínda que estas son as causas principais, hai outros factores que os poden orixinar:
* Acumulación de sedimentos por desprendementos de rochas nas abas das montañas.
* Modificacións do [[réxime fluvial]].
* Variacións bruscas da [[presión atmosférica]] por [[ciclón]]s.
Estes [[fenómeno]]s xeran sucesos de baixa magnitude que adoitan atoparse no rango dos ''microsismos'', tremores detectables só por [[sismógrafo]]s. Denomínanse sismo inducido os sismos, normalmente de moi baixa magnitude, producidos como consecuencia dalgunha intervención humana que altera o equilibrio de forzas na codia terrestre. Entre as principais causas dos sismos inducidos están a construción de grandes [[encoro]], o ''[[fracking]]''<ref>[http://www.repubblica.it/scienze/2014/07/03/news/fracking_terremoti_science-90633236/?ref=HREC1-30 «Fracking, studio su Science rilancia i timori: Causati decine di terremoti in Oklahoma.»] Consultado el 06/07/2014 {{it}}</ref> ou os ensaios de [[explosión nuclear|explosións nucleares]].

==Terremotos de orixe natural==
[[Ficheiro:Fault types.svg|miniatura|upright|Tres tipos de fallas:<br />
A. [[Falla#Clasificación das fallas segundo o seu movemento|Falla de desgarre ]]<br />
B. [[Falla#Clasificación das fallas segundo o seu movemento|Falla norma]]<br />
C. [[Falla#Clasificación das fallas segundo o seu movemento|Falla inversa]]
]]
[[Ficheiro:2010 Chile earthquake - Building destroyed in Concepción.jpg|miniatura|Edificio destruído en [[Concepción, Chile|Concepción]] tras o [[terremoto de Chile de 2010]].]]
[[Ficheiro:Valdivia after earthquake, 1960.jpg|miniatura|Casas destruídas polo [[terremoto de Valdivia de 1960]].]]
[[Ficheiro:ElSalvadorslide.jpg|miniatura|[[Desprendemento de terra]] causado polo terremoto do [[O Salvador|Salvador]] en 2001.]]
Os [[Tectónica|terremotos tectónicos]] son, con diferenza, os máis frecuentes e devastadores, adoitan ocorrer en calquera lugar da terra onde hai suficiente enerxía de [[deformación]] [[Elasticidade (mecánica)|elástica]] almacenada para impulsar a propagación da fractura ao longo do plano dunha [[falla]]. Unha gran proporción de terremotos tectónicos ocorren nos límites das placas, onde hai deslizamento entre dous medios rochosos. Este deslizamento, situado nunha ou varias fallas, está bloqueado durante os períodos intersísmicos (entre terremotos), e a [[enerxía]] acumúlase pola deformación elástica das [[rocha]]s. Esta enerxía e deslizamento reláxanse bruscamente no momento dos terremotos. Nas zonas de [[subdución]], os terremotos representan a metade da destrución da Terra e disipan o 75% da enerxía sísmica do planeta. É o único lugar onde se atopan terremotos profundos (de 300 a 645 [[quilómetro]]s). Nas [[Dorsal oceánica|dorsais medio-oceánicas]], os terremotos teñen vivendas superficiais (de 0 a 10 quilómetros), e corresponden ao 5% da enerxía sísmica total. Así mesmo, nas grandes fallas de desprendemento prodúcense terremotos que presentan centros de profundidade intermedia (de 0 a 20 quilómetros de media), que corresponden ao 15% da enerxía. A liberación da [[Enerxía potencial|enerxía acumulada]] xeralmente non se realiza nunha soa resta, e poden producirse varios reaxustes antes de atopar unha configuración estable.<ref name="Ohnaka">{{cita libro| url=https://books.google.com/books?id=Bp0gAwAAQBAJ&pg=PA234 | title=The Physics of Rock Failure and Earthquakes | editorial=Cambridge University Press | author=Ohnaka, M. | year=2013 | page=148 | isbn=978-1-107-35533-0}}</ref> Así, compróbanse as réplicas en resposta á principal réplica dun terremoto, de amplitude decrecente e cunha duración que vai desde uns minutos a máis dun [[Ano (astronomía)|ano]]. Estas perdas secundarias son ás veces máis devastadoras que a perda primaria,que só quedaran danados, mentres os socorristas están a traballar. Tamén se pode producir unha réplica máis potente, independentemente da magnitude do choque principal. Por exemplo, un terremoto de 9,0 pode ir seguido dunha réplica de 9,3 varios meses despois, aínda que esa cadea é extremadamente rara. En teoría, o movemento relativo entre ambas as superficies da falla sería suave, non produciría terremotos, se non houbese [[Asperidade (fallas)|asperidades]] nas superficies da falla que realmente causen o afundimento durante o movemento relativo. No estudo dos terremotos tectónicos, aínda que non representan o modelo exacto en xeral, os movementos relativos das superficies foron a miúdo estudados como un exemplo do fenómeno do stick-slip, que tamén se estuda no caso do movemento relativo entre dúas pezas sometidas a rozamento no campo da enxeñaría mecánica. Estes modelos son adaptables a determinadas mostras de datos de terremotos e tamén levan á explicación de determinadas reaccións sísmicas a partir dos seus estudos de laboratorio como efecto da fricción nas fallas. Noutros casos, os estudos [[Efecto stick-slip|stick-slip]] baseados en datos de laboratorio teñen unha adaptabilidade limitada e requiren estudos máis detallados.<ref>{{cita web|título=A Simple Stick-Slip and Creep-Slip Model for Repeating Earthquakes|nome=N. M.|apelido=Beeler|nome2=D. L.|apelido2=Lockner|nome3=S. H.|apelido3=Hickman|xornal=Bulletin of the Seismological Society of America, 91, 6|ano=decembro de 2001|páxinas=pp.7 do pdf, pp.1803 da publicación|data-acceso=1 de marzo de 2023|lingua=en|url=https://earthquake.usgs.gov/static/lfs/research/rockphysics/Beeler-Simple_stick-slip.pdf}}</ref><ref>{{cita web|título=Earthquakes and friction laws|nome=Christopher H.|apelido=Scholz|xornal=Nature|volume=VOL 391|data=1 de xaneiro de 1998|páxinas=pp.1 do PDF, pp.37 da publicación|data-acceso=1 de marzo do 2023|lingua=en|url=https://www.researchgate.net/publication/215614528_Scholz_C_H_Earthquakes_and_friction_laws_Nature_391_37-42}}</ref>

Estímase que só o 10 por cento ou menos da enerxía total dun terremoto se irradia como enerxía sísmica. A maior parte da enerxía do terremoto úsase para impulsar o crecemento da [[Fractura (xeoloxía)|fractura]] do terremoto ou convértese en calor xerada pola fricción. Polo tanto, os terremotos reducen a [[enerxía potencial elástica]] dispoñible da Terra e elevan a súa temperatura, aínda que estes cambios son insignificantes en comparación co fluxo de calor condutor e convectivo que sae do interior profundo da [[Estrutura interna da Terra|estrutura da Terra]].<ref name="USGS1">{{cita web|apelido=Spence |nome=William |autor2=S.A. Sipkin |author3=G.L. Choy |title=Measuring the Size of an Earthquake |editorial=United States Geological Survey|year=1989 |url=https://earthquake.usgs.gov/learning/topics/measure.php |access-date=2006-11-03 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090901233601/http://earthquake.usgs.gov/learning/topics/measure.php |data-arquivo=2009-09-01 }}</ref>

Tamén poden ser terremotos de orixe volcánica, polo movemento do [[magma]] dentro da [[cámara magmática]] ou pola presión que este provoca ao ascender á superficie, servindo así para predicir erupcións volcánicas.<ref>{{Cita xornal|url=https://elpais.com/ciencia/2021-09-16/canarias-vuelve-a-temblar-por-una-posible-erupcion-volcanica.html?event_log=fa |título=Canarias vuelve a temblar por una posible erupción volcánica |data=16 de setembro de 2021 |autores=Javier Salas e Guillermo Vega |data-acceso= 9 de novembro do 2022 |xornal=El País}}</ref> Asóciase máis con volcanismo de tipo explosivo que de tipo efusivo.

Tamén están os terremotos de afundimento, que se producen como consecuencia de derrubes provocados por correntes turbias (grandes fragmentos de rocha que se deslizan sobre o [[noiro]] continental) ou polo derrube de cavidades ou do teito de covas.

Con todo, científicos como [[Thomas Gold]] defenden que os terremotos se orixinan pola migración de gases primordiais como helio, metano, nitróxeno e hidrocarburos, a grandes profundidades no interior da terra. Nos límites das placas litosféricas, a intensidade e ocorrencia de terremotos é maior, probablemente debido á comunicación máis próxima entre o manto e a cortiza. A migración de gases a alta presión disipa a enerxía sísmica a través de fallas xeolóxicas que poden chegar á superficie e causar graves danos.
=== Terremotos inducidos ===
[[Ficheiro:US_Navy_050102-N-9593M-040_A_village_near_the_coast_of_Sumatra_lays_in_ruin_after_the_Tsunami_that_struck_South_East_Asia.jpg|miniatura|[[Ruína]]s da cidade de [[Aceh]], en [[Indonesia]], despois do [[Terremoto do Océano Índico de 2004|terremoto e tsunami do océano Índico de 2004]].]]
[[Ficheiro:Earthquake_damage_in_Jacmel_2010-01-17_4.jpg|miniatura|Ruínas deixadas polo [[terremoto de Haití de 2010]].]]
Terremotos inducidos son aqueles que están asociados á acción humana directa ou indirectamente. Poden deberse á extracción de [[minería|minerais]], auga dos [[acuífero]]s ou a extracción de [[combustible fósil|combustibles fósiles]], debido á presión da auga dos [[encoro]]s das presas, grandes explosións ou o colapso de grandes edificios. Tamén teñen a súa orixe na extracción de [[gas natural]] dos depósitos subterráneos mediante a tecnica do [[fracking]].<ref>[http://www.repubblica.it/scienze/2014/07/03/news/fracking_terremoti_science-90633236/?ref=HREC1-30 «Fracking, studio su Science rilancia i timori: Causati decine di terremoti in Oklahoma.»] Consultado o 9 de decembro do 2022 {{it}}</ref> A pesar de provocar vibracións na [[Terra]], estes non poden considerarse terremotos no sentido máis amplo, xa que xeralmente dan lugar a rexistros ou [[sismograma]]s diferentes dos terremotos de orixe natural.

Algúns terremotos ocasionais foron ligados á construción e recheo de grandes encoros, por exemplo os producidos trala construción do [[encoro de Kariba]] en [[Zambia]]. O terremoto máis grande inducido por esta causa produciuse o 10 de decembro de 1967, na rexión de Koyna ao oeste de [[Chennai]] (antigamente Madrás), na [[India]]. Tiña unha magnitude de 6,3 na [[escala sismolóxica de magnitude de momento]].

Tamén poden ser provocados pola detonación de explosivos moi fortes, especialmente das [[Bomba atómica|bombas atómicas]], que poden provocar unha vibración de baixa magnitude. Os terremotos provocados por estes experimentos atómicos teñen características moi diferentes dos terremotos naturais.<ref>{{Cita web|título=Teste nuclear norte-coreano provoca terremoto de 5.3 magnitudes|url=https://www.apolo11.com/noticias.php?t=Teste_nuclear_norte-coreano_provoca_terremoto_de_5.3_magnitudes&id=20160909-094415|páxina-web=www.apolo11.com|data-acceso=2025-03-12}}</ref> Así, a bomba nuclear de 50 megatóns chamada [[bomba Tsar]] detonada pola [[Unión Soviética]] en 1961 provocou un terremoto de magnitude 5.<ref>{{Cita xornal|data=2015-12-11|título=A bomba do fim do mundo {{!}} Superinteressante|xornal=Superinteressante|url=http://super.abril.com.br/historia/a-bomba-do-fim-do-mundo/}}</ref> (a maior parte da enerxía foi dispersa pola atmosfera), producindo vibracións tan fortes que se rexistraron nas [[antípodas]]. Para facer efectivo o [[Tratado de Non Proliferación Nuclear]], a [[Axencia Internacional da Enerxía Atómica]] utiliza as ferramentas da [[sismoloxía]] para detectar actividades ilícitas como as probas das [[armas nucleares]] . Con este sistema é posible determinar exactamente onde se produciu unha [[explosión]].<ref>[http://www.nytimes.com/2011/02/06/us/06earthquake.html?_r=2& A Dot on the Map, Until the Earth Started Shaking]</ref><ref>{{Cita web |url=http://esd.lbl.gov/research/projects/induced_seismicity/oil%26gas/ |título=Oil & Gas |data-acceso=09 de decembro de 2022 |data-arquivo=22 de agosto de 2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110822112738/http://esd.lbl.gov/research/projects/induced_seismicity/oil%26gas/ |url-morta=yes }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://esd.lbl.gov/research/projects/induced_seismicity/primer.html#causes |título=What causes Induced Seismicity? |data-acceso=09 de decembro de 2022 |data-arquivo=08 de setembro de 2014 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140908022627/http://esd.lbl.gov/research/projects/induced_seismicity/primer.html#causes |url-morta=yes }}</ref> O evento máis recente deste tipo foi o [[ensaio nuclear de Corea do Norte|ensaio nuclear]] realizado por [[Corea do Norte]] en 2017, que xerou un forte terremoto de magnitude 6,3.<ref>{{Cita web|url=http://exame.abril.com.br/mundo/forte-tremor-na-coreia-do-norte-foi-devido-a-ensaio-nuclear-diz-toquio/|título=Teste nuclear da Coreia do Norte causa terremoto {{!}} EXAME|data-acceso=9 de decembro do 2022|obra=exame.abril.com.br}}</ref> Actualmente existen máis de 150 estacións sísmicas en todo o mundo destinadas a este fin.<ref>{{Citar web|url=http://www.ctbto.org/map/|título=CTBTO World Map|data-acceso=9 de decembro do 2022|obra=www.ctbto.org}}</ref>

== Localización ==
[[Ficheiro:Placas tectonicas mayores.svg|miniatura|Distribución das principais placas tectónicas.]]
Os terremotos tectónicos adoitan ocorren en zonas onde a concentración de forzas xeradas polos límites das [[tectónica de placas|placas tectónicas]] dá lugar a movementos de reaxuste no interior e na superficie da [[Terra]]. Por este motivo os sismos de orixe tectónica están intimamente relacionados coa formación e actividade de [[falla|fallas xeolóxicas]]. Comunmente acontecen ao final dun ciclo sísmico, período durante o que se acumula deformación no interior da Terra que máis tarde será liberada repentinamente. Esta liberación corresponde co terremoto, tras o que a deformación comeza a acumularse de novo.

A probabilidade de ocorrencia de terremotos dunha magnitude determinada nunha rexión concreta vén dada por unha [[distribución de Poisson]]. Así, a probabilidade de ocorrencia de ''k'' terremotos de magnitude ''M'' durante un período ''T'' nunha rexión está dada por:
{{ecuación
|<math>\mbox{Prob}(k,T,M) = \frac{1}{k!} \left( \frac{T}{T_r(M)} \right)^k
e^{-\frac{T}{T_r(M)}}</math>
|
|left
}}
onde
: <math>T_r(M)\,</math> é o [[período de retorno|tempo de retorno]] dun terremoto de intensidade ''M'', que coincide co tempo medio entre dous terremotos de intensidade ''M''.

== Propagación ==
O movemento sísmico propágase mediante [[onda (física)|ondas]] elásticas (similares ás do son) a partir do hipocentro. As [[onda sísmica|ondas sísmicas]] son de tres tipos principais:
* '''Ondas lonxitudinais, primarias ou P''': ondas de corpo que se propagan a velocidades de 8 a 13&nbsp;km/s no mesmo sentido que a vibración das partículas. Circulan polo interior da Terra, onde atravesan líquidos e sólidos. Son as primeiras que rexistran os aparatos de medición ou sismógrafos.
* '''Ondas transversais, secundarias o S'''. Son ondas de corpo máis lentas que as anteriores (entre 4 e 8&nbsp;km/s). Propáganse perpendicularmente no sentido da vibración das partículas. Atravesan unicamente sólidos. Nos sismógrafos rexístranse en segundo lugar.
* '''Ondas superficiais'''. Son as máis lentas: 3,5&nbsp;km/s. Resultan da interacción das ondas P e S ao longo da superficie terrestre. Son as que causan máis danos. Propáganse a partir do epicentro. Son similares ás [[onda (mar)|ondas]] que se forman sobre a superficie do mar. Nos sismógrafos rexístranse en último lugar.

== Escalas ==
=== Escalas de magnitudes ===
* Escala [[magnitude de onda superficial]] (<math>M_s</math>).
* Escala [[magnitude das ondas de corpo]] (<math>M_b</math>).
* [[Escala de Richter]], tamén coñecida como escala de magnitude local (M<sub>L</sub>), é unha escala [[logaritmo|logarítmica]] arbitraria na que se asigna un número para cuantificar o efecto dun terremoto.
* [[Escala sismolóxica de magnitude de momento]] é unha escala logarítmica empregada para medir e comparar sismos. Está baseada na medición da [[enerxía]] total que se libera nun terremoto. Introducírona en 1979 [[Thomas C. Hanks]] e [[Hiroo Kanamori]] como sucesora da escala de Richter.
=== Escalas de intensidades ===
* [[Escala de Mercalli]], de 12 puntos, desenvolvida para avaliar a intensidade dos terremotos segundo os efectos e danos causados en distintas estruturas. Debe o seu nome ao físico italiano [[Giuseppe Mercalli]].
* [[Escala Medvédev-Sponheuer-Kárník]], tamén coñecida como escala MSK ou MSK-64. É unha escala de intensidade macrosísmica usada para avaliar a forza dos movementos de terra baseándose nos efectos destrutivos en construcións humanas e no cambio de aspecto do terreo, así como no grao de afectación á poboación. Consta de doce graos de intensidade. O máis baixo é o número un. Para evitar o uso de decimais exprésase en [[numeración romana|números romanos]].
* [[Escala Shindo]] ou escala pechada de sete, coñecida como escala xaponesa. Máis que na intensidade do tremor, céntrase en cada zona afectada, en rangos entre 0 e 7.

== Efectos dos terremotos ==
[[Ficheiro:1755 Lisbon earthquake.jpg|miniatura|Gravado en cobre de 1755 que representa a [[Lisboa]] en ruínas e en chamas despois do [[terremoto de Lisboa de 1755]], que matou a unhas 60.000 persoas. Un [[tsunami]] asolaga os barcos no porto.]]
Os efectos dos terremotos son, entre outros, os seguintes:

===Tremor e rotura do chan===
[[Ficheiro:Haiti earthquake damage.jpg|miniatura|Edificios danados en [[Porto Príncipe]], [[terremoto de Haití de 2010|Haití]], xaneiro de 2010.]]

A sacudida e a [[ruptura superficial|rotura do chan]] son os principais efectos creados polos terremotos, que producen principalmente danos máis ou menos graves nos edificios e outras estruturas ríxidas. A gravidade dos efectos locais depende da complexa combinación da [[Escala de Richter|magnitude]] do terremoto, a distancia ao [[epicentro]] e as condicións xeolóxicas e xeomorfolóxicas locais, que poden amplificar ou reducir a [[propagación das ondas]].<ref>{{cita web |url=http://www.abag.ca.gov/bayarea/eqmaps/doc/contents.html |título=On Shaky Ground, Association of Bay Area Governments, San Francisco, reports 1995,1998 (updated 2003) |editorial=Abag.ca.gov |data-acceso=9 de decembro do 2022 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090921082202/http://www.abag.ca.gov/bayarea/eqmaps/doc/contents.html |data-arquivo=2011-05-16 }}</ref> As sacudidas do terreo mídense mediante a [[aceleración do terreo]].

As características xeolóxicas, xeomorfolóxicas e xeoestruturais locais específicas poden inducir altos niveis de sacudidas na superficie do chan mesmo en terremotos de baixa intensidade. Este efecto denomínase amplificación local. Débese principalmente á transferencia do [[Sismoloxía|movemento sísmico]] dos chans duros profundos aos chans brandos superficiais e para os efectos da focalización da enerxía sísmica debido á configuración xeométrica típica dos devanditos depósitos.

A rotura do chan é unha rotura e desprazamento visible na superficie terrestre ao longo da traza da falla, que pode ser da orde de varios metros no caso de terremotos importantes. A rotura do terreo é un risco importante para as grandes estruturas de enxeñería, como presas, [[ponte]]s e [[Central nuclear|centrais nucleares]], e require unha cartografía coidadosa de fállalas existentes para identificar as que poidan romper a superficie do terreo durante a vida útil da estrutura.<ref>{{cita web|url=http://www.consrv.ca.gov/cgs/information/publications/cgs_notes/note_49/Documents/note_49.pdf|título=Guidelines for evaluating the hazard of surface fault rupture, California Geological Survey|editorial=California Department of Conservation|year=2002 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091009065422/http://www.consrv.ca.gov/cgs/information/publications/cgs_notes/note_49/Documents/note_49.pdf|data-arquivo=2011-05-16}}</ref>
===Licuefacción do solo===
A licuefacción do chan prodúcese cando, debido ás sacudidas, o material [[granularidade|granular]] saturado de auga (como a area) perde temporalmente a súa resistencia e transfórmase de sólido a líquido. A licuefacción do chan pode facer que estruturas ríxidas, como edificios e pontes, inclínense ou se afundan nos depósitos licuados. Por exemplo, no [[terremoto de Alasca de 1964]], a licuefacción do chan provocou que moitos edificios afundísense no chan, chegando a derrubarse sobre si mesmos.<ref>{{cita web|url=https://earthquake.usgs.gov/regional/states/events/1964_03_28.php |título=Historic Earthquakes – 1964 Anchorage Earthquake |editorial=United States Geological Survey |data-acceso=9 de decembro do 2022 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110623111831/http://earthquake.usgs.gov/regional/states/events/1964_03_28.php |data-arquivo=2011-05-16 }}</ref>
===Impactos humanos===
[[Ficheiro:Ghajn Hadid Tower closer view.JPG|miniatura|Ruínas da [[torre Għajn Ħadid]] ([[Malta]]), que se derrubou durante o [[terremoto de Heraclión de 1856]]]]
Os danos físicos dun terremoto varían en función da intensidade das sacudidas nunha zona determinada e do tipo de poboación.  As comunidades desfavorecidas e en vías de desenvolvemento adoitan sufrir efectos máis graves (e duradeiros) que as comunidades máis desenvolvidas.<ref>{{Cita web |título=The wicked problem of earthquake hazard in developing countries |url=https://www.preventionweb.net/news/wicked-problem-earthquake-hazard-developing-countries |data-acceso=10 de decembro do 2022 |páxina-web=www.preventionweb.net |lingua=en}}</ref>  Os impactos poden incluír:

* Lesións e perda de vidas 
* Danos a infraestruturas críticas (a curto e longo prazo)
** Estradas, pontes e redes de transporte público
** Interrupción da subministración de auga, electricidade e gas
** Sistemas de comunicación
* Perda de servizos comunitarios esenciais, como hospitais, policía e bombeiros.
* Danos materiais xerais 
* Colapso ou desestabilización de edificios (que podería provocar o seu colapso no futuro).

Con estes impactos e outros, as secuelas poden traer enfermidades, falta de artigos de primeira necesidade, consecuencias mentais como ataques de pánico, depresión aos sobreviventes,<ref>{{cita web|url=http://www.nctsn.org/trauma-types/natural-disasters/earthquakes |título=Earthquake Resources |data=30 de xaneiro de 2018 |editorial=Nctsn.org |data-acceso=10 de decembro do 2022}}</ref> e primas de seguro máis elevadas. Os tempos de recuperación variarán en función do nivel de danos xunto co status socioeconómico da comunidade afectada.
===Desprendemento de terras===
Os terremotos poden producir inestabilidade nas ladeiras e provocar corrementos de terra, o que ocasiona un grave perigo xeolóxico. O perigo de corremento de terras adoita persistir mentres o persoal de emerxencia tenta realizar labores de rescate.<ref>{{cita web|url=https://www.n-d-a.org/landslide.php|título=Natural Hazards – Landslides|editorial=Natural Disasters Association|data-acceso=10 de decembro do 2022|data-arquivo=08 de febreiro de 2023|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20230208142013/http://n-d-a.org/landslide.php|url-morta=yes}}</ref>
===Incendios===
[[Ficheiro:Sfearthquake3b.jpg|miniatura|Fotografía de [[incendio]]s causados polo [[Terremoto de San Francisco de 1906|terremoto de 1906]], o gran tremor que destruíu [[San Francisco]], nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]].]]
Os terremotos poden provocar incendios ao danar a liñas da [[enerxía eléctrica]] ou as do gas. No caso de rotura da rede de auga e perda de presión, tamén pode resultar difícil deter a propagación dun incendio unha vez que se inicia. Por exemplo, no terremoto de San Francisco de 1906 producíronse máis mortes por incendios que polo propio sismo.<ref>{{cita web|url=https://earthquake.usgs.gov/regional/nca/1906/18april/index.php|título=The Great 1906 San Francisco earthquake of 1906|editorial=United States Geological Survey|data-acceso=10 de decembro do 2022|data-arquivo=2017-02-11|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170211170826/https://earthquake.usgs.gov/regional/nca/1906/18april/index.php }}</ref>
===Tsunami===
[[Ficheiro:2004-tsunami.jpg|miniatura|O tsunami do [[terremoto do Océano Índico de 2004]]]]
{{Artigo principal|Tsunami}}
Os tsunamis son ondas mariñas de longa lonxitude de onda e períodos longos producidas polo movemento repentino ou brusco de grandes volumes de auga, incluso cando se produce un [[maremoto|terremoto no mar]]. No océano aberto, a distancia entre as cristas das ondas pode superar os 100 km e os períodos das ondas poden variar de cinco minutos a unha hora. Estes tsunamis percorren entre 600 e 800&nbsp;km por hora, dependendo da profundidade da auga. As grandes ondas producidas por un terremoto ou un desprendemento de terra submarino poden invadir as zonas costeiras próximas en cuestión de minutos. Os tsunamis tamén poden percorrer miles de quilómetros a través do océano aberto e causar destrución en costas afastadas horas despois do terremoto que os xerou.<ref name=Noson>{{Cita libro|apelido1=Noson |nome1=L.L. |apelido2=Qamar |nome2=A. |apelido3=Thorsen|nome3=G.W.|editorial=Washington State Earthquake Hazards|ano=1988|título=Washington Division of Geology and Earth Resources Information Circular 85|url=http://file.dnr.wa.gov/publications/ger_ic85_earthquake_hazards_wa.pdf}}</ref>

Normalmente, os terremotos de subducción de magnitude inferior a 7,5 non provocan tsunamis, aínda que se rexistraron algúns casos. Os tsunamis máis destrutivos son causados por terremotos de magnitude 7,5 ou superior.<ref name=Noson/>
===Inundacións===
{{Véxase tamén|Inundación}}
As inundacións poden ser efectos secundarios dos terremotos se por exemplo os [[encoro]]s resultan danados ou provocan desprendementos de terras que represen os ríos, que se colapsan e causan inundacións.<ref>{{cita web|url=http://www.quakes.bgs.ac.uk/earthquakes/historical/historical_listing.htm |title=Notes on Historical Earthquakes |publisher=[[British Geological Survey]] |data-acceso=1 de marzo do 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20110516173115/http://www.quakes.bgs.ac.uk/earthquakes/historical/historical_listing.htm |archive-date=2011-05-16 }}</ref>

O terreo situado baixo o [[lago Sarez]], en [[Tadjiikistán]], corre perigo de provocar unha inundación catastrófica se a presa formada en 1911 polo [[encoro de deslizamento de terra|corremento de terras]] tras un terremoto, coñecida como [[presa Usoi]], fallase durante un futuro sismo. As proxeccións de impacto suxiren que a inundación podería afectar a uns 5&nbsp;millóns de persoas.<ref>{{cita novas|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/3120693.stm|título=Fresh alert over Tajik flood threat|date=2003-08-03|work=[[BBC News]]|data-acceso=1 de marzo do 2023}}</ref>
==Exemplos principais==
[[Ficheiro:Map of earthquakes 1900-.svg|thumb|Terremotos (M6.0+) desde 1900 ata 2017]]
[[Ficheiro:USGS magnitude 8 earthquakes since 1900.svg|thumb|Terremotos de magnitude 8,0 e maiores desde 1900 ata 2018. Os volumes aparentes en 3D das burbullas son linealmente proporcionais ás súas respectivas vítimas mortais.<ref>[https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/year/mag8/magnitude8_1900_date.php USGS: Magnitude 8 and Greater Earthquakes Since 1900] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160414014457/http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/year/mag8/magnitude8_1900_date.php |date=2016-04-14 }}</ref>]]
Un dos terremotos máis devastadores da historia rexistrada foi o [[terremoto de Shaanxi]] de 1556, que ocorreu o 23 de xaneiro de 1556 en [[Shaanxi]], China. Morreron máis de 830.000 persoas.<ref>"[https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/most_destructive.php Earthquakes with 50,000 or More Deaths] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20091101175733/http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/most_destructive.php |date=November 1, 2009 }}". U.S. Geological Survey</ref> A maioría das casas da zona eran [[yaodong]]s (vivendas esculpidas nas ladeiras de [[loess]]) e moitas vítimas morreron cando estas estruturas colapsaron. O [[terremoto de Tangshan de 1976]], que matou entre 240.000 e 655.000 persoas, foi o máis mortífero do século XX.<ref>Spignesi, Stephen J. (2005). ''Catastrophe!: The 100 Greatest Disasters of All Time''. {{ISBN|0-8065-2558-4}}</ref>

O [[terremoto de Valdivia de 1960|terremoto de Chile]] que se produciu o 22 de maio de 1960 é o maior terremoto que se mediu nun [[sismógrafo]], alcanzando unha [[Escala de Richter|magnitude]] de 9,5.<ref name="usgsfacts">{{cite web|url=https://www.usgs.gov/natural-hazards/earthquake-hazards/science/cool-earthquake-facts|title=Cool Earthquake Facts|publisher=United States Geological Survey|access-date=21 de abril de 2021|archive-date=20 de abril de 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210420165152/https://www.usgs.gov/natural-hazards/earthquake-hazards/science/cool-earthquake-facts|lingua=en}}</ref><ref name="wp100414">{{Cite news | first=Margaret Webb | last=Pressler | title=More earthquakes than usual? Not really. | work=KidsPost | publisher= Washington Post| location=Washington Post | pages= C10 | date=14 de abril de 2010 |lingua=en }}</ref><!----url non contén as estatísticas de caixa que si contén a edición impresa e inclúese só a título informativo----> O seu epicentro situouse preto de [[Cañete, Chile]]. A enerxía liberada foi aproximadamente o dobre que a do seguinte terremoto máis potente, o [[terremoto do Venres Santo]] (27 de marzo de 1964), que tivo o seu epicentro en [[Prince William Sound]], [[Alasca]].<ref>{{cita web|url=http://www.gps.caltech.edu/uploads/File/People/kanamori/HKjgr77.pdf |title=The Energy Release in Great Earthquakes |author=Kanamori Hiroo |publisher=Journal of Geophysical Research |data-acceso=11 de xuño do 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20100723182215/http://www.gps.caltech.edu/uploads/File/People/kanamori/HKjgr77.pdf |archive-date=2010-07-23 }}</ref><ref>{{cita web |url=https://earthquake.usgs.gov/learn/topics/how_much_bigger.php |title=How Much Bigger? |author=USGS |publisher=United States Geological Survey |data-acceso=11 de xuño do 2023 |archive-date=2011-06-07 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110607144219/http://earthquake.usgs.gov/learn/topics/how_much_bigger.php }}</ref> Os dez terremotos máis grandes rexistrados foron todos [[megaterremoto|terremotos de megatrusión]]; porén, destes dez, só o [[terremoto do Océano Índico de 2004]] é á vez un dos terremotos máis mortíferos da historia.

Os terremotos que causaron as maiores perdas de vidas, aínda que potentes, foron mortais debido á súa proximidade a zonas densamente poboadas ou ao océano, onde os terremotos adoitan crear [[tsunami]]s que poden devastar comunidades a miles de quilómetros de distancia. As rexións con maior risco de grandes perdas de vidas humanas son aquelas nas que os terremotos son relativamente raros pero potentes, e as rexións pobres con códigos de construción sísmica laxos, non reforzados ou inexistentes.
==Ocurrencia==
[[Ficheiro:Fault types.svg|thumb|Tres tipos de fallas:<br />
A. [[falla#Clasificación das fallas segundo o seu movemento|Falla de deslizamento]]<br />
B. [[Falla normal|Normal]]<br />
C. [[Falla inversa|Inversa]]
]]

Os terremotos [[Tectónica|tectónicos]] prodúcense en calquera lugar da Terra onde haxa suficiente enerxía de deformación elástica almacenada para impulsar a propagación de fracturas ao longo do [[falla|plano dunha falla]]. Os lados dunha falla móvense uns xunto a outros suavemente e con fluencia asísmica só se non hai irregularidades ou asperezas ao longo da superficie da falla que aumenten a resistencia á fricción. A maioría das superficies da falla teñen tales asperezas, que a conduce a unha forma de [[Efecto stick-slip|comportamento de esvaramento por adherencia]]. Unha vez que a falla bloqueouse, o movemento relativo continuado entre as placas conduce a un aumento da tensión e, por tanto, da enerxía de deformación almacenada no volume ao redor da superficie da falla. Isto continúa ata que a tensión aumenta o suficiente como para romper a aspereza, permitindo repentinamente o esvaramento sobre a parte bloqueada da falla, liberando a [[Enerxía potencial|enerxía almacenada]].<ref name="Ohnaka"/> Esta enerxía libérase como unha combinación de [[Onda sísmica|ondas sísmicas]] de [[Tensor deformación|deformación elástica radiada]],<ref>{{cita xornal | last1 = Vassiliou | first1 = Marius | last2 = Kanamori | first2 = Hiroo | ano = 1982 | title = The Energy Release in Earthquakes | journal = Bull. Seismol. Soc. Am. | volume = 72 | páxinas = 371–387 }}</ref> quecemento por fricción da superficie da falla e agretamento da rocha, o que provoca un terremoto. Este proceso de aumento gradual da deformación e a tensión, interrompido ocasionalmente por un fallo sísmico repentino, coñécese como [[teoría do rebote elástico]]. Calcúlase que só o 10% ou menos da enerxía total dun terremoto irrádiase en forma de enerxía sísmica. A maior parte da enerxía do terremoto utilízase para impulsar o crecemento da [[Fractura (mineral)|fractura]] ou se converte en calor xerada pola fricción. Por tanto, os terremotos diminúen a [[Enerxía de deformación|enerxía potencial elástica]] dispoñible da Terra e aumentan a súa temperatura, aínda que estes cambios son insignificantes comparados co fluxo conductivo e convectivo de calor que sae do [[Estrutura interna da Terra|Interior profundo da Terra]].<ref name="USGS1"/>
===Tipos de fallas===
{{Artigo principal|Falla}}
Existen tres tipos principais de fallas que poden provocar un [[terremoto interplaca]]: normais, inversas (de pulo) e de deslizamento. As fallas normais e inversas son exemplos de deslizamento por buzamento, nas que o desprazamento ao longo das fallas prodúcese na dirección de [[Golpe e mergullo|caída]] e nas que o movemento sobre elas implica unha compoñente vertical. Moitos terremotos están causados por movementos en fallas que teñen compoñentes tanto de buzamento como de deslizamento; isto coñécese como deslizamento oblicuo. A parte superior e fráxil da cortiza terrestre e as placas tectónicas frías que descenden cara ao manto quente son as únicas partes do noso planeta que poden almacenar enerxía elástica e liberala en rupturas de fallas. As rochas máis quentes que {{cvt|300|C||}} flúen en resposta á tensión; non rompen en terremotos.<ref>{{cita xornal |last1=Sibson |first1=R.H. |ano=1982 |title=Fault Zone Models, Heat Flow, and the Depth Distribution of Earthquakes in the Continental Crust of the United States |journal=Bulletin of the Seismological Society of America |volume=72 |issue=1 |pages=151–163}}</ref><ref>Sibson, R.H. (2002) "Geology of the crustal earthquake source" International handbook of earthquake and engineering seismology, Volume 1, Part 1, p. 455, eds. W H K Lee, H Kanamori, P C Jennings, and C. Kisslinger, Academic Press, {{ISBN|978-0-12-440652-0}}</ref> As lonxitudes máximas observadas de rupturas nas fallas cartografadas (que poden romper nunha soa ruptura) son de aproximadamente {{cvt|1000|km|||}}. Exemplos diso son os terremotos de [[Terremoto das Illas Andreanof de 1957|Alasca (1957)]], [[Terremoto de Valdivia de 1960|Chile (1960)]], e [[Terremoto do Océano Índico de 2004|Sumatra (2004)]], todos eles en zonas de subducción. As rupturas sísmicas máis longas prodúcense en fallas de deslizamento, como a [[Falla de San Andreas|Falla de Santo Andrés]] ([[Terremoto de Fort Tejón de 1857|1857]], [[terremoto de San Francisco de 1906|1906]]), a [[Falla de Anatolia do Norte]] en Turquía ([[terremoto de Erzincan de 1939|1939]]), e a [[Falla de Denali]] en Alasca ([[terremoto de Denali de 2002|2002]]) que son aproximadamente da metade a un terzo de longas que as lonxitudes ao longo das marxes das placas en subducción, e as das fallas normais son aínda máis curtas.
==== Fallas normais ====
As fallas normais ocorren principalmente en áreas onde se estende a codia, como un [[Tectónica extensional|límite diverxente]]. Os terremotos asociados con fallas normais son xeralmente inferiores á magnitude 7. As magnitudes máximas ao longo de moitas fallas normais son aínda máis limitadas porque moitas delas están situadas ao longo de centros de expansión, como en Islandia, onde o espesor da capa fráxil é de só uns seis quilómetros.<ref>Hjaltadóttir S., 2010, "Uso de microterremotos relativamente localizados para cartografiar patróns de fallas e estimar o espesor da cortiza fráxil no suroeste de Islandia"</ref><ref>{{cita web |title=Reports and publications &#124; Seismicity &#124; Icelandic Meteorological office |url=http://en.vedur.is/earthquakes-and-volcanism/reports-and-publications/ |data-acceso=13 de outubro do 2024 |publisher=En.vedur.is |archive-date=2008-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080414235419/http://en.vedur.is/earthquakes-and-volcanism/reports-and-publications/ }}</ref>
==== Fallas inversas ====
As fallas inversas ocorren en áreas onde se está [[Tectónica de empuxe|acurtando]] a codia , como nun [[Bordo converxente|límite converxente]]. As fallas inversas, especialmente as situadas ao longo de límites converxentes, están asociadas cos terremotos máis poderosos (chamados [[megaterremoto]]s), incluíndo case todos aqueles de magnitude 8 ou máis. Os megaterremotos son responsables de cerca do 90% do momento sísmico total liberado en todo o mundo.<ref>{{cita xornal |last1=Stern |first1=Robert J. |title=Subduction zones |xornal=Reviews of Geophysics |volume=40 |issue=4 |páxina=17 |year=2002 |bibcode=2002RvGeo..40.1012S |doi=10.1029/2001RG000108 }}</ref>
==== Fallas por deslizamento ====
[[Ficheiro:Kluft-photo-Carrizo-Plain-Nov-2007-Img 0327.jpg|miniatura|upright|esquerda|Foto aérea da falla de San Andrés na [[Chaira de Carrizo]], ao noroeste de Os Ánxeles]]
As [[fallas por deslizamento]] son estruturas escarpadas nas que os dous lados da falla deslízanse horizontalmente un sobre o outro; os límites de transformación son un tipo particular de falla por deslizamento. As fallas de deslizamiento, en particular as [[Falla transformante|fallas transformadas]] continentais, poden producir terremotos de magnitude 8 aproximadamente. As fallas de deslizamiento tenden a orientarse case verticalmente, cunha anchura aproximada de 10 km dentro da cortiza fráxil.<ref>{{cita web |title=Instrumental California Earthquake Catalog |url=http://wgcep.org/data-inst_eq_cat |archive-url=https://web.archive.org/web/20110725021215/http://wgcep.org/data-inst_eq_cat |archive-date=2011-07-25 |data-acceso=26 de novembro do 2024 |publisher=WGCEP}}</ref> Así pois, non é posible que se produzan terremotos de magnitudes moi superiores a 8.

Ademais, existe unha xerarquía de niveis de tensión nos tres tipos de fallas. As fallas de empurre son xeradas polos niveis de tensión máis altos, as de deslizamento polos intermedios e as normais polos máis baixos.<ref>{{cita novas | last1 = Schorlemmer | first1 = D. | last2 = Wiemer | first2 = S. | last3 = Wyss | first3 = M. | ano = 2005 | title = Variations in earthquake-size distribution across different stress regimes | journal = Nature | volume = 437 | issue = 7058| páxinas = 539–542 |bibcode = 2005Natur.437..539S |doi = 10.1038/nature04094 | pmid = 16177788 }}</ref> Isto pode entenderse facilmente considerando a dirección da maior tensión principal, a dirección da forza que «empurra» a masa rochosa durante a falla. No caso de fallas normais, a masa rochosa é empurrada cara abaixo en dirección vertical, polo que a forza de empurre (''maior'' tensión principal) é igual ao peso da propia masa rochosa. No caso do empurre, a masa rochosa «escapa» na dirección da menor tensión principal, é dicir, cara arriba, elevando a masa rochosa e, por tanto, a sobrecarga é igual á ''menor'' tensión principal. As fallas de deslizamento son intermedias entre os outros dous tipos descritos anteriormente. Esta diferenza no réxime de tensións nas tres contornas de falla pode contribuír a diferenzas na caída de tensións durante a falla, o que contribúe a diferenzas na enerxía radiada, independentemente das dimensións da falla.
=== Enerxía liberada ===
Por cada unidade de aumento na magnitude, hai un aumento de aproximadamente trinta veces na enerxía liberada. Por exemplo, un terremoto de magnitude 6,0 libera aproximadamente 32 veces máis enerxía que un terremoto de magnitude 5,0 e un terremoto de magnitude 7,0 libera 1000 veces máis enerxía que un terremoto de magnitude 5,0. Un terremoto de magnitude 8,6 libera a mesma cantidade de enerxía que 10 000 bombas atómicas do tamaño utilizado na [[segunda guerra mundial]].<ref>Geoscience Australia.{{citation needed|date=December 2022}}</ref>

Isto débese a que a enerxía liberada nun terremoto, e por tanto a súa magnitude, é proporcional á área da falla que rompe.<ref>{{cita novas |last1=Wyss |first1=M. |year=1979 |title=Estimating expectable maximum magnitude of earthquakes from fault dimensions |xornal=Geology |volume=7 |issue=7| pages=336–340 |bibcode=1979Geo.....7..336W |doi=10.1130/0091-7613(1979)7<336:EMEMOE>2.0.CO;2}}</ref> e a caída de tensión. Por tanto, canto maior sexa a lonxitude e o ancho da área da falla, maior será a magnitude resultante. O parámetro máis importante que controla a magnitude máxima do terremoto nunha falla  non é a lonxitude máxima dispoñible, senón o ancho dispoñible porque este último varía nun factor de 20. Ao longo das marxes de placas converxentes, o ángulo de inclinación do plano de ruptura é moi pouco profundo, normalmente duns 10 graos.<ref>{{cita web |url=http://www.globalcmt.org/CMTsearch.html |title=Global Centroid Moment Tensor Catalog |publisher=Globalcmt.org |data-acceso=12 de marzo do 2025 |archive-date=2011-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719183137/http://www.globalcmt.org/CMTsearch.html}}</ref> Por tanto, a anchura do plano dentro da cortiza fráxil superior da Terra pode alcanzar de 50 a 100 km  (como no [[Terremoto e tsunami de Sendai de 2011|Xapón, 2011]], ou o de [[terremoto de Alasca de 1964|Alasca, 1964]]), facendo posibles os terremotos máis potentes.

== Os dez peores terremotos da historia recente ==
{|class="wikitable sortable"
|-
! scope="col" | N.º
! scope="col" | Ano
! scope="col" | Magnitude
! scope="col" | Nome
! scope="col" | País
! scope="col" | [[Coordenadas xeográficas|Lugar e coordenadas]]
|-
|1
|[[1960]] ||9,5 M<sub>W</sub><ref>[http://www.angelfire.com/nt/terremotoValdivia «El terremoto de Valdivia (Chile), del 21 y 22 de mayo de 1960»], artigo en ''Angelfire.com'', consultado o 23 de agosto de 2010.</ref><ref>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/iscgem879136#general]</ref>||[[Terremoto de Valdivia de 1960]]|| {{CHI}} ||[[Valdivia]] {{coordenadas|38|14|24|S|73|3|0|W}}
|-
|2
|[[1964]]||9,3 M<sub>W</sub><ref name=Prince_William>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/iscgem869809#general «Historic world earthquakes»], artigo en [http://earthquake.usgs.gov Earthquake Hazards Program], consultado o 13 de maio de 2015 {{en}}</ref>
||[[Terremoto de Alasca de 1964]]<ref name=Prince_William/> ||{{USA}} ||[[Anchorage]], [[Alasca]]. {{coordenadas|61|N|148|W}}
|-
|3
|[[2004]]||9,1 M<sub>W</sub><ref>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/official20041226005853450_30#general USGS Information] Magnitude 9.1 - Off the West Coast of Northern Sumatra. {{en}}</ref> ||[[Terremoto do Océano Índico 2004|Terremoto do océano Índico de 2004]]||{{IDN}} ||Fronte ao norte de [[Sumatra]]
|-
|4
|[[2011]] ||9,0 M<sub>W</sub><ref>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp «Significant earthquakes: magnitude 9.0, near the east coast of Honshu, Japan»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170906210026/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp/ |date=06 de setembro de 2017 }}, artigo en [http://earthquake.usgs.gov/ U.S. Geological Survey Earthquake Hazards Program], consultado o 14 de marzo de 2011 {{en}}</ref> ||[[Terremoto e tsunami de Sendai de 2011]] ||{{JPN}} ||Costa de [[Honshu]] {{coordenadas|38|19|19.20|N|142|22|8.40|E}}
|-
|5
|[[1952]] ||9,0 M<sub>W</sub><ref name=Kamchatka1952>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/events/1952_11_04.php «Historic earthquakes: Kamchatka»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161229102817/http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/events/1952_11_04.php |date=29 de decembro de 2016 }}, artigo en [http://earthquake.usgs.gov/ U.S. Geological Survey Earthquake Hazards Program], consultado o 4 de outubro de 2010 {{en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120110110738/http://wcatwc.arh.noaa.gov/web_tsus/19521104/19521104.htm «Ficha del terremoto de Kamchatka de 1952»], artigo en [http://wcatwc.arh.noaa.gov/ West Coast and Alaka Tsunami Warning Center], consultado o 4 de outubro de 2010 {{en}}</ref> ||[[Terremoto de Kamchatka de 1952]]||{{URS}} ||[[Península de Kamchatka]] {{coordenadas|52|48|N|159|30|E}}
|-
|6
|[[1868]]||9,0 M<sub>W</sub><ref name=Arica>[http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/events/1868_08_13.php «Historic earthquakes: Arica, Perú (now Chile)»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100116170411/http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/events/1868_08_13.php |date=16 de xaneiro de 2010 }}, artigo en  [http://earthquake.usgs.gov/ U.&nbsp;S. Geological Survey Earthquake Hazards Program], consultado o 23 de agosto de 2010 {{en}}</ref> ||[[Terremoto de Arica de 1868]]||{{PER}} ||[[Arica]], actualmente [[Chile]] {{coordenadas|18|36|S|71|0|W}}
|-
|7
|[[1700]]||9,0 M<sub>W</sub> ||[[Terremoto de Cascadia de 1700]]||{{USA}} e {{CAN}} ||[[California]], [[Oregón]], [[estado de Washington|Washington]] e [[Columbia Británica]]
|-
|8
|[[2012]] ||8,9 M<sub>W</sub>||[[Terremoto de Indonesia de 2012]]||{{IDN}} [[Indonesia]]||[[Aceh]] {{coordenadas|02|18|39.6|N|93|03|46.8|E}}
|-
|9
|[[1833]]||8,8-9.2 M<sub>W</sub> ||[[Terremoto de Sumatra de 1833]]<ref name="Natawidjaja">D. H. Natawidjaja [[et alii|''et al.]]:'' [https://web.archive.org/web/20120222005747/http://www.gps.caltech.edu/~sieh/pubs_docs/papers/P06e.pdf «Source parameters of the great Sumatran megathrust earthquakes of 1797 and 1833 inferred from coral microatolls»], artigo publicado na revista ''Journal of Geophysical Research'', 111, 2006; consultado o 18 de agosto de 2010 {{en}}</ref><ref>[http://www.ngdc.noaa.gov/nndc/struts/results?eq_0=1763&t=101650&s=18&d=99,91,95,93&nd=display «Ficha del sismo de Sumatra de 1833»], artigo en National Geophysical Data Center, consultado o 18 de agosto de 2010 {{en}}</ref> || [[Indias Orientais Neerlandesas]]||No mar ao sur da illa de [[Sumatra]], a 175&nbsp;km ao sur de [[Padang]] {{coordenadas|3|30|S|102|12|E}}
|-
|10
|[[2010]]||8,8 M<sub>W</sub> ||[[Terremoto de Chile de 2010]] ||{{CHI}} ||[[Cauquenes]] ([[provincia de Cauquenes]]) {{coordenadas|35|50|45.6|S|72|42|57.6|W}}
|-
|}

== En Galicia ==
En Galicia, como no resto da Terra, prodúcense centenas de pequenos tremores cada ano, sendo poucos os que pasan de 3 na escala Richter.<ref>{{Cita web|título=Visualizador de terremotos próximos|url=https://www.ign.es/web/resources/sismologia/tproximos/prox.html|páxina-web=Visualizador de terremotos próximos|data-acceso=2019-04-16}}</ref> De xeito parello, séntense terremotos que teñen lugar de xeito relativemente próximo, con intensidades parellas. A pesar diso, periodicamente xorden noticias que dan nota de pequenas perturbacións.<ref>{{Cita web|título=Registrados cinco terremotos en distintos puntos de Galicia en doce horas|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2019/04/15/registrados-cinco-terremotos-distintos-puntos-galicia-doce-horas/00031555341379501683673.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2019-04-15|data-acceso=2019-04-16|lingua=es}}</ref>

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commons|Earthquake}}
=== Outros artigos ===
* [[Escala de Mercalli]] - [[Escala de Richter]] - [[Escala sismolóxica de magnitude de momento]]
* [[Sismoloxía]]
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.ign.es/web/resources/sismologia/tproximos/prox.html Terremotos nas últimas horas en España (con intensidade superior a 1,5 Richter)]
* [http://www.emsc-csem.org/#2 European-Mediterranean Sismological Centre]
* [http://www.iaee.or.jp/index.html Asociación Internacional de Enxeñaría Sísmica (IAEE)]
* [http://www.aeis-sismica.es/ Asociación Española de Ingeniería Sísmica (AEIS)]
* [http://iisee.kenken.go.jp/worldlist/59_Eurocode8/59_Eurocode8_Cover.pdf Eurocódigo 8: Provisións de deseño para sismorresistencia de estruturas]
* [http://www.iris.edu/hq/files/publications/brochures_onepagers/doc/SpOnePager6.pdf Como son localizados os terremotos?]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Terremotos| ]]
[[Categoría:Sismoloxía]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]