Ver o código fonte de «Terra»

{{Artigo de calidade}}
{{1000}}
{{1000 artigos icona título|materia=Bioloxía e Xeoloxía}}
{{Outros homónimos}}
{{Planeta
| nome = Terra
| símbolo = [[Ficheiro:Earth symbol (bold).svg|24px|🜨]] e [[Ficheiro:Globus cruciger (bold).svg|24px|♁]]
| imaxe = The Blue Marble (remastered).jpg
| imaxe_tamaño = 240
| pé = A Terra vista dende o [[Espazo exterior|espazo]]; imaxe coñecida como ''[[a bóla azul]]'', captada pola tripulación do [[Apollo 17]] o 7 de decembro de 1972
| pronuncia = {{AFI2|ˈtɛ.rɐ|}}
| época = J2000 {{#tag:ref|Todas as cantidades astronómicas varían, tanto [[Variación secular|secular]] como [[Frecuencia|periodicamente]]. As cantidades indicadas son os valores do instante  [[J2000.0]] da variación secular, facendo caso omiso de todas as variacións periódicas. |group="lower-alpha"}}
| afelio = 152&nbsp;097&nbsp;701&nbsp;[[Quilómetro|km]] {{#tag:ref|afelio = ''a'' × (1 + ''e''); perihelio = ''a'' × (1&nbsp;– ''e''), onde ''a'' é o semieixo maior e ''e'' é a excentricidade. A diferenza entre o perihelio e o afelion da Terra é de 5 millóns de quilómetros.<ref name="Wilkinson2009" />|name="ápse" |group="lower-alpha"}}<br/>(1,0167103 [[Unidade astronómica|UA]])
| perihelio = 147&nbsp;098&nbsp;074&nbsp;km {{#tag:ref| |name="ápse" |group="lower-alpha"}}<br/>(0,9832899 UA) 
| semimaior = 149&nbsp;598&nbsp;261&nbsp;km <ref name="standish_williams_iau"/><br/>(1,00000261 UA)
| raio_orbital_medio = 0,999855 UA<br/>149&nbsp;597&nbsp;870,691&nbsp;km
| excentricidade = 0.01671123 <ref name="standish_williams_iau"/>
| período = 365,256363004 días <ref name="IERS"/><br/>1,000017421 AJ
| velocidade_media = 29,78&nbsp;km/s <ref name="earth_fact_sheet" /><br/>107&nbsp;200&nbsp;km/h
| anomalía_media = 358.617°
| inclinación = {{lista sen marcas
|7,155° respecto ó ecuador do Sol;
|1,57869° <ref name="Allen294" /> respecto ó plano invariable;
|0,00005° respecto á [[eclíptica]] J2000
}}
| nodo_asc = -11,26064° <ref name="earth_fact_sheet" />{{#tag:ref|Nas listas de referencia, a lonxitude do nodo ascendente como 348,73936 °, que é equivalente a -11,26064 ° polo feito de que calquera ángulo é igual a si mesmo máis 360°.|group="lower-alpha"}} á eclíptica J2000
| periastro_tempo = 2 de xaneiro de 2021 13:59 <ref name="Park-Chamberlin" />
| arg_peri = 114,20783° <ref name="earth_fact_sheet"/>
| satélites = {{lista sen marcas
|1 satélite: [[Lúa]]
|5 [[cuasisatélite]]s
}}
| raio_medio = 6&nbsp;371,0&nbsp;km <ref name="hbcp2000" />
| raio_ecuatorial = 6&nbsp;378,1&nbsp;km <ref name="usno" /><ref name="WGS-84" />
| raio_polar = 6&nbsp;356,8&nbsp;km <ref name="cazenave_ahrens1995" />
| achatamento = 0,0033528 <ref name="IERS2004" /><br />1/298.257222101 (ETRS89)
| circunferencia = {{lista sen marcas |clase=nowrap
|40&nbsp;075,017&nbsp;km <small>ecuatorial</small> <ref name="WGS-84" />
|40&nbsp;007,86&nbsp;km <small>meridional</small> <ref name="WGS-84-2" />{{#tag:ref|A circunferencia da Terra é case exactamente 40&nbsp;000&nbsp;km porque o metro estableceuse con esta medida, máis especificamente, unha décima millonésima da distancia entre os polos e o ecuador.|group="lower-alpha"}}
}}
| área_superficie = {{lista sen marcas |clase=nowrap
|510&nbsp;072&nbsp;000&nbsp;km<sup>2</sup> <ref name="Pidwirny 2006_8" />{{#tag:ref|Debido ás flutuacións naturais, as ambigüidades que rodean as [[Plataforma de xeo|plataformas de xeo]], e os convenios de asignación para os [[Datum|datums verticais]], os valores exactos da terra e a cobertura do océano non son significativos. Sobre a base de datos do [[Mapa de vectores]] e de [http://www.landcover.org/ Global Landcover] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150326085837/http://www.landcover.org/ |data=26 de marzo de 2015 |date=26 de marzo de 2015 }}, os valores extremos para a cobertura dos lagos e regueiros son do 0,6 % e 1,0 % da superficie da Terra. O recubrimento de xeo da [[Antártida]] e [[Groenlandia]] cóntanse como terra, a pesar de que gran parte da rocha na que se sustentan atópase por baixo do nivel do mar.|group="lower-alpha"}}
|148&nbsp;940&nbsp;000&nbsp;km<sup>2</sup> terra (29,2 %)
|361&nbsp;132&nbsp;000&nbsp;km<sup>2</sup> auga (70,8 %)
}}
| volume = 1,08321×10<sup>12</sup> km<sup>3</sup> <ref name="earth_fact_sheet" />
| masa = 5,9736×10<sup>24</sup> kg <ref name="Luzum2011" />
| densidade = 5,515&nbsp;g/cm<sup>3</sup> <ref name="earth_fact_sheet" />
| grav_superficial = 9,780327&nbsp;m/s <ref name="NIST2008" />
| factor_momento_de_inercia = 0,3307 <ref name="Williams1994" />
| velocidade_escape = 11,186 km/s <ref name="earth_fact_sheet" />
| día_sideral = 0,99726968&nbsp;d <ref name="Allen296" /><br/>(23h 56m 4,100s)
| velocidade_rot = 0,4651&nbsp;km/s <ref name="Cox2000" />
| oblicuidade_eclíptica = 23°26′21″ 0,4119 <ref name="IERS"/>
| albedo = {{lista sen marcas |clase=nowrap
|0,367 (xeométrico) <ref name="earth_fact_sheet" />
|0,306 (de Bond) <ref name="earth_fact_sheet" />
}}
| temp_nome1   = [[Kelvin]]
| min_temp_1   = 184&nbsp;K <ref name=asu_lowest_temp />
| med_temp_1  = 287,16&nbsp;K <ref name=kinver20091210 />
| max_temp_1   = 330&nbsp;K <ref name=asu_highest_temp />
| temp_nome2   = [[Celsius]]
| min_temp_2   = −89,2&nbsp;°C
| med_temp_2  = 14,0&nbsp;°C
| max_temp_2   = 56,7&nbsp;°C
| presión_superficie = [[Atmosfera (unidade)|101,325]]&nbsp;[[Pascal (unidade)|kPa]] ([[Nivel medio do mar|m s. n. m.]])
| composición_atmosfera = {{lista sen marcas
|[[Nitróxeno]] 78,08&nbsp;%&nbsp;(N<sub>2</sub>) <ref name="earth_fact_sheet"/>
|[[Osíxeno]] 20,95&nbsp;%&nbsp;(O<sub>2</sub>)
|[[Argon]] 0,93&nbsp;% [[Porcentaxe en volume|v/v]]
|[[Dióxido de carbono|CO<sub>2</sub>]] 400 [[Concentración (química)|ppmv]] <small>(2015)</small> <ref name="NOAA2015" /><ref name="NOAA2020" />
|[[Neon]] 18,2 ppmv  <ref name="earth_fact_sheet" />
|[[Hidróxeno]] 5 ppmv
|[[Helio]] 5,24 ppmv
|[[Metano]] 1,72 ppmv
|[[Cripton]] 1 ppmv
|[[Óxido nitroso]] 0,31 ppmv
|[[Xenon]] 0,08 ppmv
|[[Monóxido de carbono|CO]] 0,05 ppmv
|[[Ozono]] 0,03 – 0,02 ppmv (variable)
|[[Clorofluorocarbonos|CFC]] 0,3 – 0,2 [[Concentración (química)|ppbv]] (variable)
|[[Vapor de auga]] 1&nbsp;% (variable)<br />Non computable para o aire seco.}}
}}
A '''Terra'''<ref>{{DRAG|terra}}</ref> ({{AFI2|ˈtɛ.rɐ|AFI|Gl-terra.ogg}}) (do [[Lingua latina|latín]] ''[[Tellus|Terra]]'', [[mitoloxía romana|deidade romana]] equivalente a [[Xea|Gaia]], [[Mitoloxía grega|deusa grega]] da [[feminidade]] e da [[fecundidade]]), tamén chamada ''Mundo'' ou ''Planeta Azul'', é un [[planeta]] do [[Sistema Solar]] que [[Rotación da Terra|xira sobre si mesmo]] e [[Translación da Terra|ao redor]] da súa [[estrela (astronomía)|estrela]] —o [[Sol]]— na terceira [[Órbita#Órbitas planetarias|órbita]] máis interna. Así mesmo é o fogar de millóns de [[especie]]s de [[ser vivo|seres vivos]], incluíndo os [[ser humano|seres humanos]] e actualmente é o único [[Obxecto astronómico|corpo astronómico]] onde se coñece a existencia de [[vida]].<ref name="science_241_4872_1441" /> É o máis denso e o quinto maior dos oito planetas do [[Sistema Solar]]. Tamén é o maior dos catro [[Planeta interior|terrestres]].

A Terra formouse hai aproximadamente 4&nbsp;550 millóns de anos e a [[Abioxénese|vida xurdiu]] uns mil millóns de anos despois.<ref name="age_earth1"/> A [[Atmosfera terrestre|atmosfera]] e outras condicións [[Factor abiótico|abióticas]] foron alteradas de forma significativa pola [[biosfera]] do planeta, favorecendo a proliferación de [[Organismo aerobio|organismos aerobios]], así como a formación dunha [[Ozonosfera|capa de ozono]] que xunto co [[campo magnético terrestre]] bloquean a [[radiación ultravioleta|radiación solar daniña]], permitindo así a vida na Terra.<ref name="Harrison 2002"/> As [[Xeofísica|propiedades físicas da Terra]], a historia [[xeoloxía|xeolóxica]] e a súa órbita permitiron que a vida siga existindo. Estímase que o planeta seguirá sendo capaz de sustentar vida durante outros 500 millóns de anos, xa que segundo as previsións actuais, pasado ese tempo a crecente luminosidade do Sol terminará causando a extinción da biosfera.<ref name="science310_5756_1947"/><ref name="jaes23_799"/><ref name="ajes38_613"/>

A [[codia terrestre|superficie terrestre]] ou codia está dividida en varias [[placa tectónica|placas tectónicas]] que se deslizan sobre o [[magma]] durante períodos de [[Xeoloxía histórica|varios millóns de anos]]. A superficie está cuberta por [[continente]]s e [[illa]]s, estes posúen varios [[lago]]s, ríos e outras fontes de auga, que, xunto cos [[océano]]s de [[auga do mar|auga salgada]], representan cerca do 71% da superficie e constitúen a [[hidrosfera]]. Non se coñece ningún outro planeta con este equilibrio de auga líquida,{{refn|group="lower-alpha"|Na actualidade, os outros planetas do Sistema Solar son ou demasiado quentes ou demasiado fríos para que a auga líquida na superficie alcance un equilibrio "líquido-vapor". En 2007 detectouse vapor de auga na atmosfera dun só [[planeta extrasolar]], e é un xigante gaseoso.<ref name="Tinetti2007" />}} que é indispensable para calquera tipo de vida coñecida. Os [[Polo xeográfico|polos]] da Terra están cubertos na súa maioría de xeo sólido ([[Inlandsis da Antártida]]) ou de [[banquisa]]s ([[casquete polar ártico]]). O [[Estrutura interna da Terra|interior do planeta]] é [[Oroxénese|xeoloxicamente activo]], cunha grosa capa de [[manto]] relativamente sólido, un [[núcleo externo]] líquido que xera un campo magnético, e un [[Núcleo terrestre|núcleo interior]] sólido composto aproximadamente dun 88% de [[ferro]].<ref name="Nación2013" />

A Terra interactúa [[Gravidade da Terra|gravitatoriamente]] con outros obxectos no espazo, especialmente o [[Sol]] e a [[Lúa]]. Na actualidade, a Terra completa unha órbita ao redor do Sol cada vez que realiza 366,26 xiros sobre o seu eixe, o cal é equivalente a 365,26 [[Tempo solar|días solares]] ou a un [[ano sideral]].{{#tag:ref|O número de días solares é un menos que o número de días siderais porque a órbita da Terra ao redor do Sol require un xiro adicional do planeta sobre o seu eixe.|group="lower-alpha"}} O eixe de rotación da Terra atópase [[Oblicuidade da eclíptica|inclinado]] 23,4° con respecto á [[perpendicularidade|perpendicular]] do seu [[plano orbital]], o que produce as variacións estacionais na superficie do planeta cun período dun [[ano tropical]] (365,24 días solares). A Terra posúe un único [[satélite natural]], a [[Lúa]], que comezou a orbitar a Terra hai 4&nbsp;530 millóns de anos; esta produce as [[marea]]s, estabiliza a inclinación do eixe terrestre e reduce gradualmente a velocidade de rotación do planeta. Hai aproximadamente entre {{nowrap|3&nbsp;800 a 4&nbsp;100 millóns de anos}}, durante o chamado [[bombardeo intenso tardío]], numerosos [[asteroide]]s impactaron na Terra, causando significativos cambios na maior parte da súa superficie.

Tanto os recursos [[mineral|minerais]] do planeta como os produtos da [[biosfera]] proporcionan [[materia prima|materias primas]] que se utilizan para soster á [[Poboación mundial|poboación humana mundial]]. Os seus habitantes están agrupados nuns 200 [[estado|estados soberanos]] independentes, que interactúan a través da diplomacia, as viaxes, o comercio, e a acción militar. As [[cultura]]s humanas desenvolveron moitas ideas sobre o planeta, incluída a personificación dunha [[deidade]], a crenza nunha [[Terra plana]] ou na [[Xeocentrismo|Terra como centro do universo]], e unha perspectiva moderna do mundo como unha [[Hipótese Gaia|contorna integrada]] que require administración.

A súa distancia media ó [[Sol]] é considerada a [[unidade astronómica]] (UA), igual a 149&nbsp;597&nbsp;870,69&nbsp;km. Adoita redondearse a 1,5x10<sup>11</sup> [[metro|m]].

== Cronoloxía ==
{{Artigo principal|Historia da Terra}}

=== Formación ===
Os científicos puideron reconstruír información detallada sobre o pasado da Terra. Segundo estes estudos o material máis antigo do [[sistema solar]] formouse hai {{nowrap|4,5672 ± 0,0006}} miles de millóns de anos,<ref name="bowring_housch1995"/> e hai arredor duns 4&nbsp;550 millóns de anos (cunha incerteza do 1%)<ref name="age_earth1"/> formáronse xa a Terra e os outros planetas do Sistema Solar a partir da [[Formación e evolución do sistema solar|nebulosa solar]]; unha masa en forma de disco composta do [[Po (materia)|po]] e gas remanente da formación do Sol. Este proceso de formación da Terra a través da [[acrecentamento|acreción]] tivo lugar maioritariamente nun prazo de {{nowrap|10-20 millóns de anos}}.<ref name="nature418_6901_949"/> A capa exterior do planeta, inicialmente [[Fusión (física)|fundida]], arrefriouse ata formar unha codia sólida cando a auga comezou a acumularse na [[atmosfera]]. A [[Lúa]] formouse pouco despois, hai uns 4&nbsp;530 millóns de anos.{{Sfn|Strahler|1992|pp=19-20, 173}}<ref name="science310_5754_1671"/>

[[Ficheiro:Artist's concept of collision at HD 172555.jpg|miniatura|esquerda|Representación gráfica da [[Big Splash|teoría do grande impacto]].]]

A Lúa púidose formar ao mesmo tempo que a Terra e seguindo un proceso paralelo. O actual modelo consensuado<ref name="reilly20091022"/> sobre a formación da Lúa —elaborado por [[William Kenneth Hartmann|William K. Hartmann]] e [[Donald R. Davis]]— é a [[Big Splash|teoría do grande impacto]], que postula que a [[Lúa]] creouse cando un obxecto do tamaño de [[Marte]] chamado [[Tea (planeta)|Tea]], con cerca do 10% da masa da Terra,<ref name="canup_asphaug2001a"/> impactou de forma tanxencial contra esta.<ref name="canup_asphaug2001b"/> Neste modelo, parte da masa deste corpo podería terse fusionado coa Terra, mentres outra parte sería expulsada ao espazo, proporcionando suficiente material en órbita como para desencadear novamente un proceso de aglutinamento por forzas gravitatorias, e formando así a Lúa.{{Sfn|Strahler|1992|pp=550-553}}

=== Historia xeolóxica ===
A [[desgasificación]] da codia e a actividade [[volcán]]ica produciron a atmosfera primordial da Terra. A condensación de vapor de auga, xunto co xeo e a auga líquida achegada polos asteroides e por [[protoplaneta]]s, [[cometa]]s e [[Obxecto transneptuniano|obxectos transneptunianos]] produciron os [[océano]]s.<ref name="watersource"/> O recentemente formado Sol só tiña o 70% da súa [[Luminosidade solar|luminosidade]] actual; con todo, existen evidencias que mostran que os primitivos océanos mantivéronse en estado líquido; unha contradición denominada o «paradoxo do novo Sol débil» xa que aparentemente a auga non debería ser capaz de permanecer nese estado líquido senón no sólido debido á pouca enerxía solar recibida.<ref name="Paradoja_Sol_débil"/> Con todo, unha combinación de [[Gas de efecto invernadoiro|gases de efecto invernadoiro]] e maiores niveis de [[variacións solares|actividade solar]] contribuíron a elevar a temperatura da superficie terrestre, impedindo así que os océanos se conxelasen.<ref name="asp2002"/> Hai 3&nbsp;500 millóns de anos formouse o [[campo magnético]] da Terra, o que axudou a evitar que a atmosfera fose arrastrada polo [[vento solar]].<ref name="physorg20100304"/>

Propuxéronse dous grandes modelos para o crecemento dos continentes:<ref name="williams_santosh2004"/> o modelo de crecemento constante,<ref name="science164_1229"/> e o modelo de crecemento rápido nunha fase temperán da historia da Terra.<ref name="rg6_175"/> As investigacións actuais suxiren que a segunda opción é máis probable, cun rápido crecemento inicial da codia continental, seguido dun longo período de estabilidade.<ref name="science310_5756_1947"/>{{refn|group="lower-alpha"|name="jaes41_3_379"|Incluíndo a [[Placa somalí]], que actualmente está en proceso de formación dende a placa africana.<ref name="Chorowicz2005" />}}<ref name="ajes38_613"/> En [[Xeoloxía histórica|escalas de tempo]] de centos de millóns de anos de duración, a superficie terrestre estivo en constante remodelación, formando e fragmentando continentes pola [[tectónica de placas]], proceso promovido pola constante perda de calor do interior do planeta que xera [[Convección do manto|movementos convectivos]]. Estes continentes desprazáronse pola superficie, combinándose en ocasións para formar un [[supercontinente]]. Hai aproximadamente 750 millóns de anos (Ma), un dos primeiros supercontinentes coñecidos, [[Rodinia]], comezou a crebarse. Os continentes máis tarde recombináronse novamente para formar [[Pannotia]], entre {{nowrap|600 a 540 Ma}}, e finalmente [[Panxea]], que se fragmentou hai 180 Ma ata chegar á configuración continental actual.<ref name="as92_324"/>

=== Orixe e evolución da vida ===
{{Liña de tempo gráfica da vida}}
{{Artigo principal|Abioxénese|Historia evolutiva da vida}}
A día de hoxe, a Terra proporciona o único exemplo coñecido dunha contorna que deu lugar á [[evolución]] da vida.{{Sfn|Sadava|Heller|Orians|2006|p=445}} Crese que procesos químicos altamente enerxéticos produciron unha molécula autoreplicante hai aproximadamente 4&nbsp;000 millóns de anos, e entre 3&nbsp;500 e 3&nbsp;800 millóns de anos existiu o [[último antepasado común universal]].<ref name="sa282_6_90"/> O desenvolvemento da [[fotosíntese]] permitiu que os seres vivos recollesen de forma directa a enerxía do Sol; o osíxeno resultante acumulado na atmosfera formou unha capa de [[ozono]] (unha forma de [[osíxeno]] molecular [O<sub>3</sub>]) na atmosfera superior. A incorporación de células máis pequenas dentro das máis grandes deu como resultado o [[Eucarioxénese|desenvolvemento das células complexas]] chamadas [[célula eucariota|eucariotas]].<ref name="Bruce2016" /><refname="Margulis2009" /><ref name="jas22_3_225"/> Os verdadeiros organismos multicelulares formáronse cando células dentro de [[Colonia (bioloxía)|colonias]] se fixeron cada vez máis especializadas. A vida colonizou a superficie da Terra en parte grazas á absorción da [[radiación ultravioleta]] por parte da [[Ozonosfera|capa de ozono]].<ref name="burton20021129"/>

Na década de 1960 xurdiu unha hipótese que afirma que durante o período [[Neoproterozoico]], dende 750 ata os 580 Ma (millóns de anos), produciuse unha intensa [[glaciación]] na que gran parte do planeta foi cuberto por unha capa de xeo. Esta hipótese foi denominada "[[Terra bóla de neve]]", e é de particular interese xa que este suceso precedeu á chamada [[explosión cámbrica|explosión do Cámbrico]], na que as formas de vida multicelulares comezaron a proliferar.<ref name="kirschvink1992"/>

Trala explosión de vida do Cámbrico, hai uns 535 Ma, producíronse cinco grandes [[Extinción en masa|extincións en masa]].<ref name="sci215_4539_1501"/> Delas, o [[Extinción dos dinosauros|evento máis recente]] ocorreu hai 65 Ma, cando o impacto dun asteroide provocou a extinción dos [[dinosauro]]s non aviarios, así como doutros grandes [[réptiles]], excepto algúns pequenos animais como os [[mamíferos]], que por aquel entón eran similares ás actuais [[Sorícidos|musarañas]]. Durante os últimos 65 millóns de anos os mamíferos diversificáronse, ata que hai varios millóns de anos, un animal africano con aspecto de simio, coñecido como o ''[[Orrorin|Orrorin tugenensis]]'', adquiriu a capacidade de manterse en pé.<ref name="gould1994"/> Isto permitiulle utilizar ferramentas e favoreceu a súa capacidade de comunicación, proporcionando a nutrición e a estimulación necesarias para desenvolver un cerebro máis grande, e permitindo así a evolución da especie humana. O desenvolvemento da agricultura e da civilización permitiu aos humanos alterar a Terra nun curto espazo de tempo como non o fixo ningunha outra especie,<ref name="bgsa119_1_140"/> afectando tanto á natureza como á diversidade e cantidade de formas de vida.

O presente patrón de [[Glaciación|idades de xeo]] comezou hai arredor de 40 Ma e logo intensificouse durante o [[Plistoceno]], hai arredor de 3 Ma. Dende entón as rexións en [[latitude]]s altas foron obxecto de repetidos ciclos de glaciación e desxeo, en ciclos de 40-100 mil anos. A última glaciación continental terminou hai 10&nbsp;000 anos.<ref name="psc"/>

=== Futuro ===
{{AP|Futuro da Terra}}
[[Ficheiro:Solar Life Cycle-gl.svg|miniatura|upright=2|center|Ciclo da [[Evolución estelar|vida solar]].]]

O futuro do planeta está estreitamente ligado ao do Sol. Como resultado da acumulación constante de [[helio]] no núcleo do Sol, a [[Luminosidade solar|luminosidade total da estrela]] irá aos poucos en aumento. A luminosidade do Sol crecerá nun 10% nos próximos 1,1 Ga {{nowrap|(1&nbsp;100 millóns de anos)}} e nun 40% nos próximos 3,5&nbsp;Ga.<ref name="sun_future"/> Os modelos climáticos indican que o aumento da radiación podería ter consecuencias nefastas na Terra, incluíndo a perda dos [[océano]]s do planeta.<ref name="icarus74_472"/>

Espérase que a Terra sexa habitable por ao redor doutros 500 millóns de anos a partir deste momento,<ref name="britt2000"/> aínda que este período podería estenderse ata 2.300 millóns de anos se se elimina o nitróxeno da atmosfera.<ref name="pnas1_24_9576"/> O aumento de temperatura na superficie terrestre acelerará o [[Ciclo do carbono|ciclo do CO<sub>2</sub>]] [[Substancia inorgánica|inorgánico]], o que reducirá a súa concentración ata niveis  letalmente baixos para as plantas (10 [[Partes por millón|ppm]] para a [[Fixación do carbono C4|fotosíntese C<sub>4</sub>]]) dentro de aproximadamente 500<ref name="britt2000"/> a 900&nbsp;millóns de anos. A falta de vexetación resultará na perda de osíxeno na atmosfera, o que provocará a extinción da vida animal ao longo de varios millóns de anos máis.<ref name="ward_brownlee2002"/> Despois doutros mil millóns de anos, todas as augas superficiais desaparecerían<ref name="carrington"/> e a temperatura media global alcanzará os 70&nbsp;°C.<ref name="ward_brownlee2002"/> Mesmo se o Sol fose eterno e estable, o continuo arrefriado interior da Terra traduciríase nunha gran perda de  CO<sub>2</sub> debido á redución da [[volcán|actividade  volcánica]],<ref name="sec1014"/> e o 35&nbsp;% da auga dos océanos podería descender ata o [[Manto terrestre|manto]] debido á diminución do vapor de ventilación nas dorsais oceánicas.<ref name="hess5_4_569"/>

O Sol, seguindo a súa [[Evolución estelar|evolución]] natural, converterase nunha [[xigante vermella]] nuns 5&nbsp;Ga. Os modelos predín que o Sol se expandirá ata unhas 250 veces o seu tamaño actual, alcanzando un raio próximo a 1 [[Unidade astronómica|UA]] (uns 150 millóns de km).<ref name="sun_future"/><ref name="sun_future_schroder"/> O destino que sufrirá a Terra entón non está claro. Sendo unha xigante vermella, o Sol perderá aproximadamente o 30&nbsp;% da súa masa, polo que sen os efectos das [[Forza de marea|mareas]], a Terra moverase a unha órbita de 1,7 UA (uns 250 millóns de km) do Sol cando a estrela alcance o seu raio máximo. Polo tanto espérase que o planeta escape inicialmente de ser envolvido pola tenue atmosfera exterior expandida do Sol. Aínda así, calquera forma de vida restante sería destruída polo aumento da luminosidade do Sol (alcanzando un máximo de preto de 5000 veces o seu nivel actual).<ref name="sun_future" /> Con todo, unha simulación realizada en 2008 indica que a órbita da Terra decaerá debido aos efectos de marea e arrastre, ocasionando que o planeta penetre na atmosfera estelar e se  vaporice.<ref name="sun_future_schroder" />

== Composición e estrutura ==
{{Artigo principal|Ciencias da Terra}}
[[Ficheiro:Terrestrial planet size comparisons.jpg|miniatura|upright=1.5|Comparación de tamaño dos [[Planeta interior|planetas interiores]], (de esquerda a dereita): [[Mercurio (planeta)|Mercurio]], [[Venus]], Terra e [[Marte]].]]
A Terra é un [[Planeta interior|planeta terrestre]], o que significa que é un corpo [[rocha|rochoso]] e non un [[Planeta exterior|xigante gasoso]] como [[Xúpiter]]. É o máis grande dos catro planetas terrestres do Sistema Solar en tamaño e masa, e tamén é o que ten a maior densidade, a maior [[Gravidade da Terra|gravidade superficial]], o [[Campo magnético terrestre|campo magnético]] máis forte e a rotación máis rápida dos catro.<ref name="stern20011125"/> Tamén é o único planeta terrestre con [[Tectónica de placas|placas tectónicas]] activas.<ref name="science288_5473_2002"/> O movemento destas placas produce que a superficie terrestre estea en constante cambio, sendo responsables da formación de montañas, da sismicidade e do vulcanismo.

O ciclo destas placas tamén xoga un papel preponderante na regulación da temperatura terrestre, contribuíndo á reciclaxe de gases con efecto invernadoiro como o [[dióxido de carbono]], por medio da renovación permanente dos fondos oceánicos.<ref>{{cita web |url=http://www.lanacion.com.ar/1575470-diez-datos-fascinantes-sobre-el-planeta-tierra |título=Diez datos fascinantes sobre el planeta Tierra |dataacceso=12/12/2014 |editor=diario La nación |lingua=castelán |data-arquivo=30/11/2018 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20181130114645/https://www.lanacion.com.ar/1575470-diez-datos-fascinantes-sobre-el-planeta-tierra |url-morta=yes }}</ref>

A masa da Terra é moi estable a grandes trazos, uns  5,9736×10<sup>24</sup> kg, mais intercambia materia co exterior, tanto por evaporación atmosférica como por caída de [[meteorito]]s. Esta última supón máis de 10.000&nbsp;[[tonelada|t]] anuais (unhas 54 t diarias).<ref>{{Cita web|título=Cosmic caller goes out with a bang|url=http://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2020/01/Cosmic_caller_goes_out_with_a_bang|páxina-web=www.esa.int|data-acceso=29-1-2020|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=Writing on the wall|url=http://www.esa.int/spaceinimages/Images/2019/02/Writing_on_the_wall|páxina-web=European Space Agency|data-acceso=20-2-2019|lingua=en-GB}}</ref>

=== Forma ===
{{Artigo principal|Forma da Terra}}
[[Ficheiro:Volcán Chimborazo, "El Taita Chimborazo".jpg|miniatura|Volcán [[monte Chimborazo|Chimborazo]], o punto terrestre máis afastado do centro da terra.]]
A forma da Terra é moi parecida á dun [[esferoide|esferoide oblato]], unha esfera [[Achatamento|achatada]] polos [[Polo xeográfico|polos]], resultando nun [[Avultamento ecuatorial|avultamento]] ao redor do [[Ecuador terrestre|ecuador]].<ref name="milbert_smith96"/> Este avultamento está causado pola rotación da Terra, e ocasiona que o diámetro no ecuador sexa 43 [[quilómetro|km]] máis longo que o diámetro dun [[Polo xeográfico|polo]] ao outro.<ref name="ngdc2006"/> Hai aproximadamente 22&nbsp;000 anos a Terra tiña unha forma máis esférica, a maior parte do [[hemisferio norte]] atopábase cuberto por xeo, e a medida que o xeo se derretía causaba unha menor presión na superficie terrestre na que se sostiñan causando isto un tipo de «rebote»,<ref name="fatter_Earth"/> este fenómeno seguiu ocorrendo ata a mediados da década de 1990 cando os científicos se decataron de que este proceso se inverteu, é dicir, o avultamento aumentaba, as observacións do satélite [[Gravity Recovery and Climate Experiment|GRACE]] mostran que polo menos dende 2002, a perda de xeo de [[Groenlandia]] e da [[Antártida]] foi a principal responsable desta tendencia.

A [[topografía]] local desvíase deste esferoide idealizado, aínda que as diferenzas a escala global son moi pequenas: a Terra ten unha desviación de aproximadamente unha parte entre 584, ou o 0,17%, dende o esferoide de referencia, que é menor á tolerancia do 0,22% permitida nas [[billar|bólas de billar]].<ref name="wpba2001"/> As maiores desviacións locais na superficie rochosa da Terra son o monte [[Everest]] (8&nbsp;848 m sobre o nivel local do mar) e o [[abismo de Challenger]], ao sur da [[foxa das Marianas]] (10&nbsp;911 m baixo o nivel local do mar). Debido á protuberancia ecuatorial, os [[Cumio (topografía)|cumios]] terrestres máis afastados do centro da terra son o volcán [[monte Chimborazo|Chimborazo]] en [[Ecuador]] e a montaña [[Huascarán]] no [[Perú]].<ref name="ps20_5_16"/><ref name="lancet365_9462_831"/><ref name="tall_tales"/>

=== Tamaño ===
A circunferencia no ecuador é de 40&nbsp;091&nbsp;km. O diámetro no ecuador é de 12&nbsp;756&nbsp;km e nos polos de 12&nbsp;730&nbsp;km.<ref name="caltech">Páxina web Cool Cosmos, «Pregúntale a un astrónomo, para niños», datos sobre o tamaño da Tierra. [http://legacy.spitzer.caltech.edu/espanol/edu/askkids/earthsize.shtml] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150705012349/http://legacy.spitzer.caltech.edu/espanol/edu/askkids/earthsize.shtml|date=05 de xullo de 2015}} Consultado o 12/12/2014 {{es}}</ref>

O diámetro medio de referencia para o esferoide é duns 12&nbsp;742&nbsp;km, que é aproximadamente 40&nbsp;000&nbsp;km/[[Número pi|π]], xa que o [[metro]] definiuse orixinalmente como a dezmillonésima parte da distancia dende o ecuador ata o [[Polo Norte]] en [[París]], [[Francia]].<ref name="nist_length2000"/>

A primeira medición do tamaño da terra foi feita por [[Eratóstenes]], no ano {{AC|240}} Nesa época aceptábase que a terra era esférica. Eratóstenes calculou o tamaño da terra medindo o ángulo con que alumaba o sol no solsticio, tanto en [[Alexandría]] como en [[Siena]], distante a 750&nbsp;km. O tamaño que obtivo foi dun diámetro de 12&nbsp;000&nbsp;km e unha circunferencia de 40&nbsp;000&nbsp;km,<ref name=guia3,8>{{Cita Harvard sen parénteses|Asimov|1984|loc=Aproximadamente no sitio 3,8% do libro}}</ref> é dicir cun erro de só o 6% respecto dos datos actuais.

Posteriormente [[Posidonio|Posidonio de Apamea]] repetiu as medicións no ano {{AC|100}}, obtendo o dato de 29&nbsp;000&nbsp;km para a circunferencia, considerablemente máis impreciso respecto dos datos actuais. Este último valor foi o que aceptou [[Tolomeo]], polo que prevaleceu ese valor nos seguintes séculos.<ref name=guia3,8 />

Cando [[Fernão de Magalhães]] deu a volta a todo o planeta en [[1521]], restableceuse o dato calculado por Eratóstenes.<ref name=guia3,9>{{Cita Harvard sen parénteses|Asimov|1984|loc=Aproximadamente no sitio 3,9% do libro}}</ref>

{| class="wikitable" style="float: right; clear: right; margin-left: 2em;"
|+ Composición química da codia terrestre<ref name="brown_mussett1981"/>
!rowspan="2"|Composto
!rowspan="2"|Fórmula
!colspan="2"|Composición
|-
!style="font-size: smaller;"|Continental
!style="font-size: smaller;"|Oceánica
|-
|[[Cuarzo|sílice]]
|style="text-align: center;"|SiO<sub>2</sub>
|style="text-align: right;"|60,2%
|style="text-align: right;"|48,6%
|-
|[[óxido de aluminio|alumina]]
|style="text-align: center;"|Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>
|style="text-align: right;"|15,2%
|style="text-align: right;"|16,5%
|-
|[[cal]]
|style="text-align: center;"|CaO
|style="text-align: right;"|5,5%
|style="text-align: right;"|12,3%
|-
|[[periclasa|magnesio]]
|style="text-align: center;"|MgO
|style="text-align: right;"|3,1%
|style="text-align: right;"|6,8%
|-
|[[óxido de ferro (II)]]
|style="text-align: center;"|FeO
|style="text-align: right;"|3,8%
|style="text-align: right;"|6,2%
|-
|[[óxido de sodio]]
|style="text-align: center;"|Na<sub>2</sub>O
|style="text-align: right;"|3,0%
|style="text-align: right;"|2,6%
|-
|[[óxido de potasio]]
|style="text-align: center;"|K<sub>2</sub>O
|style="text-align: right;"|2,8%
|style="text-align: right;"|0,4%
|-
|[[óxido de ferro (III)]]
|style="text-align: center;"|Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>
|style="text-align: right;"|2,5%
|style="text-align: right;"|2,3%
|-
|[[molécula de auga|auga]]
|style="text-align: center;"|H<sub>2</sub>O
|style="text-align: right;"|1,4%
|style="text-align: right;"|1,1%
|-
|[[dióxido de carbono]]
|style="text-align: center;"|CO<sub>2</sub>
|style="text-align: right;"|1,2%
|style="text-align: right;"|1,4%
|-
|[[Óxido de titanio (IV)|óxido de titanio]]
|style="text-align: center;"|TiO<sub>2</sub>
|style="text-align: right;"|0,7%
|style="text-align: right;"|1,4%
|-
|[[Óxido de fósforo (V)|óxido de fósforo]]
|style="text-align: center;"|P<sub>2</sub>O<sub>5</sub>
|style="text-align: right;"|0,2%
|style="text-align: right;"|0,3%
|-
!colspan="2"|Total
!style="text-align: right;"|99,6%
!style="text-align: right;"|99,9%
|}

=== Composición química ===

A masa da Terra é aproximadamente de 5,98×10<sup>24</sup> kg. Os [[Elemento químico|elementos químicos]] que a compoñen son principalmente [[ferro]] (32,1%) [[osíxeno]] (30,1%), [[silicio]] (15,1%), [[magnesio]] (13,9%), [[xofre]] (2,9%), [[níquel]] (1,8%), [[calcio]] (1,5%) e [[aluminio]] (1,4%) e o 1,2% restante de trazas doutros elementos.<ref name="pnas71_12_6973"/> Debido á [[segregación de masa]], crese que a zona do núcleo está composta principalmente de ferro (88,8%), con pequenas cantidades de níquel (5,8%), [[xofre]] (4,5%), e menos do 1% formado por trazas doutros elementos.<ref name="pnas71_12_6973"/>

O xeoquímico [[Frank Wigglesworth Clarke|F.W. Clarke]] calcula que un pouco máis do 47% da codia terrestre componse de osíxeno. Os compoñentes das rochas máis comúns da codia da Terra son case todos óxidos. Cloro, xofre e flúor son as únicas excepcións significativas, e a súa presenza total en calquera rocha é xeralmente moito menor do 1%. Os principais óxidos son os de silicio (sílice), aluminio (alumina), ferro, calcio (cal), magnesio, potasio (potasa) e sodio. A sílice actúa principalmente como un ácido formando silicatos, os minerais máis comúns das rochas ígneas. A partir dun cálculo en base a 1&nbsp;672 análises de todo tipo de rochas, Clarke deduciu que un 99,22% das rochas están compostas por 11 óxidos (véxase o cadro da dereita). Todos os demais prodúcense só en cantidades moi pequenas.<ref>{{1911|articule=Petrology}}</ref>

=== Estrutura interna ===
{{Artigo principal|Estrutura interna da Terra|Xeosfera}}

O interior da Terra, do mesmo xeito que o dos outros planetas terrestres, está dividido en capas segundo a súa composición [[Substancia química|química]] ou as súas propiedades físicas ([[Reoloxía|reolóxicas]]), pero a diferenza dos outros planetas terrestres, ten un [[núcleo interno]] e [[núcleo externo|externo]] distintos. A súa capa externa é unha [[Codia terrestre|codia]] de [[silicato]] sólido, quimicamente diferenciado, baixo a cal atópase un manto sólido de alta [[viscosidade]]. A codia está separada do manto pola [[descontinuidade de Mohorovičić]], variando o espesor da mesma dende unha media de 6&nbsp;km nos océanos a unha media de 30 e 50&nbsp;km nos continentes. A codia e a parte superior fría e ríxida do [[Manto#Subdivisións do manto|manto superior]] coñécense comunmente como a [[litosfera]], e é da litosfera do que están compostas as placas tectónicas.{{Sfn|Strahler|1992|pp=5-7, 173-174}}

Debaixo da litosfera atópase a [[astenosfera]], unha capa de relativamente baixa viscosidade sobre a que flota a litosfera. Dentro do manto, entre os 410 e 660&nbsp;km baixo a superficie, prodúcense importantes cambios na estrutura cristalina. Estes cambios xeran unha [[zona de transición]] que separa a parte superior e inferior do manto. Baixo o manto atópase un [[Núcleo terrestre#Subdivisións do núcleo|núcleo externo]] líquido de viscosidade extremadamente baixa, cubrindo un [[Núcleo terrestre|núcleo interno]] sólido.<ref name="tanimoto_ahrens1995"/> O núcleo interno pode xirar cunha [[velocidade angular]] lixeiramente superior que o resto do planeta, avanzando de 0,1 a 0,5° por ano.<ref name="science309_5739_1313"/> A densidade increméntase coa profundidade, como se pode apreciar na táboa.{{Sfn|Strahler|1992|pp=5-7, 173-174}}

{| class="wikitable" style="margin:4px; margin-right:0; text-align:center;"
|+ Capas xeolóxicas da Terra<ref name="pnas76_9_4192"/>
|-
! rowspan="8" style="font-size:smaller; text-align:center; padding:0;"|<br />[[Ficheiro:Earth-crust-cutaway-gl.svg|frameless|center|upright=1.5]]<br />Corte da Terra dende o núcleo ata a exosfera (non está a escala).
!Profundidade<ref name="robertson2001"/><br /><span style="font-size: smaller;">km</span>
!style="vertical-align: bottom;"|Compoñentes<br />das capas
!Densidade<br /><span style="font-size: smaller;">g/cm³</span>
|-
|0-60
|style="text-align:left;"|Litosfera{{#tag:ref|Localmente varía entre 5 e 200&nbsp;km.|group="lower-alpha"}}
|—
|- style="background:#FEFEFE;"
|0-35
|style="text-align:left; padding-left:1em;"| Codia{{#tag:ref|Localmente varia entre 5 e 70&nbsp;km.|group="lower-alpha"}}
|2,2-2,9
|- style="background:#FEFEFE;"
|35-60
|style="text-align:left; padding-left:1em;"| Manto superior
|3,4-4,4
|-
|&nbsp;&nbsp;35-2890
|style="text-align:left;"|Manto
|3,4-5,6
|- style="background:#FEFEFE;"
|100-700
|style="text-align:left; padding-left:1em;"| Astenosfera
|—
|-
|2890-5100
|style="text-align:left;"|Núcleo externo
|9,9-12,2
|-
|5100-6378
|style="text-align:left;"|Núcleo interno
|12,8-13,1
|}

==== Distribución da xeosfera ====
[[Ficheiro:Jordens inre-numbers.svg|miniatura|dereita|upright|1-[[Núcleo terrestre#Subdivisións do núcleo|Núcleo interno]], 2-[[Núcleo terrestre#Subdivisións do núcleo|núcleo externo]], 3-[[manto inferior]], 4-[[manto superior]], 5-[[litosfera]] e 6-[[codia terrestre]].]]
A xeosfera divídese en tres partes: [[codia terrestre|codia]], [[manto]] e [[Núcleo terrestre|núcleo]].
===== [[codia terrestre|Codia]] =====
É a parte máis superficial da Terra. Pódense distinguir dous tipos de codia:
* '''Codia continental''': duns 70&nbsp;km de grosor, a súa rocha máis abundante é o [[granito]]. Pódese observar nos [[continente]]s e nas [[illa]]s. 
* '''Codia oceánica''': duns 10&nbsp;km de grosor. Na súa composición abunda o [[basalto]].

===== [[Manto]] =====
Capa situada debaixo da codia. As rochas que o constitúen son ricas en osíxeno, [[magnesio]], silicio e ferro. Encóntrase a [[temperatura]]s entre os 1&nbsp;500 e 3&nbsp;000&nbsp;°C.

===== [[Núcleo terrestre]] =====
Ocupa o centro da Terra. Está constituído por rochas ricas en ferro e [[níquel]], Está a unha temperatura duns 6&nbsp;000&nbsp;°C. Podémolo dividir en dous tipos: 
* '''Núcleo interno''': esténdese ata o centro da terra e está en estado [[sólido]].
* '''Núcleo externo''': pénsase que se atopa en estado [[líquido]], alcanza as 3&nbsp;700 [[milla]]s de profundidade e os seus compoñentes están sometidos a moita presión e temperatura.

=== Calor ===
A [[enerxía térmica|calor interna]] da Terra provén dunha combinación da calor residual da acreción planetaria (20%) e da calor producida pola [[Radioactividade|desintegración radioactiva]] (80%).<ref name="turcotte"/> Os [[isótopo]]s con maior produción de calor na Terra son o [[Potasio|potasio-40]], o [[Uranio|uranio-238]], [[uranio-235]] e [[Torio|torio-232]].<ref name="sanders20031210"/> No centro do planeta, a temperatura pode chegar ata os 7&nbsp;000 K e a presión pode alcanzar os 360 [[Pascal (unidade)|GPa]].<ref name="ptrsl360_1795_1227"/> Debido a que gran parte da calor é proporcionada pola desintegración radioactiva, os científicos cren que na historia temperá da Terra, antes de que os isótopos de reducida [[vida media (física)|vida media]] se esgotaran, a produción de calor da Terra foi moito maior. Esta produción de calor extra, que hai aproximadamente 3&nbsp;000 millóns de anos era o dobre que a produción actual,<ref name="turcotte"/> puido incrementar os gradientes de temperatura dentro da Terra, incrementando a [[convección]] do manto e a tectónica de placas, permitindo a produción de rochas ígneas como as [[komatita]]s que non se forman na actualidade.<ref name="epsl121_1"/>{{Sfn|Strahler|1992|pp=5-7,173-174}}
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|+ Isótopos actuais de maior produción de calor<ref name="T&S 137"/>
|-
! Isótopo
! Calor emitido<br /><span style="font-size: smaller;">[[Watt|Vatio]]s/kg isótopo</span>
! Vida media<br /><span style="font-size: smaller;">anos</span>
! Concentración media do manto<br /><span style="font-size: smaller;">kg isótopo/kg manto</span>
! Calor emitido<br /><span style="font-size: smaller;">W/kg manto</span>
|-
| <sup>238</sup>U
| {{nowrap|9,46 × 10<sup>-5</sup>}}
| {{nowrap|4,47 × 10<sup>9</sup>}}
| {{nowrap|30,8 × 10<sup>-9</sup>}}
| {{nowrap|2,91 × 10<sup>-12</sup>}}
|-
| <sup>235</sup>U
| {{nowrap|5,69 × 10<sup>-4</sup>}}
| {{nowrap|7,04 × 10<sup>8</sup>}}
| {{nowrap|0,22 × 10<sup>-9</sup>}}
| {{nowrap|1,25 × 10<sup>-13</sup>}}
|-
| <sup>232</sup>Th
| {{nowrap|2,64 × 10<sup>-5</sup>}}
| {{nowrap|1,40 × 10<sup>10</sup>}}
| {{nowrap|124 × 10<sup>-9</sup>}}
| {{nowrap|3,27 × 10<sup>-12</sup>}}
|-
| <sup>40</sup>K
| {{nowrap|2,92 × 10<sup>-5</sup>}}
| {{nowrap|1,25 × 10<sup>9</sup>}}
| {{nowrap|36,9 × 10<sup>-9</sup>}}
| {{nowrap|1,08 × 10<sup>-12</sup>}}
|}

A media de perda de calor da Terra é de {{nowrap|87 mW m<sup>-2</sup>}}, que supón unha perda global de {{nowrap|4,42 × 10<sup>13</sup> W}}.<ref name="jg31_3_267"/> Unha parte da enerxía térmica do núcleo é transportada cara á codia por [[Pluma mantélica|plumas do manto]]; unha forma de convección que consiste en afloramentos de rocha a altas temperaturas. Estas plumas poden producir [[Punto quente|puntos quentes]] e [[Coada de lava|coadas]] de [[basalto]].<ref name="science246_4926_103"/> A maior parte da calor que perde a Terra fíltrase entre as placas tectónicas, nas surxencias do manto asociadas ás [[Dorsal oceánica|dorsais oceánicas]]. Case todas as perdas restantes prodúcense por [[Condución de calor|condución]] a través da litosfera, principalmente nos océanos, xa que alí a codia é moito máis delgada que nos continentes.<ref name="heat loss" />{{Sfn|Strahler|1992|pp=5-7,173-4}}

=== Placas tectónicas ===
{{Artigo principal|Tectónica de placas}}
{| class="wikitable"  style="float:right; margin-left:1em;"
|+ [[Placa tectónica|Placas tectónicas da Terra]]<ref name="brown_wohletz2005"/>
|-
|colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;"|[[Ficheiro:Tectonic plates (empty).svg|frameless|upright=1.5|alt=Mostra da extensión e os límites das placas tectónicas, con superposición de contornos nos continentes que se apoian]]
|-
!Nome da placa
!Área<br /><span style="font-size: smaller;">10<sup>6</sup>&nbsp;km²</span>
|-
| {{lenda|#FB9B7A|[[Placa africana]]}}{{refn|group="lower-alpha"|name="jaes41_3_379"}}||style="text-align: center;"| 78,0
|-
| {{lenda|#8A9BBE|[[Placa antártica]]}} ||style="text-align: center;"| 60,9
|-
| <span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%;"><span style="border:#F9424F solid 1px; background-color:#F9424F; color:white">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;</span><span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%;"><span style="border:#FCB482 solid 1px; background-color:#FCB482; color:white">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;[[Placa indoaustraliana]]</span>||style="text-align: center;"| 47,2
|-
| {{lenda|#7FA172|[[Placa eurasiática]]}} ||style="text-align: center;"| 67,8
|-
| {{lenda|#AC8D7F|[[Placa norteamericana]]}} ||style="text-align: center;"| 75,9
|-
| {{lenda|#AD82B0|[[Placa suramericana]] }} ||style="text-align: center;"| 43,6
|-
| {{lenda|#FEE6AA|[[Placa pacífica]]}} ||style="text-align: center;"| 103,3
|}

A mecanicamente ríxida capa externa da Terra, a [[litosfera]], está fragmentada en pezas chamadas [[Placa tectónica|placas tectónicas]]. Estas placas son elementos ríxidos que se moven en relación uns con outros seguindo un destes tres patróns: [[bordo converxente|bordos converxentes]], no que dúas placas se aproximan; [[bordo diverxente|bordos diverxentes]], no que dúas placas se separan, e [[falla transformante|bordos transformantes]], no que dúas placas se deslizan lateralmente entre si.{{Sfn|Strahler|1992|pp=7-19}} Ao longo destes bordos de placa prodúcense os [[terremoto]]s, a [[volcán|actividade volcánica]], a [[Oroxénese|formación de montañas]] e a formación de [[Fosa abisal|fosas oceánicas]].<ref name="kious_tilling1999"/> As placas tectónicas deslízanse sobre a parte superior da [[astenosfera]], a sólida pero menos viscosa sección superior do manto, que pode fluír e moverse xunto coas placas,<ref name="seligman2008"/> e cuxo movemento está fortemente asociado aos patróns de [[Convección do manto|convección]] dentro do manto terrestre.{{Sfn|Anguita Virella|Moreno Serraño|1991|pp=15-49}}

A medida que as placas tectónicas migran a través do planeta, o fondo oceánico se [[Subdución|subduce]] baixo os bordos das placas nos límites converxentes. Ao mesmo tempo, o afloramento de material do manto nos límites diverxentes crea novo fondo oceánico nas [[dorsal oceánica|dorsais oceánicas]]. A combinación destes procesos recicla continuamente a [[codia oceánica]] novamente no manto.{{Sfn|Agueda Villar|Anguita Virella|Araña Silvestre|López Ruiz|Sánchez de la Torre|pp.=205-19}} Debido a este proceso de reciclaxe, a maior parte do chan mariño ten menos de {{Nowrap|100 millóns}} de anos de idade. A codia oceánica máis antiga atópase no Pacífico Occidental, e ten unha idade estimada duns {{Nowrap|200 millóns}} de anos.<ref name="duennebier1999"/><ref name="noaa20070307"/> En comparación, a [[codia continental]] máis antiga rexistrada ten {{Nowrap|4&nbsp;030 millóns}} de anos de idade.<ref name="cmp134_3"/>

As 7 placas máis grandes son a [[Placa pacífica|pacífica]], [[Placa norteamericana|norteamericana]], [[Placa eurasiática|eurasiática]], [[Placa africana|africana]], [[Placa antártica|antártica]], [[Placa indoaustraliana|indoaustraliana]] e [[Placa suramericana|suramericana]].{{Sfn|Strahler|1992|p=12}} Outras placas notables son a [[placa indica]], a [[placa arábiga]], a [[placa do Caribe]], a [[placa de Naza]] na costa occidental de [[América do Sur]], e a [[placa de Scotia]] no sur do [[océano Atlántico]]. A placa de Australia fusionouse coa placa da India hai entre 50 e 55 millóns de anos. As placas con movemento máis rápido son as placas oceánicas, coa [[placa de Cocos]] avanzando a unha velocidade de 75&nbsp;mm/ano<ref name="podp2000"/> e a placa do Pacífico movéndose entre 52 a 69&nbsp;mm/ano. No outro extremo, a placa con movemento máis lento é a placa eurasiática, que avanza a unha velocidade típica de aproximadamente 21&nbsp;mm/ano.<ref name="gps_time_series"/>.<ref name="Argus_etal_2011">{{Cite journal |last1=Argus |first1=D.F. |last2=Gordon |first2=R.G. |last3=DeMets |first3=C. |date=2011 |title=Geologically current motion of 56 plates relative to the no‐net‐rotation reference frame|journal=Geochemistry, Geophysics, Geosystems |lingua= en|dataacceso= 21 de xaneiro de 2021|volume=12 |issue=11 |pages=n/a |doi=10.1029/2011GC003751|bibcode=2011GGG....1211001A| issn = 1525-2027 }}</ref>

=== Superficie ===
{{Artigo principal|Accidente xeográfico|Codia terrestre|Xeomorfoloxía|Litosfera}}
[[Ficheiro:AYool topography 15min-gl.png|upright=1.5|esquerda|miniatura|[[Relevo terrestre|Altimetría]] e [[batimetría]] actual. Datos do [http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/topo/ Modelo Dixital de Terreo] do ''National Geophysical Data Center'' dos Estados Unidos.]]

A superficie total da Terra ten arredor de 510 millóns de km<sup>2</sup>.<ref name="Pidwirny 2006_8">{{Cita web|url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html|páxina-web=|título=Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1)|data-acceso=10 de febreiro de 2021|trad_título=Area superficial do planeta cuberta por océanos e continentes|lingua=en}}</ref> O [[Relevo terrestre|relevo]] da Terra varía enormemente dun lugar a outro. Cerca do 70,8%<ref name="Pidwirny2006" /> da superficie está cuberta por auga, con gran parte da [[plataforma continental]] por baixo do [[Nivel medio do mar|nivel do mar]]. A superficie mergullada ten características montañosas, incluíndo un sistema de [[Dorsal oceánica|dorsais oceánicas]], así como volcáns submarinos,<ref name="ngdc2006" /> [[Fosa abisal|fosas oceánicas]], [[Canón submarino|canóns submarinos]], [[meseta]]s e [[Chaira abisal|chairas abisais]]. O restante 29,2% non cuberto pola auga componse de montañas, desertos, chairas, mesetas e outras [[xeomorfoloxía]]s.

[[Ficheiro:Earth dry elevation.stl|thumb|right|Terra actual sen auga, a elevación moi esaxerada (premer na imaxe para ver modelo 3D xiratorio).]]
A superficie do planeta moldéase ao longo de períodos de tempo xeolóxicos, debido ó feito da [[erosión]] e da [[tectónica]]. As características desta superficie formada ou deformada mediante a tectónica de placas están suxeitas a unha constante [[Meteorización|erosión]] por mor das [[Precipitación (meteoroloxía)|precipitacións]], os ciclos térmicos e os efectos químicos. A [[glaciación]], a [[erosión costeira]], a acumulación dos [[Arrecife de coral|arrecifes de coral]] e os grandes impactos de [[meteorito]]s<ref name="kring"/> tamén actúan para remodelar a paisaxe.

A [[codia continental]] componse de material de menor densidade, como as [[Rocha magmática|rochas ígneas]] [[granito]] e [[andesita]]. Menos común é o [[basalto]], unha densa rocha volcánica que é o compoñente principal dos fondos oceánicos.<ref name="layers_earth"/> As [[rocha sedimentaria|rochas sedimentarias]] fórmanse pola acumulación de sedimentos [[Diaxénese|compactados]]. Case o 75% da superficie continental está cuberta por rochas sedimentarias, a pesar de que estas solo forman un 5% da codia.<ref name="jessey"/> O terceiro material rochoso máis abundante na Terra son as [[rocha metamórfica|rochas metamórficas]], creadas a partir da transformación de tipos de rocha xa existentes mediante altas presións, altas temperaturas, ou ambas as dúas. Os minerais de silicato máis abundantes na superficie da Terra inclúen o [[cuarzo]], os [[feldespato]]s, o [[anfíbolo]], a [[mica]], o [[piroxeno]] e a [[olivina]].<ref name="de_pater_lissauer2010"/> Os minerais de carbonato máis comúns son a [[calcita]] (que se atopa en pedra [[calcaria]]) e a [[dolomita]].<ref name="wekn_bulakh2004"/>

A [[pedosfera]] é a capa máis externa da Terra. Está composta de terra e está suxeita aos [[Pedoxénese|procesos de formación do chan]]. Existe no encontro entre a [[litosfera]], a [[atmosfera]], a [[hidrosfera]] e a [[biosfera]]. Actualmente o 13,31% do total da superficie terrestre é terra cultivable, e só o 4,71% soporta cultivos permanentes.<ref name="cia"/> Cerca do 40% da superficie emerxida utilízase actualmente como terras de cultivo e prados, estimándose un total de 1,3X10<sup>7</sup> km² para terras de cultivo e 3,4X10<sup>7</sup> km² para terras de pastoreo.<ref name="fao1994"/>

A elevación da superficie terrestre varía entre o punto máis baixo de -418 m no [[mar Morto]] a unha altitude máxima, estimada en 2005, de 8&nbsp;848 m na cima do monte [[Everest]]. A altura media da Terra sobre o nivel do mar é de 797&nbsp;m.<ref>{{cite web|last=Center|first=National Geophysical Data|title=Hypsographic Curve of Earth's Surface from ETOPO1|url=https://ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_surface_histogram.html|website=ngdc.noaa.gov|lingua= en|dataacceso= 21 de xaneiro de 2021}}</ref><ref name="sverdrup"/>

==== Imaxes de satélite da Terra ====
{{VT|Cartografía}}
[[Ficheiro:Whole world - land and oceans 12000.jpg|miniatura|upright=1.5|Planisferio terrestre (composición de [[Aplicacións científicas da fotografía|fotos de satélite]]).]]

O satélite ambiental [[Envisat]] da [[Axencia Espacial Europea|ESA]] desenvolveu un retrato detallado da superficie da Terra. A través do proxecto GLOBCOVER desenvolveuse a creación dun mapa global da cobertura terrestre cunha resolución tres veces superior á de calquera outro mapa por satélite ata aquel momento (2005).<ref>{{cita novas |url=http://www.esa.int/esaCP/SEMF2ZY5D8E_Spain_0.html |título=Envisat realiza el mapa de la Tierra más preciso | data= 9 de maio de 2005 |editor=European Space Agency | dataacceso = 14/12/2014|lingua=es}}</ref>

A [[NASA]] completou un novo mapa tridimensional, que é a topografía máis precisa do planeta, elaborada durante catro anos cos datos transmitidos polo [[transbordador espacial]] ''[[transbordador espacial Endeavour|Endeavour]]''. Os datos analizados corresponden ao 80% da masa terrestre. Cobre os territorios de [[Australia]] e [[Nova Zelandia]] con detalles sen precedentes. Tamén inclúe máis de mil illas da [[Polinesia]] e a [[Melanesia]] no Pacífico sur, así como illas do Índico e o Atlántico. Moitas desas illas apenas se levantan uns metros sobre o nivel do mar e son moi vulnerables aos efectos das [[marusía]]s e tormentas, polo que o seu coñecemento axudará a evitar catástrofes; os datos proporcionados pola misión do Endeavour terán unha ampla variedade de usos, como a exploración virtual do planeta.<ref>{{cita novas | url=http://laflecha.net/archivo/canales/ciencia/noticias/200501102 | editor=LaFlecha.net | data=10 de xaneiro de 2005 | título=La NASA termina el mapa tridimensional más completo de la Tierra | dataacceso=14/12/2014 | lingua=es | urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141215003507/http://laflecha.net/archivo/canales/ciencia/noticias/200501102 | dataarquivo=15/12/2014 | urlmorta=yes }}</ref>

=== Hidrosfera ===
{{Artigo principal|Hidrosfera}}
[[Ficheiro:Distribucion del agua terrestre-gl.jpg|thumb|Distribución da auga na hidrosfera]]
A abundancia de auga na Terra é un dos factores que distinguen o "Planeta Azul" do resto de planetas do [[sistema solar]]. Aproximadamente o 70,8% da Terra esta cuberta de auga e soamente un 29,2% da mesma é terra firme.

A hidrosfera da Terra abarca os [[océano]]s principalmente, pero tamén se inclúen nela tódalas augas que existen no planeta, incluíndo os [[mar]]es, [[lago]]s, [[río]]s e augas soterradas ata unha profundidade de 2&nbsp;000 m.{{Sfn|Strahler|1992|p=69}} O lugar máis profundo baixo a auga é o [[abismo de Challenger]] da [[foxa das Marianas]], no [[océano Pacífico]], cunha profundidade de -10&nbsp;911,4 m.{{#tag:ref|Esta é a medida tomada polo buque [[Kaikō]] en marzo de 1995, e crese que é a medición máis precisa ata a data. Véxase o artigo [[Abismo de Challenger]] para máis detalles.|group="lower-alpha"}}<ref name="kaiko7000"/>

A masa dos océanos é de aproximadamente 1,35x10<sup>18</sup> [[tonelada|toneladas métricas]], ou aproximadamente 1/4&nbsp;400 da masa total da Terra. Os océanos cobren unha área de 361,84x10<sup>6</sup> km² cunha profundidade media de 3&nbsp;682,2 m, o que resulta nun volume estimado de 1,3324x10<sup>9</sup> km³.<ref name="ocean23_2_112"/> Se se nivelase toda a superficie terrestre, a auga cubriría a superficie do planeta ata unha altura de máis de 2,7&nbsp;km. A área total da Terra é de 5,1x10<sup>8</sup> km². Para a primeira aproximación, a profundidade media sería a relación entre os dous, ou de 2,7&nbsp;km. Aproximadamente o 97,5% da auga é salgada, mentres que o restante 2,5% é auga doce. A maior parte da auga doce, aproximadamente o 68,7%, atópase actualmente en estado de [[xeo]].<ref name="shiklomanov_et_al_1999"/>

Nas rexións máis frías da Terra, a neve sobrevive durante o verán transformándose en xeo. Esta neve e o xeo acumulados eventualmente forman [[glaciar]]es, corpos de xeo que flúen baixo a influencia da gravidade. Os glaciares alpinos fórmanse en áreas montañosas, mentres que as grandes [[Inlandsis|capas de xeo]] se forman sobre a terra nas rexións polares. O fluxo dos glaciares erosiona a superficie drasticamente, coa formación de [[Val glaciar|vales en forma de U]] e outros accidentes xeográficos. O [[Banquisa|xeo mariño]] no Ártico cobre unha área case tan grande como os Estados Unidos, aínda que está retrocedendo rapidamente como consecuencia do cambio climático.

A [[salinidade]] media dos océanos é duns 35 gramos de sal por quilogramo de auga (35‰).<ref name="kennish2001"/> A maior parte deste sal foi liberado pola actividade volcánica, ou extraída das rochas ígneas xa arrefriadas.<ref name="mullen2002"/> Os océanos son tamén unha reserva de gases atmosféricos disoltos, sendo estes esenciais para a supervivencia de moitas formas de vida acuática.<ref name="natsci_oxy4"/> A auga dos océanos ten unha influencia importante sobre o clima do planeta, actuando como un [[foco calórico]] de gran tamaño.<ref name="michon2006"/> Os cambios na distribución da temperatura oceánica poden causar alteracións climáticas, tales como a [[El Niño#OSEN .28Oscilaci.C3.B3n Sur-El Ni.C3.B1o.29|Oscilación Sur, El Niño]].<ref name="sample2005"/>

=== Atmosfera ===
{{Artigo principal|Atmosfera terrestre}} 
[[Ficheiro:Top of Atmosphere.jpg|miniatura|esquerda|[[Atmosfera]] vista dende o espazo.]]
A atmosfera terrestre divídese nas seguintes partes: [[troposfera]], [[estratosfera]], [[mesosfera]] e [[termosfera]].

A presión atmosférica media a nivel do mar da Terra é de 101&nbsp;325 [[Pascal (unidade)|kPa]] cunha [[Atmosfera#Escala de altura|escala de altura]] de aproximadamente 8,5&nbsp;km.<ref name="earth_fact_sheet"/> Está composta nun 78% por [[nitróxeno]] e nun 21% por [[osíxeno]], ademais de cantidades menores doutras moléculas gasosas coma por exemplo vapor de auga.
  
A [[biosfera]] da Terra alterou de forma significativa a [[atmosfera]]. A [[fotosíntese|fotosíntese oxixénica]] evolucionou hai 2 700 millóns de anos, [[Evento da grande oxidación|formando]] principalmente a atmosfera actual de nitróxeno-osíxeno. Este cambio permitiu a proliferación dos [[organismo aerobio|organismos aerobios]], así como a formación da [[Ozonosfera|capa de ozono]] que bloquea a [[radiación ultravioleta]] proveniente do Sol, permitindo a vida fóra da auga. Outras funcións importantes da atmosfera para a vida na Terra inclúen o transporte de vapor de auga, proporcionar gases útiles, queimar os meteoritos pequenos antes de que alcancen a superficie, e moderar a temperatura.<ref name="atmosphere"/> Este último fenómeno coñécese como o [[efecto invernadoiro]]: trazas de moléculas presentes na atmosfera capturan a enerxía térmica emitida dende o chan, aumentando así a temperatura media. O [[dióxido de carbono]], o [[vapor de auga]], o [[metano]] e o [[ozono]] son os principais [[Gas de efecto invernadoiro|gases de efecto invernadoiro]] da atmosfera da Terra. Sen este efecto de retención da calor, a temperatura superficial media sería de -18&nbsp;°C e a vida probablemente non existiría.<ref name="Pidwirny2006" />

==== Clima e tempo atmosférico ====
{{Artigo principal|Clima|Tempo atmosférico}}
[[Ficheiro:MODIS Map.jpg|miniatura|upright=1.5|Imaxe de satélite da [[nebulosidade]] da Terra usando o [[espectrorradiómetro de imaxes de media resolución]] da [[NASA]].]]

A atmosfera da Terra non ten un límite definido, senón que vai sendo máis fina ata esvaecerse no espazo a medida que se atopa máis lonxe da Terra. Tres cuartas partes da masa atmosférica están contidas dentro dos primeiros 11&nbsp;km da superficie do planeta. Esta capa inferior chámase [[troposfera]]. A altura da [[troposfera]] varía coa latitude, entre 8&nbsp;km nos polos e 17&nbsp;km no ecuador, con algunhas variacións debido á climatoloxía e os factores estacionais.<ref name="geerts_linacre97"/> A enerxía do Sol quenta esta capa e a superficie baixo esta, causando a expansión do aire. O aire quente elévase debido a súa menor densidade, sendo substituído por aire de maior densidade, é dicir, aire máis frío. Isto dá como resultado a [[circulación xeral atmosférica|circulación atmosférica]] que xera o tempo e o clima a través da redistribución da enerxía térmica.<ref name="moran2005"/>

As liñas principais de circulación atmosférica constitúenas os [[vento]]s [[alisio]]s na rexión ecuatorial por baixo dos 30° de latitude, e os [[ventos do oeste]] en latitudes medias entre os 30° e os 60°.<ref name="berger2002"/> As [[Corrente oceánica|correntes oceánicas]] tamén son factores importantes para determinar o clima, especialmente a [[circulación termohalina]] que distribúe a enerxía térmica dos océanos ecuatoriais ás rexións polares.<ref name="rahmstorf2003"/>

A cantidade de enerxía solar que chega á Terra diminúe ao aumentar a latitude. Nas latitudes máis altas a luz solar incide na superficie nun ángulo menor, tendo que atravesar grosas columnas de atmosfera. Como resultado, a temperatura media anual do aire a nivel do mar redúcese en aproximadamente 0,4&nbsp;°C por cada grao de latitude afastándose do ecuador.{{Sfn|Sadava|Heller|Orians|2006|p=1114}} A Terra pode ser subdividida en franxas latitudinais máis ou menos homoxéneas cun clima específico. Dende o [[ecuador terrestre|ecuador]] ata as rexións polares, atópanse a [[trópico|zona intertropical]] (ou ecuatorial), o [[clima subtropical]], o [[clima temperado]] e os climas [[Clima polar|polares]].<ref name="climate_zones"/>

[[Ficheiro:BlueMarble monthlies animation.gif|thumb|Animación de xaneiro a decembro de 2004. NASA (Earth Observatory)]]
Outros factores que afectan ao clima dun lugar son a súa proximidade aos océanos, a circulación oceánica e atmosférica e a topoloxía. Os lugares próximos aos océanos adoitan ter veráns máis fríos e invernos máis quentes, debido ao feito de que os océanos poden almacenar grandes cantidades de calor. O vento transporta o frío ou a calor do océano á terra. A circulación atmosférica tamén xoga un papel importante: cidades costeiras de latitudes similares, como [[Vigo]] e [[Nova York]], poden ter climas moi diferentes dependendo da dirección do vento predominante. Por outra banda, as temperaturas diminúen coa altura provocando que as áreas montañosas sexan máis frías que as áreas baixas.

O vapor de auga xerado a través da evaporación superficial é transportado segundo os patróns de circulación da atmosfera. Cando as condicións atmosféricas permiten a elevación do aire quente e húmido, a auga condénsase e deposítase na superficie en forma de [[Precipitación (meteoroloxía)|precipitacións]].<ref name="moran2005" /> A maior parte da auga é transportada a altitudes máis baixas mediante os [[río|sistemas fluviais]] e polo xeral regresa aos océanos ou é depositada nos lagos. Este [[ciclo hidrolóxico|ciclo da auga]] é un mecanismo vital para sustentar a vida na terra e é un factor primario da erosión que modela a superficie terrestre ao longo de períodos xeolóxicos. Os patróns de precipitación varían enormemente, dende varios [[Precipitación (meteoroloxía)|metros de auga por ano]] a menos dun milímetro. A circulación atmosférica, as características topolóxicas e as diferenzas de temperatura determinan as precipitacións medias de cada rexión.<ref name="hydrologic_cycle"/>

O clima adoita ser clasificado en función da temperatura e as precipitacións, en rexións climáticas caracterizadas por masas de aire bastante uniformes. A metodoloxía de clasificación máis usada é a [[clasificación climática de Köppen]] (modificada polo estudante de [[Wladimir Köppen|Wladimir Peter Köppen]], Rudolph Geiger), que conta con cinco grandes grupos (zonas tropicais húmidas, zonas [[Deserto|áridas]], zonas húmidas con latitude media, [[clima continental]] e frío polar), que se dividen en subtipos máis específicos.<ref name="berger2002" />

==== Atmosfera superior ====
[[Ficheiro:Full moon partially obscured by atmosphere.jpg|miniatura|Dende este punto de vista obsérvase a Lúa parcialmente escurecida e deformada pola atmosfera da Terra.]]
{{Artigo principal|Espazo exterior}}
Por encima da troposfera, a atmosfera adoita dividirse en [[estratosfera]], [[mesosfera]] e [[termosfera]].<ref name="atmosphere" /> Cada capa ten un [[gradiente adiabático saturado|gradiente adiabático]] diferente, que define a taxa de cambio da temperatura con respecto á altura. Máis aló destas atópase a [[exosfera]], que se atenúa ata penetrar na [[magnetosfera]], onde os campos magnéticos da Terra interactúan co [[vento solar]].<ref name="sciweek2004"/> Dentro da estratosfera atópase a capa de ozono; un compoñente que protexe parcialmente a superficie terrestre da luz ultravioleta, sendo un elemento importante para a vida na Terra. A [[liña de Kármán]], definida nos 100&nbsp;km sobre a superficie da Terra, é unha definición práctica usada para establecer o límite entre a atmosfera e o [[espazo exterior]].<ref name="cordoba2004"/>

A enerxía térmica fai que algunhas das moléculas no bordo exterior da atmosfera da Terra incrementen a súa velocidade ata o punto de poder [[Velocidade de escape|escapar]] da gravidade do planeta. Isto dá lugar a unha perda lenta pero constante da atmosfera cara ao espazo. Debido a que o [[hidróxeno]] non fixado ten un baixo peso molecular pode alcanzar a velocidade de escape máis facilmente, escapando así ao espazo exterior a un ritmo maior que outros gases.<ref name="jas31_4_1118"/> A perda de hidróxeno cara ao espazo contribúe á transformación da Terra dende o seu inicial estado [[Oxidorredución|redutor]] ao seu actual estado oxidante. A [[fotosíntese]] proporcionou unha fonte de osíxeno libre, pero crese que a perda de axentes redutores como o hidróxeno foi unha condición previa necesaria para a acumulación xeneralizada de osíxeno na atmosfera.<ref name="sci293_5531_839"/> Xa que logo, a capacidade do hidróxeno para escapar da atmosfera da Terra pode influír na natureza da vida desenvolvida no planeta.<ref name="abedon1997"/> Na atmosfera actual, rica en osíxeno, a maior parte do hidróxeno convértese en auga antes de ter a oportunidade de escapar. En cambio, a maior parte da perda de hidróxeno actual provén da destrución do [[metano]] na atmosfera superior.<ref name="arwps4_265"/>

=== Campo magnético ===
[[Ficheiro:Structure of the magnetosphere-gl.svg|miniatura|upright=1.5|Esquema da magnetosfera da Terra. Os fluxos de [[vento solar]], de esquerda a dereita.|alt=Diagrama que mostra as liñas do campo magnético da magnetosfera da Terra. As liñas son arrastradas de volta no sentido contrario ás solares baixo a influencia do vento solar.]]
{{Artigo principal|Campo magnético terrestre}}
{{Véxase tamén|magnetosfera}}
O [[Campo magnético terrestre|campo magnético da Terra]] ten unha forma similar a un [[dipolo magnético]], cos polos actualmente localizados preto dos polos xeográficos do planeta. No ecuador do campo magnético ([[ecuador magnético]]), a forza do campo magnético na superficie é 3,05 × 10<sup>−5</sup>[[Tesla (unidade)|T]], cun [[momento magnético|momento magnético dipolar]] global de 7,91 × 10<sup>15</sup> T m³.<ref name="lang2003"/> Segundo a [[Hipótese da dínamo|teoría da dínamo]], o campo xérase no núcleo externo fundido, rexión onde a calor crea movementos de convección en materiais condutores, xerando correntes eléctricas. Estas correntes inducen á súa vez o campo magnético da Terra. Os movementos de convección no núcleo son caóticos; os polos magnéticos móvense e periodicamente cambian de orientación. Isto dá lugar a [[Inversión magnética|inversións magnéticas]] a intervalos de tempo irregulares, unhas poucas veces cada millón de anos. A inversión máis recente tivo lugar hai aproximadamente 700&nbsp;000 anos.<ref name="fitzpatrick2006"/><ref name="campbelwh"/>[[Ficheiro:Gravity anomalies on Earth.jpg|thumb|Mapa gravimétrico obtido pola misión [[Gravity Recovery and Climate Experiment]] (GRACE) da [[NASA]]]]O campo magnético forma a [[magnetosfera]], que desvía as partículas de [[vento solar]]. En dirección ao Sol, o [[arco de choque]] entre o vento solar e a magnetosfera atópase a unhas 13 veces o raio da Terra. A colisión entre o campo magnético e o vento solar forma os [[Cinto de Van Allen|cintos de radiación de Van Allen]]; un par de rexións concéntricas, con forma [[Toro (topoloxía)|tórica]], formadas por [[carga eléctrica|partículas cargadas]] moi enerxéticas. Cando o [[Plasma (estado da materia)|plasma]] entra na atmosfera da Terra polos polos magnéticos créanse as [[aurora polar|auroras polares]].<ref name="stern2005" />

=== Campo gravitatorio ===
{{AP|Gravidade da Terra}}
A gravidade da Terra é a aceleración que se imparte aos obxectos debido á distribución de masa dentro da Terra. Cerca da superficie da Terra, a [[Intensidade de campo gravitatorio|aceleración gravitacional]] é de aproximadamente 9,8 m/s<sup>2</sup>. As diferenzas locais na [[topografía]], a [[xeoloxía]] e a estrutura tectónica máis profunda causan diferenzas locais e rexionais amplas no campo gravitatorio da Terra, coñecidas como [[Anomalía gravitatoria|anomalías gravitatorias]].{{Sfn|Strahler|1992|pp=28-9, 182-186, 595}}

== Órbita e rotación ==
{{Véxase tamén|Movementos da Terra}}
A Terra realiza os seguintes [[movemento]]s de forma simultánea:
* [[Translación da Terra|Translación]] sobre a súa órbita ao redor do [[Sol]]
* [[Rotación da Terra|Rotación]] sobre o seu propio [[eixe da Terra|eixe]], movemento que determina o día e a noite.
* [[Precesión]] asociada ao xiro respecto ao eixe instantáneo de rotación da Terra, debido á súa lixeira inclinación.
* [[Nutación]], unha lixeira vibración perpendicular á precesión e que vén dada pola influencia gravitatoria da Lúa ao virar en torno á Terra.
=== Rotación ===
[[Ficheiro:Oblicuidad o Inclinación Axial de la Tierra-gl.svg|miniatura|upright=1.5|Inclinación do eixe da Terra (ou [[Oblicuidade da eclíptica|oblicuidade]]) e a súa relación co [[Rotación da Terra|eixe de rotación]] e o [[plano orbital]].]]
{{Artigo principal|Rotación da Terra}}
O período de rotación da Terra con respecto ao Sol, é dicir, un día solar, é do redor de 86&nbsp;400 segundos de tempo solar (86&nbsp;400,0025 segundos [[Sistema Internacional de Unidades|SIU]]).<ref name="aj136_5_1906"/> O día solar da Terra é agora un pouco máis longo do que era durante o [[século XIX]] debido á [[Forza de marea#Forzas de marea no sistema Terra-Lúa|aceleración de marea]], os días duran entre 0 e 2 [[Milisegundo|ms]] [[Sistema Internacional de Unidades|SIU]] máis.<ref name="USNO_TSD"/><ref>{{Cita web |url=http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |título=I E R S B U L L E T I N - A Rapid Service/Prediction of Earth Orientation |data-acceso=16 de decembro de 2014 |data-arquivo=14 de marzo de 2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150314182157/http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |url-morta=yes }}</ref>
[[Ficheiro:Rotating earth (large).gif|miniatura|upright|esquerda|Dirección de rotación (acelerado unhas 23&nbsp;000 veces).]]

O período de rotación da Terra en relación ás [[estrelas fixas]], chamado día estelar polo [[Servizo Internacional de Rotación da Terra e Sistemas de Referencia]] (IERS polas súas siglas en inglés), é de {{nowrap|86&nbsp;164,098903691 segundos}} do tempo solar medio (UT1), ou de {{nowrap |23<sup>h</sup> 56<sup>m</sup> 4,098903691<sup>s</sup>.}}<ref name="IERS"/>{{refn|group="lower-alpha"|Aoki, a fonte última destas cifras, usa o término "segundos de UT1" en lugar de "segundos de tempo solar medio".<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Aoki|nome=S.|título=The new definition of universal time|url=https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1982-01_105_2/page/359|revista=Astronomy and Astrophysics|ano=1982|volume=105|número=2|páxinas=359–361|bibcode=1982A&A...105..359A}}</ref>}} O período de rotación da Terra en relación co [[Equinoccio#Características|equinoccio vernal]], mal chamado o ''[[Tempo sideral|día sideral]]'', é de {{nowrap|86&nbsp;164,09053083288 segundos}} do tempo solar medio (UT1) {{nowrap|(23<sup>h</sup> 56<sup>m</sup> 4,09053083288<sub>s</sub>)}}.<ref name="IERS"/> Xa que logo, o día sideral é máis curto que o día estelar en torno a 8,4&nbsp;ms.<ref name="seidelmann1992"/> A lonxitude do día solar medio en segundos SIU está dispoñible no IERS para os períodos 1623-2005<ref name="iers1623"/> e 1962-2005.<ref name="iers1962"/>

Á parte dos [[Meteoro (astronomía)|meteoros]] na atmosfera e dos satélites en órbita baixa, o movemento aparente dos corpos celestes vistos dende a Terra realízase cara ao oeste, a unha velocidade de 15°/h&nbsp;=&nbsp;15'/min. Para as masas próximas ao [[ecuador celeste]], isto é equivalente a un diámetro aparente do Sol ou da Lúa cada dous minutos (dende a superficie da Terra, os tamaños aparentes do Sol e da Lúa son aproximadamente iguais).<ref name="zeilik1998"/><ref name="angular"/>

A velocidade de rotación da Terra vese alterada por outros factores, como a variación das [[Corrente oceánica|correntes mariñas]], coa redistribución de auga nos [[Océano|océanos]].<ref>{{Cita web|título=Keeping track of spacecraft as Earth’s water alters its spin|url=https://www.esa.int/Enabling_Support/Operations/Keeping_track_of_spacecraft_as_Earth_s_water_alters_its_spin|páxina-web=www.esa.int|data-acceso=22-3-2021|lingua=en}}</ref>

=== Órbita ===
{{Artigo principal|Translación da Terra}}
[[Ficheiro:Artist's impression of the Milky Way (updated - annotated).jpg|miniatura|Ilustración da galaxia [[Vía Láctea]], mostrando a posición do Sol.|alt=Galaxia espiral barrada]]
A Terra orbita o Sol a unha distancia media duns 150 millóns de quilómetros, completando unha órbita cada 365,256 4 días solares, ou un [[ano sideral]]. Dende a Terra, isto xera un movemento aparente do Sol cara ao leste, desprazándose con respecto ás estrelas a un ritmo de ao redor de 1°/día, ou un diámetro do Sol ou da Lúa cada 12 horas. Debido a este movemento, por termo medio a Terra tarda 24 horas (un [[Tempo solar|día solar]]) en completar unha rotación sobre o seu eixe ata que o sol regresa ao meridiano. A velocidade orbital da Terra é de aproximadamente 29,8&nbsp;km/s (107&nbsp;000&nbsp;km/h), que é o suficientemente rápida como para percorrer o diámetro do planeta (12&nbsp;742&nbsp;km) en sete minutos, ou a distancia entre a Terra e a Lúa (384&nbsp;000&nbsp;km) en catro horas.<ref name="earth_fact_sheet"/>

A Lúa xira coa Terra en torno a un [[Baricentro (astronomía)|baricentro]] común, debido a que este atópase dentro da Terra, a 4 541 km do seu centro, o sistema Terra-Lúa non é un [[planeta dobre]], a Lúa completa un xiro cada 27,32 días con respecto ás estrelas de fondo. Cando se combina coa revolución común do sistema Terra-Lúa ao redor do Sol, o período do [[mes sinódico]], dende unha lúa nova á seguinte, é de 29,53 días. Visto dende o [[Polo celeste|polo norte celeste]], o movemento da Terra, a Lúa e as súas rotacións axiais son todas contrarias á dirección das [[Sentido do reloxo|agullas do reloxo]] (sentido antihorario). Visto dende un punto de vista situado sobre os polos norte do Sol e a Terra, a Terra parecería virar en sentido antihorario ao redor do Sol. Os planos orbitais e axiais non están aliñados: o [[Oblicuidade da eclíptica|eixe da Terra]] está inclinado uns 23,4 graos con respecto á perpendicular ao plano Terra-Sol, e o plano entre a Terra e a Lúa está inclinado uns 5 graos con respecto ao plano Terra-Sol. Sen esta inclinación, habería unha eclipse cada dúas semanas, alternando entre as [[eclipse lunar|eclipses lunares]] e as [[eclipse solar|eclipses solares]].<ref name="earth_fact_sheet" /><ref name="moon_fact_sheet"/>

A [[esfera de Hill]], ou a esfera de influencia [[Gravidade|gravitatoria]], da Terra ten aproximadamente 1,5 Gm (ou 1 500 000 [[quilómetro]]s) de raio.<ref name="vazquez_etal2006"/><ref name="hill_radius group=lower-alpha">Para a Terra, a [[esfera de Hill]] é de

: <math>\begin{smallmatrix} R_{H} = a\sqrt[3]{\frac{m}{3M}} \end{smallmatrix}</math>,

onde ''m'' é a masa da Terra, ''a'' é a unidade astronómica, e ''M'' é a masa do Sol. Sendo o raio en [[Unidade astronómica|U.A.]] próximo a:

<math>\begin{smallmatrix} \sqrt[3]{\frac{1}{3 \cdot 332,946}}= 0.01 \end{smallmatrix}</math>.</ref> Esta é a distancia máxima na que a influencia gravitatoria da Terra é máis forte que a dos máis distantes Sol e resto de planetas. Os obxectos deben orbitar a Terra dentro deste raio, ou terminarán atrapados pola perturbación gravitatoria do Sol.

Dende o ano 1772, estableceuse que corpos pequenos poden orbitar de xeito estable na mesma órbita que un planeta, se esta permanece preto dun [[Puntos de Lagrange#Os puntos L4 e L5|punto triangular de Lagrange]] (tamén coñecido como «punto troiano») os cales están situados 60° diante e 60° detrás do planeta na súa órbita. A Terra é o cuarto planeta cun [[asteroide troiano]] ([[2010 TK7]]) logo de [[Xúpiter]], [[Marte]] e [[Neptuno]] de acordo á data do seu descubrimento.{{refn|group="lower-alpha"|O primeiro asteroide troiano que se descubriu pertence a [[Xúpiter]] e foi no ano 1906, máis tarde en 1990 descubriuse o primeiro troiano nun planeta distinto de Xúpiter; [[(5261) Eureka]], un troiano pertencente a [[Marte]], en 2001, achouse o primeiro troiano de [[Neptuno]]: [[2001 QR322]] e no 2011 estableceuse que o [[TK7 2010]] é un troiano da Terra.<ref>{{cita publicación periódica|autor= Bowell, Edward|ano= 1991|título= The 1990 MB: The first Mars Trojan|revista= NASA, Reports of Planetary Astronomy|páxinas= 147|url= http://adsabs.harvard.edu/abs/1991plas.rept..147B|dataacceso= 217/12/2014}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.noao.edu/outreach/press/pr03/pr0302.html|título= First Neptune Trojan Discovered|dataacceso= 20 de decembro de 2009|autor= National Optical Astronomy Observatory (NOAO)|data= 2003 |idioma= inglés}}</ref>}} Este foi difícil de localizar debido ao posicionamento xeométrico da observación, foi descuberto no 2010 grazas ao telescopio WISE (Wide-Field Infrared Survey Explorer) da [[NASA]], pero foi en abril do 2011 co telescopio «Canadá-Francia-Hawai» cando se confirmou a súa natureza troiana,<ref name="astrod_Tierra"/> e estímase que a súa órbita permaneza estable dentro dos próximos 10&nbsp;000&nbsp;anos.<ref name="Trojan_asteroid"/>

A Terra, xunto co Sistema Solar, está situada na [[galaxia]] [[Vía Láctea]], orbitando a ao redor de 28&nbsp;000 [[ano luz|anos luz]] do centro da galaxia. Na actualidade atópase a uns 20 anos luz por encima do [[Ecuador terrestre|plano ecuatorial]] da galaxia, no [[Brazo de Orión|brazo espiral de Orión]].<ref name="nasa20051201"/>

=== Estacións e inclinación axial ===
{{Artigo principal|Oblicuidade da eclíptica}}
[[Ficheiro:Eclíptica-plano-lateral-GL-2326.png|miniatura|upright=2|Debido á inclinación do eixe, prodúcense as estacións. Na ilustración é inverno no hemisferio norte e verán no hemisferio sur.<br/> <small>(A distancia e o tamaño entre os corpos non está a escala).</small>]]
A inclinación axial da Terra é de aproximadamente 23,439281°, co eixo do seu plano orbital sempre apuntando cara ao [[polo celeste]]. Debido á inclinación do eixe da Terra, a cantidade de luz solar que chega a un punto calquera na superficie varía ao longo do ano. Isto ocasiona os [[Estacións do ano|cambios estacionais]] no clima, sendo verán no hemisferio norte cando o polo norte está apuntando cara ao Sol, e inverno cando apunta en dirección oposta. Durante o verán, o día ten unha duración máis longa e a luz solar incide máis perpendicularmente na superficie. Durante o inverno, o clima vólvese máis frío e os días máis curtos. Na zona do [[Círculo polar ártico]] dáse o caso extremo de non recibir luz solar durante unha parte do ano; fenómeno coñecido como a [[noite polar]]. No hemisferio sur dáse a mesma situación pero de xeito inverso, coa orientación do [[Polo Sur]] oposta á dirección do Polo Norte.
[[Ficheiro:The Earth and the Moon photographed from Mars orbit.jpg|miniatura|esquerda|A Terra e a Lúa vistas dende Marte, imaxe do [[Mars Reconnaissance Orbiter]]. Dende o espazo, a Terra pode verse en fases similares ás [[fase lunar|fases lunares]].|alt=Terra e a Lúa dende o Orbitador de Recoñecemento de Marte tomada por HiRISE.]]
Por convenio astronómico, as catro estacións están determinadas por [[solsticio]]s (puntos da órbita nos que o eixe de rotación terrestre alcanza a máxima inclinación cara ao Sol —solsticio de verán— ou cara ao lado oposto —solsticio de inverno—) e por [[equinoccio]]s, cando a inclinación do eixe terrestre é perpendicular ao Sol. No hemisferio norte, o [[Solsticio#O solsticio de decembro|solsticio de inverno]] prodúcese ao redor do 21 de decembro, o [[Solsticio#O solsticio de xu.C3.B1o|solsticio de verán]] o 21 de xuño, o [[Equinoccio#Caracter.C3.ADsticas|equinoccio de primavera]] o 20 de marzo e o [[Equinoccio#Caracter.C3.ADsticas|equinoccio de outono]] o 23 de setembro. No hemisferio sur a situación invértese, co verán e os solsticios de inverno en datas contrarias á do hemisferio norte. De igual xeito sucede co equinoccio de primavera e de outono.<ref name="bromberg2008"/>

O [[ángulo]] de inclinación da Terra é relativamente estable durante longos períodos de tempo. Con todo, a inclinación sométese a [[nutación]]s; un lixeiro movemento irregular, cun período de 18,6 anos. A orientación (en lugar do ángulo) do eixe da Terra tamén cambia co tempo, [[Precesión|precesando]] un círculo completo en cada ciclo de 25&nbsp;800 anos. Esta precesión é a razón da diferenza entre o ano sideral e o [[ano tropical]]. Ambos os movementos son causados pola atracción variante do Sol e a Lúa sobre o avultamento ecuatorial da Terra. Dende a perspectiva da Terra, os polos tamén migran uns poucos metros sobre a superficie. Este [[movemento polar]] ten varios compoñentes cíclicos, que en conxunto reciben o nome de [[movemento cuasiperiódico|movementos cuasiperiódicos]]. Ademais do compoñente anual deste movemento, existe outro movemento con ciclos de 14 meses chamado o [[bambeo de Chandler]]. A velocidade de rotación da Terra tamén varía nun fenómeno coñecido como variación de duración do día.<ref name="fisher19960205"/>

En tempos modernos, o [[Apse|perihelio]] da Terra prodúcese ao redor do 3 de xaneiro e o [[Apse|afelio]] ao redor do 4 de xullo. Con todo, estas datas cambian co tempo debido á [[Movementos da Terra#Movemento de precesión|precesión]] orbital e outros factores, que seguen patróns cíclicos coñecidos como [[variacións orbitais|ciclos de Milankovitch]]. A variación da distancia entre a Terra e o Sol da como resultado un aumento de ao redor do 6,9%<ref group="lower-alpha">O afelio ten o 103,4% da distancia do perihelio. Debido á lei do cadrado inverso, a radiación no perihelio é ao redor do 106,9% da enerxía no afelio.</ref> da enerxía solar que chega á Terra no perihelio en relación co afelio. Posto que o hemisferio sur está inclinado cara ao Sol no momento en que a Terra alcanza a máxima aproximación ao Sol, ao longo do ano o hemisferio sur recibe algo máis de enerxía do Sol que o hemisferio norte. Con todo, este efecto é moito menos importante que o cambio total de enerxía debido á inclinación do eixe, e a maior parte deste exceso de enerxía é absorbido pola superficie oceánica, que se estende en maior proporción no hemisferio sur.<ref name="williams20051230"/>

== Lúa e outros elementos orbitais ==
{{Artigo principal|Lúa|Satélite artificial}}

=== Lúa ===
[[Ficheiro:Tierra - Luna-gl.svg|miniatura|upright=1.5|Detalles do sistema Terra-Lúa. Ademais do raio de cada obxecto, móstrase o raio do [[Baricentro (astronomía)|baricentro]] entre a Terra e a Lúa. O eixe da Lúa localízase pola terceira [[Leis de Cassini|lei de Cassini]].]]

A Lúa é o [[satélite natural]] da Terra. É un corpo de tipo [[planeta terrestre|terrestre]] relativamente grande: cun diámetro de ao redor da cuarta parte do da Terra, é a lúa máis grande do Sistema Solar en relación ao tamaño do seu planeta, malia que [[Caronte (lúa)|Caronte]] é maior en relación co [[planeta anano]] [[Plutón]]. Os satélites naturais que orbitan os demais planetas denomínanse "lúas" en referencia á Lúa da Terra. A teoría máis aceptada sobre a orixe da Lúa, a hipótese do [[Big Splash|grande impacto]], afirma que se formou a partir da colisión dun [[protoplaneta]] do tamaño de Marte chamado [[Tea (planeta)|Tea]] (Theia) coa Terra primitiva. Esta hipótese explica (entre outras cousas) a relativa falta de ferro e elementos volátiles da Lúa e o feito de que a súa composición é case idéntica á da codia terrestre.<ref name="canup_asphaug2001b" />

A atracción gravitatoria entre a Terra e a Lúa é o feito que causa as diferentes [[marea]]s na Terra. O mesmo efecto na Lúa deu lugar ao seu [[acoplamento de marea]], o que significa que o seu período de rotación é idéntico ao seu período de translación ao redor da Terra. Como resultado, a lúa sempre presenta a mesma cara cara ao noso planeta. A medida que a Lúa orbita a Terra, diferentes partes da súa cara son iluminadas polo Sol, dando lugar ás diferentes [[Fases da lúa|fases lunares]]. A [[Cara oculta da Lúa|parte escura]] da cara está separada da parte iluminada do [[Terminador (solar)|terminador solar]]. Debido ás interaccións de marea, a Lúa afástase da Terra a unha velocidade de aproximadamente 38 mm/ano. Durante millóns de anos, estas pequenas modificacions, e o alongamento do día da Terra en aproximadamente 23 µs/ano, engaden cambios significativos. Durante o período de [[Ediacárico|Ediacara]] (aproximadamente 620 Ma), por exemplo, había 400±7 días nun ano, cunha duración do día de 21,9±0,4 horas.

A Lúa puido afectar de forma importante o desenvolvemento da vida, moderando o clima do planeta. Evidencias [[Paleontoloxía|paleontolóxicas]] e simulacións computarizadas mostran que a inclinación do eixe terrestre está estabilizado polas interaccións de marea coa Lúa.<ref name=aaa428_261>{{Cita publicación periódica|display-authors=1|apelido1=Laskar|nome1=J.|apelido2=Robutel|nome2=P.|apelido3=Joutel|nome3=F.|apelido4=Gastineau|nome4=M.|apelido5=Correia|nome5=A.C.M.|apelido6=Levrard|nome6=B.|título=A long-term numerical solution for the insolation quantities of the Earth|xornal=Astronomy and Astrophysics|data=2004|volume=428|issue=1|páxinas=261–85|bibcode=2004A&A...428..261L|doi = 10.1051/0004-6361:20041335}}</ref> Algúns teóricos cren que sen esta estabilización fronte ao [[momento de forza|momento]] exercido polo Sol e os planetas sobre a protuberancia ecuatorial da Terra, o eixe de rotación podería ser caoticamente inestable, mostrando cambios caóticos durante millóns de anos, como parece ser o caso de [[Marte]].<ref name=nature410_6830_773>{{Cita publicación periódica|apelido1=Murray|nome1=N.|apelido2=Holman|nome2=M.|título=The role of chaotic resonances in the solar system|xornal=Nature|data=2001|volume=410|issue=6830|páxinas=773–79|arxiv=astro-ph/0111602|doi=10.1038/35071000|pmid=11298438}}</ref>

Vista dende a Terra, a Lúa está xusto a unha distancia que fai que o tamaño aparente do seu disco sexa case idéntico ao do Sol. O [[diámetro angular]] (ou [[ángulo sólido]]) destes dous corpos coincide porque aínda que o diámetro do Sol é unhas 400 veces máis grande que o da Lúa, tamén está 400 veces máis distante.<ref name="angular" /> Isto permite que na Terra se produzan as [[eclipse solar|eclipses solares]] totais e anulares.

<gallery mode="packed">
Ficheiro:Earth Moon Scale.jpg|Representación a escala do tamaño e distancia relativa entre a Terra e a Lúa.
</gallery>

=== Asteroides e outros elementos orbitais ===

[[Ficheiro:ISS March 2009.jpg|thumb|A [[Estación Espacial Internacional]] no 2009]]
A poboación de asteroides coorbitais da Terra inclúe [[cuasisatélite]]s, obxectos cunha órbita en ferradura e [[Troiano (corpo celeste)|troianos]]. A data de 2016 hai nove cuasisatélites, incluído [[469219 Kamoʻoalewa]], [[3753 Cruithne]], [[2002 AA29|2002 AA<sub>29</sub>]].<ref name=whitehouse20021021>{{Cita novas|first1=David|last1=Whitehouse|title=Earth's little brother found|publisher=BBC News|data=2002-10-21|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2347663.stm|accessdate=31-3-2007}}</ref><ref name=christou_asher2011>{{cite arXiv | last1=Christou|first1=Apostolos A.|last2=Asher|first2=David J. | date=March 31, 2011 | title=A long-lived horseshoe companion to the Earth | eprint=1104.0036 | class=astro-ph.EP}} Ver táboa 2, p. 5.</ref>, [[2003 YN107|2003 YN<sub>107</sub>]], [[2004 GU9|2004 GU<sub>9</sub>]],<ref>{{cita publicación |apelidos=Brasser, R. |nome= |enlaceautor= |doi=10.1016/j.icarus.2004.04.019 |ano=2004 |título=Transient co-orbital asteroids |publicación= |volume=171 |número=1 |pp=102-109 |lugar= |editorial= |issn= |url= |dataacceso= 31 de xullo de 2011}}</ref> [[2006 FV35|2006 FV<sub>35</sub>]], [[2010 SO16|2010 SO<sub>16</sub>]]<ref>{{cita noticia |nome=Deborah |apelidos=Braconnier|título=New horseshoe orbit Earth-companion asteroid discovered |url=http://www.physorg.com/news/2011-04-horseshoe-orbit-earth-companion-asteroid.html |obra=PhysOrg |editorial= |data=16 de abril de 2011 |dataacceso=31 de xullo de 2011 }}</ref> [[2013 LX28|2013 LX<sub>28</sub>]], [[2014 OL339|2014 OL<sub>339</sub>]] e [[2016 HO3|2016 H<sub>O3</sub>]].<ref>{{cita noticia |url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=6537 |título=Small Asteroid Is Earth's Constant Companion }}</ref><ref>{{cite journal|url=https://academic.oup.com/mnras/article/462/4/3441/2589984|title=Asteroid (469219) 2016 HO3, the smallest and closest Earth quasi-satellite|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|last1=Marcos|first1=C. de la Fuente|last2=Marcos|first2=R. de la Fuente|date=August 8, 2016|doi=10.1093/mnras/stw1972|page=3441-3456|volume=462|issue=4|arxiv=1608.01518|bibcode=2016MNRAS.462.3441D|access-date=28 de outubro de 2020}}</ref> Un compañeiro asteroide troiano, 2010 TK7, está [[Libración|librando]] aredor do [[Puntos de Lagrange|punto triangular principal de Lagrange]], L4, na [[Translación da Terra|órbita da Terra]] aredor do Sol.<ref>{{Cita libro|nome=Martin|tipo=|doi=10.1038/nature10233|bibcode=2011Natur.475..481C|en=|páxinas=481–83|isbn=|lingua=en|lugar=|editorial=|ano-orixinal=|ano=|data=27 de xullo de 2011|volume=475|serie=|edición=|dataacceso=10 de febreiro de 2021|apelidos=Connors|apelidos-editor=|nome2=Paul|apelidos2=Wiegert|nome3=Christian|apelidos3=Veillet|ligazónautor=|nome-editor=|ligazón-editor=|dataarquivo=|outros=|título=Earth's Trojan asteroid|títulotrad=Asteriode Troiano da Terra|publicación=Nature|url=|urlarquivo=|PMID=21796207}}</ref><ref>{{Cita web |nome= Charles Q.|apelidos= Choi|título= First Asteroid Companion of Earth Discovered at Last|títulotrad= Primeiro asteroide compañeiro da Terra descuberto por fin|url= http://Space.com|urlarquivo= |dataacceso= 10 de febreiro de 2021|data= 27 de xullo de 2011|ano= |ano-orixinal= |editorial= |lugar= |lingua= en}}</ref> O diminuto asteroide próximo á Terra [[2006 RH120]] aproxímase ao sistema Terra-Lúa aproximadamente cada vinte anos. Durante estas aproximacións, pode orbitar a Terra durante breves períodos de tempo.<ref>{{cite web |title=2006 RH120 ( = 6R10DB9) (A second moon for the Earth?) |url=http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |website=Great Shefford Observatory |publisher=Great Shefford Observatory |dataacceso=17 de xullo de 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150206154817/http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |archive-date=06 de febreiro de 2015 |url-morta=yes }}</ref>

En abril de 2020, hai 2.666 [[Satélite artificial|satélites artificiais]] en funcionamento orbitando a Terra.<ref>{{Cita web|url=https://www.ucsusa.org/resources/satellite-database|páxina-web=|título=UCS Satellite Database|data-acceso=10 de febreiro de 2021|data=9 de febreiro de 2021|trad_título=Base de datos de satélites da USC (Union of Concerned Scientists)|lingua=en, es}}</ref> Tamén hai satélites inoperativos, incluído [[Vanguard 1]], o satélite máis antigo actualmente en órbita, e máis de 16.000 pezas de [[Refugallo espacial|lixo espacial]] rastreados. O satélite artificial máis grande da Terra é a [[Estación Espacial Internacional]].<ref>{{Cite book|last1=Welch|first1=Rosanne|url=https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|title=Technical Innovation in American History: An Encyclopedia of Science and Technology [3 volumes]|last2=Lamphier|first2=Peg A.|date=22-2-2019|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-094-2|page=126|language=en}}</ref>

== Habitabilidade ==
{{Artigo principal|Habitabilidade planetaria}}
[[Ficheiro:Pingualuit aerial 2007.jpg|miniatura|O [[cráter de impacto|cráter]] [[cráter Pingualuit|Pingualui]] agora cheo de auga, é unha marca na superficie da Terra.]]

Un planeta que poida soster vida denomínase habitable, aínda que nel non se orixinase vida. A Terra proporciona as (actualmente entendidas como) condicións necesarias, tales como a auga líquida, un ambiente que permite a ensamblaxe de moléculas orgánicas complexas, e a enerxía suficiente para manter un [[metabolismo]].<ref name="ab2003"/> Hai outras características que se cre que tamén contribúen á capacidade do planeta para orixinar e manter a vida: a distancia entre a Terra e o Sol, así como a súa excentricidade orbital, a velocidade de rotación, a inclinación axial, a historia xeolóxica, a permanencia da atmosfera, así como a protección ofrecida polo campo magnético.<ref name="dole1970"/>

=== Biosfera ===
{{Artigo principal|Biosfera}}
[[Ficheiro:Biosphere CZCS NDVI.jpg|miniatura|esquerda|[[Mapamundi|Planisferio]] evidenciando as rexións terrestres e mariñas de maior produtividade.]]
Denomínase "[[biosfera]]" ao conxunto dos diferentes tipos de vida do planeta xunto coa súa contorna física, modificado pola presenza dos primeiros. Xeralmente enténdese que esta biosfera comezou a [[evolución|evolucionar]] aproximadamente hai 3&nbsp;500 millóns de anos. A Terra é o único lugar onde se sabe que existe vida. A biosfera divídese nunha serie de [[bioma]]s, habitados por plantas e animais esencialmente similares. En terra, os biomas sepáranse principalmente polas diferenzas en latitude, a altura sobre o nivel do mar e a [[humidade]]. Os biomas terrestres situados nos círculos [[Círculo polar ártico|ártico]] ou [[Círculo polar antártico|antártico]] ([[tundra]]s), en [[Pradeira alpina|grande altura]] ou en [[deserto|zonas extremadamente áridas]] son relativamente estériles de vida vexetal e animal; a [[Biodiversidade|diversidade de especies]] alcanza o seu máximo en [[Selva tropical|terras baixas e húmidas e en latitudes ecuatoriais]].<ref name="amnat163_2_192"/> As estimacions do número de especies da Terra varían actualmente; a maioría das especies non foron descritas.<ref>{{Cita web|url=https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html|título=Number of species on Earth tagged at 8.7 million|data-acceso=7 de febreiro de 2021|ano=|data=24 de agosto de 2011|lingua=en|doi=10.1038/news.2011.498|apelidos=Sweetlove|nome=Lee}}</ref>

=== Recursos naturais e uso da terra ===
{{Artigo principal|Recurso natural}}
{| class="wikitable" style="float:right; margin-left:1em;"
|+ Uso estimado da Terra polos humanos, 2000<ref name="Lambin2011"/>
|-
!Uso da Terra
!Mha
|-
| Terra agrícola
|style="text-align:center"| 1,510-1,611
|-
| Pastos
|style="text-align:center"| 2,500-3,410
|-
| Bosques naturais
|style="text-align:center"| 3,143-3,871
|-
| Plantación de árbores
|style="text-align:center"| 126-215
|-
| Areas urbanas
|style="text-align:center"| 66-351
|-
| Non utilizado, terra produtiva
|style="text-align:center"| 356-445
|}
A Terra proporciona recursos que son explotados polos seres humanos con diversos fins. Algúns destes son [[recurso non renovable|recursos non renovables]], tales como os [[combustible fósil|combustibles fósiles]], que son dificilmente renovables a curto prazo.

Da codia terrestre obtéñense grandes depósitos de combustibles fósiles, consistentes en [[carbón]], [[petróleo]] e [[gas natural]]. Estes depósitos son utilizados polos seres humanos para a produción de enerxía, e tamén como materia prima para a produción de substancias químicas. Os corpos minerais tamén se formaron na codia terrestre a través de distintos procesos de [[Xeoquímica|mineraloxénese]], como consecuencia da erosión e dos procesos implicados na [[tectónica de placas]].<ref name="mnpl_utx2006"/> Estes corpos albergan fontes concentradas de varios metais e outros [[Elemento químico|elementos]] útiles.

A biosfera da Terra produce moitos produtos biolóxicos útiles para os seres humanos, incluíndo (entre moitos outros) alimentos, madeira, [[fármaco]]s, osíxeno, e a reciclaxe de moitos residuos orgánicos. O [[ecosistema]] terrestre depende da capa superior do chan e da auga doce, e o ecosistema oceánico depende da achega de nutrientes disoltos dende terra firme.<ref name="science299_5607_673"/> Os seres humanos tamén habitan a terra usando [[material de construción|materiais de construción]] para construír refuxios.

=== Medio ambiente e riscos ===
Grandes áreas da superficie da Terra están suxeitas a condicións climáticas extremas, tales como ciclóns tropicais, [[furacán]]s, ou tifóns que dominan a vida nesas zonas, dende 1980 ata 2000, estes feitos produciron unha media de 11&nbsp;800 mortes ao ano.<ref name=walsh2008/> Moitos lugares están suxeitos a [[terremoto]]s, [[Corremento de terra|deslizamentos]], [[tsunami]]s, [[Volcán|erupcións volcánicas]], [[tornado]]s, [[dolina]]s, [[xistra]]s, [[inundación]]s, [[seca]]s, [[Incendio forestal|incendios forestáis]] e outros [[Catástrofe natural|desastres naturais]].

Moitas áreas concretas están suxeitas á [[contaminación]], causada polo ser humano, do aire e da auga, á [[choiva ácida]], a substancias tóxicas, á perda de vexetación ([[sobrepastoreo]], [[deforestación]], [[desertificación]]), á perda de vida salvaxe, á extinción de especies, á [[Retroceso e degradación do chan|degradación do chan]] e o seu esgotamento, á erosión e á introdución de [[Especie invasora|especies invasoras]].

Segundo as [[ONU|Nacións Unidas]], existe un [[consenso científico]] que vincula as actividades humanas co [[quecemento global]], debido ás emisións industriais de gases de [[efecto invernadoiro]]. Prevese que isto produza cambios tales como o [[Retroceso dos glaciares dende 1850|derretemento dos glaciares e superficies xeadas]], temperaturas máis extremas, cambios significativos no clima e un [[Subida do nivel do mar|aumento global do nivel do mar]].<ref name="un20070202"/><ref name="excelsior"/>

=== Xeografía humana ===
{{Artigo principal|Xeografía humana}}
{{VT|Mundo}}
[[Ficheiro:Continents vide couleurs.png|miniatura|upright=1.5|Os sete [[continente]]s da Terra:<ref name="NatlGeo">[http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/atlas/index.html?Parent=world&Mode=d&SubMode=w World] at the [http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/ Xpeditions Atlas]'', [[National Geographic Society]], Washington D.C., 2006.</ref>
{{col-begin}}
{{col-break}}
{{lenda|#0c0|[[América do Norte]]}}
{{lenda|green|[[América do Sur]]}}
{{lenda|#0040ff|[[Antártida]]}}
{{col-break}}
{{lenda|#c10000|[[Europa]]}}
{{lenda|#fed52e|[[África]]}}
{{col-break}}
{{lenda|#f33e01|[[Asia]]}}
{{lenda|#c04080|[[Oceanía]]}}
{{col-end}}
]]
A [[cartografía]] —o estudo e práctica da elaboración de mapas—, e subsidiariamente a [[xeografía]], foron historicamente as [[Campo de estudo|disciplinas]] dedicadas a describir a Terra. A [[topografía]] ou determinación de lugares e distancias, e en menor medida a [[Navegación marítima|navegación]], ou determinación da posición e da dirección, desenvolvéronse xunto coa cartografía e a xeografía, fornecendo e cuantificando a información necesaria.

A Terra tiña aproximadamente 7&nbsp;000&nbsp;000&nbsp;000 de habitantes no mes de [[outubro]] de [[2011]]. As proxeccións indicaban que a [[Poboación mundial|poboación humana mundial]] chegaría a sete mil millóns a principios de [[2012]], pero esta cifra foi superada a mediados de outubro de [[2011]]<ref name="7 thousands million people"/> e espérase chegar a 9&nbsp;200 millóns no [[2050]].<ref name="un2006"/> Pénsase que a maior parte deste crecemento terá lugar nos [[Terceiro Mundo|países en vías de desenvolvemento]]. A [[densidade de poboación]] varía moito nas distintas partes do mundo, pero a maioría da poboación vive en [[Asia]]. Está previsto que para o ano [[2020]] o 60% da poboación mundial se concentre nas [[Aglomeración|áreas urbanas]], fronte ao 40% en [[área rural|áreas rurais]].<ref name="prb2007"/> 

Estímase que só unha oitava parte da superficie da Terra é apta para a súa ocupación polos seres humanos; tres cuartas partes está cuberta por océanos, e a metade da superficie terrestre é: [[deserto]] (14%),<ref name="hessd4_439" /> altas [[montaña]] (27%),<ref name="biodiv" /> ou outros terreos menos adecuados. O asentamento permanente [[Puntos extremos do mundo#Puntos extremos dos asentamentos humanos|máis setentrional do mundo]] é [[Alert, Nunavut|Alert]], na [[Illa Ellesmere]] en [[Nunavut]], [[Canadá]].<ref name="cfsa2006" /> (82°28'N). O máis [[meridional]] é a [[Base Amundsen-Scott]], na Antártida, case exactamente no Polo Sur. (90°S)

[[Ficheiro:Earthlights dmsp 1994–1995.jpg|upright=1.5|esquerda|miniatura|A Terra de noite. Imaxe composta a partir dos datos de iluminación do [[Defense Meteorological Satellite Program|DMSP]]/OLS, representando unha imaxe simulada do mundo de noite. Esta imaxe non é fotográfica e moitas características son máis brillantes do que lle parecería a un observador directo.]]

As nacións soberanas independentes reclaman a totalidade da superficie de terra do planeta, a excepción dalgunhas partes da Antártida e a zona [[Terra nullius|non reclamada]] de [[Bir Tawil]] entre [[Exipto]] e o [[Sudán]]. No ano 2011 existían [[Lista de países|204 Estados soberanos]], incluíndo os 192 [[estados membros das Nacións Unidas]]. Había tamén 59 [[Territorio dependente|territorios dependentes]], e unha serie de [[Áreas autónomas por país|áreas autónomas]], [[Territorios disputados|territorios en disputa]] e outras entidades.<ref name="cia" /> Historicamente, a Terra nunca tivo un goberno [[Soberanía|soberano]] con autoridade sobre o mundo enteiro, malia que unha serie de estados-nación intentaron dominar o mundo, sen éxito.<ref name="kennedy1989"/>

As [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] (ONU) é unha [[Organización Internacional|organización mundial intergobernamental]] que se creou co obxectivo de intervir nas disputas entre as nacións, a fin de evitar os [[Guerra|conflitos armados]].<ref name="uncharter"/> Con todo, non é un goberno mundial. A ONU serve principalmente como un foro para a [[diplomacia]] e o [[dereito internacional]]. Cando o consenso dos seus membros o permite, proporciona un mecanismo para a intervención armada.<ref name="un_int_law"/>
[[Ficheiro:Northwest coast of United States to Central South America at Night.ogv|miniatura|A Terra de noite. O vídeo da EEI comeza xusto ao sur-leste de [[Alasca]]. A primeira cidade pola que pasa por encima a [[Estación Espacial Internacional]] (vista uns 10 segundos no vídeo) é a de [[San Francisco]] e os seus arredores. Se se mira con moitísimo coidado, pódese ver que na ponte [[Ponte Golden Gate|Golden Gate]] se atopa: unha franxa máis pequena de luces xusto antes da próxima cidade de San Francisco e nubes á dereita da imaxe. Tamén se poden ver tormentas eléctricas moi evidentes na costa do [[océano Pacífico]], con nubes. A medida que o vídeo avanza, a EEI pasa por encima de [[América Central]] (aquí vense luces verdes), coa [[península do Iucatán]] á esquerda. O paseo remata coa Estación Espacial Internacional sobre a capital de [[Bolivia]], [[A Paz]].]]

O primeiro humano en orbitar a Terra foi [[Iuri Gagarin]] o [[12 de abril]] de [[1961]].<ref name="kuhn2006"/> Ata o 17 de novembro de 2016, un total de 552 persoas de 36 países chegaron a 100 km ou máis de altitude, dos cales 549 alcanzaron unha órbita terrestre baixa ou máis alá.<ref name="stats1">{{cita web|url=http://www.worldspaceflight.com/bios/stats.php|título=Astronaut/Cosmonaut Statistics|dataacceso=17 de novembro de 2016|editorial=www.worldspaceflight.com}}</ref> Destes, [[Proxecto Apollo|doce]] camiñaron sobre a superficie da Lúa.<ref name="ellis2004"/><ref name="shayler_vis2005"/><ref name="wade2008"/> En circunstancias normais, os únicos [[ser humano|seres humanos]] no espazo son os da [[Estación Espacial Internacional]] cuxa tripulación  pode estar composta ata por seis persoas que adoitan ser substituídas cada seis meses.<ref name="nasa_rg_iss2007"/> Os seres humanos que máis se afastaron da Terra distanciáronse 400&nbsp;171 quilómetros, alcanzados na década de 1970 durante a misión [[Apollo 13]].<ref name="cramb2007"/>

== Perspectiva cultural ==
[[Ficheiro:Earth symbol (planetary color).svg|frameless|upright=0.35|left|🜨]]
A palabra '''Terra''' provén do [[Lingua latina|latín]] ''[[Tellus]]'' ou ''Terra'' que era equivalente en [[Lingua grega|grego]] a ''[[Xea|Gaia]]'', nome asignado a unha deidade, do mesmo xeito que os nomes dos demais planetas do [[Sistema Solar]]. O símbolo astronómico estándar da Terra consiste nunha cruz circunscrita por un círculo: [[Ficheiro:Earth symbol.svg|16px|🜨]].<ref name="liungman2004"/>

A diferenza do sucedido co resto dos planetas do Sistema Solar, a humanidade non comezou a ver a Terra como un obxecto en movemento, en órbita ao redor do Sol, ata alcanzado o [[século XVI]].<ref name="arnett20060716"/> A Terra a miúdo personificouse como unha deidade, en particular, unha deusa. En moitas culturas a [[deusa nai]] tamén é retratada como unha deusa da fertilidade. En moitas relixións os [[Mito da creación|mitos sobre a creación]] recordan unha historia na que a Terra é creada por unha ou varias deidades sobrenaturais. Varios grupos relixiosos, a miúdo asociados ás ramas [[fundamentalismo|fundamentalistas]] do protestantismo<ref name="Dutch2002"/> ou do [[islam]],<ref name="edis2003"/> afirman que as súas [[Hermenéutica|interpretacións]] sobre estes mitos de creación, relatados nos seus respectivos [[Libro sagrado|textos sagrados]] son a verdade literal, e que deberían ser consideradas xunto aos argumentos científicos convencionais da formación da Terra e o desenvolvemento e orixe da vida, ou ata substituílos.<ref name="jge53_3_319"/> Tales afirmacións son rexeitadas pola [[comunidade científica]]<ref name="arghg4_143"/><ref name="sec_nap2008"/> e outros grupos relixiosos.<ref name="jrst43_4_419"/><ref name="frye1983"/><ref name="nathist106_2_16"/> Un exemplo destacado é a controversia entre o [[Creacionismo (pseudociencia)|creacionismo]] e a [[teoría da evolución]].

O desenvolvemento [[Ciencia|científico]] e [[Tecnoloxía|tecnolóxico]] provocóu varios cambios culturalmente transformadores na visión que a humanidade ten do planeta. No pasado houbo varias crenzas nunha [[Terra plana]],<ref name="russell1997"/> pero esta crenza foi desprazada polo concepto dunha [[Terra esférica]], debido á observación e á circunnavegación.<ref name="jacobs19980201"/> A perspectiva humana da Terra cambiou tralo comezo dos voos espaciais, e na actualidade a biosfera interprétase dende unha perspectiva global integrada.<ref name="fuller1963"/><ref name="lovelock1979"/> Isto reflíctese no crecente [[movemento ecoloxista]], que se preocupa polos efectos que causa a humanidade sobre o planeta.<ref name="mcmichael1993"/> A [[Hipótese Gaia|teoría Gaia]], desenvolta a mediados do século XX, comparóu o medio ambiente e a vida da Terra cun organismo único autorregulado que conduce a unha ampla estabilización das condicións de habitabilidade.

Durante o século XIX os xeólogos decatáronse de que a idade da Terra era de cando menos moitos millóns de anos. Lord Kelvin usou a termodinámica para estimar a idade da Terra entre 20 e 400 millóns de anos en 1864, o que provocóu un vigoroso debate sobre o tema; Foi só cando se descubriron a [[radioactividade]] e a [[datación radioactiva]] a finais do século XIX e principios do XX que se estableceu un mecanismo confiable para determinar a idad da Terra, demostrando que o planeta ten miles de millóns de anos.

== A Terra vista dende o espazo ==
Espacialmente, a Terra non é máis ca un planeta do [[Sistema Solar]] interno, caracterizado pola cantidade de [[auga]] que alberga e a [[vida]] que se desenvolve na súa superficie.

Chama a atención vista dende o espazo sendo iluminada polo [[Sol]], a súa cor azulada, amosando os océanos como principal característica visual.A representación da superficie terrestre non é doada de facer sobre un plano, pois necesita dalgún tipo de proxección, o que deforma a imaxe, superficies ou ángulos.<gallery widths="250" caption="A Terra dende o espazo">
Ficheiro:AS8-13-2329.jpg|A primeira fotografía feita por astronautas do "[[Nacer da Terra|amencer da Terra]]", tomada dende o [[Apollo 8]]
Ficheiro:Tracy Caldwell Dyson in Cupola ISS.jpg|A [[astronauta]] [[Tracy Caldwell Dyson]] observando a Terra dende o módulo [[Cúpula (ISS)|Cúpula]] da [[Estacion Espacial Internacional]] durante a Expedición 24
Ficheiro:Galileo view of an Earth-Moon conjunction.gif|Secuencia de imaxes que amosan a rotación da Terra e a translación da Lúa vistas dende a sonda espacial [[Galileo (nave espacial)|Galileo]] (imaxes tomadas  cada 15 minutos, entre o 16 e o 17 de decembro de 1992).
Ficheiro:Pale Blue Dot.png|Imaxe da Terra obtida pola sonda [[Voyager 1]] en 1990, coñecida como [[Punto azul pálido]]. A unha grande distancia do Voyager, a Terra é un mero punto de luz menor co tamaño dun [[píxel]], xusto no centro dun dos raios de luz dispersos que resultan de tomar a imaxe tan cerca do sol (dereita da imaxe). 
</gallery>

Se nos afastamos no espazo, a Terra é inseparable da Lúa, que só deixa de ser visible cando queda detrás dela. Nesta imaxe vese o tamaño relativo da Terra e da Lúa, así como a súa distancia nun momento dado:

[[Ficheiro:Earth-Moon.jpg|frameless|centro|upright=2]]

<gallery widths="350" caption="Diferentes formas de representación terrestre">
Ficheiro:Planisferio gl 1.jpg|Planisferio
Ficheiro:World map 2004 CIA large 1.7m whitespace removed.jpg|Planisferio físico
Ficheiro:Physical Political World Map.jpg|Planisferio físico-político
</gallery>

== Situación da Terra no universo ==
Polos datos recopilados pola astronomía, a Terra ten deixado de ser o centro do universo, da galaxia ou de calquera outra estrutura a nivel universal coma ben se pode observar na imaxe.

[[Ficheiro:Earth's_Location_in_the_Universe_SMALLER_(JPEG)-GL.png|miniatura|upright=3|centro|Posición da Terra no Universo coñecido.]]

== Día da Terra ==
En 2009, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas, estableceron o  Día Internacional da Nai Terra,<ref name="UN2009" /> ou simplemente [[Día da Terra]], e dende entón celébrase en moitos países co obxectivo de crear conciencia das condicións ambientais do planeta.

== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha|2}}
;Referencias
{{Todas as ref|en}}
{{Listaref|30em|refs=
*<ref name="Wilkinson2009">{{cita libro |páxina=144 |título=Probing the New Solar System |apelido=Wilkinson |nome=John |data=8-1-2009 |páxina-web=CSIRO Publishing |isbn=978-0-643-09949-4}}</ref>
*<ref name="standish_williams_iau">{{cita web |apelido=Standish |nome=E. Myles |apelido2=Williams |nome2=James C. |título=Orbital Ephemerides of the Sun, Moon, and Planets |páxina-web=International Astronomical Union Commission 4: (Ephemerides) |url=http://iau-comm4.jpl.nasa.gov/XSChap8.pdf |formato=PDF |dataacceso=6-3-2021 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/6BOqmsTQG?url=http://iau-comm4.jpl.nasa.gov/XSChap8.pdf |dataarquivo=14-10-2012 |url-morta=yes }} Véxase a táboa 8.10.2. Cálculo baseado en 1 AU = 149,597,870,700(3) m.</ref>
*<ref name="IERS">{{cita web |data=7-8-2007 |url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html |título=Useful Constants |editor=[[International Earth Rotation and Reference Systems Service]] |dataacceso=17-12-2014 }}</ref>
*<ref name="earth_fact_sheet">{{cita web |apelidos=Williams |nome=David R.|data=1 de setembro de 2004 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html|título=Earth Fact Sheet |páxina-web=NASA |dataacceso=12-12-2014 }}</ref>
*<ref name="Allen294">{{cita libro |título=Allen's Astrophysical Quantities |apelido=Allen |nome=Clabon Walter |apelido2=Cox |nome2=Arthur N. |páxina-web=Springer |ano=2000 |isbn=978-0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 |páxina=294 }}</ref>
*<ref name="Park-Chamberlin">{{cita web |url=https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=mb&sstr=399 |título=Solar System Dynamics |páxina-web=NASA |nome=Ryan S. |apelido=Park |nome2=Alan B. |apelido2=Chamberlin}}</ref>
*<ref name="hbcp2000">{{cita libro |autor=Varios autores |editor=David R. Lide |ano=2000 |título=Handbook of Chemistry and Physics |url=https://archive.org/details/crchandbookofche0000unse_u9i8 |edición=81ª |editorial=CRC |isbn=978-0-8493-0481-1}}</ref>
*<ref name="usno">{{cita web |título=Selected Astronomical Constants, 2011 |páxina-web=The Astronomical Almanac |url=http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130826043456/http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |dataarquivo=26-08-2013 |dataacceso=7-3-2021 |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="WGS-84">{{cita web |título=World Geodetic System (''WGS-84'') |url=http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ |páxina-web=National Geospatial-Intelligence Agency |data-acceso=7 de marzo de 2021 |data-arquivo=11 de marzo de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200311023739/https://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="cazenave_ahrens1995">{{cita libro |apelido=Cazenave |nome=Anny |apelidos-editor=Ahrens |nome-editor=Thomas J. |ano=1995 |título=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants |revista=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants |número=1 |editorial=American Geophysical Union |lugar=Washington, DC |isbn=978-0-87590-851-9 |urlcapítulo=http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20061016024803/http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |dataarquivo=16-10-2006 |dataacceso=8-2-2021 |capítulo=Geoid, Topography and Distribution of Landforms |bibcode=1995geph.conf.....A |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="IERS2004">{{cita libro |autor=International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS) |capítulo=General Definitions and Numerical Standards |urlcapítulo=http://www.iers.org/SharedDocs/Publikationen/EN/IERS/Publications/tn/TechnNote32/tn32_009.pdf?__blob=publicationFile&v=1 |nome-editor=Dennis D. |apelidos-editor=McCarthy |nome-editor2=Gérard |apelido-editor2=Petit |url=http://www.iers.org/SharedDocs/Publikationen/EN/IERS/Publications/tn/TechnNote32/tn32.pdf?__blob=publicationFile&v=1 |title=IERS Conventions (2003) |editorial=Verlag des Bundesamts für Kartographie und Geodäsie |obra=IERS Technical Note No. 32 |ano=2004 |formato=PDF |lugar=Frankfurt am Main |páxina=12 |dataacceso=8-2-2021 |isbn=978-3-89888-884-4 }}</ref>
*<ref name="Tinetti2007">{{cita publicación periódica |apelidos=Tinetti |nome=G. |apelidos2=Vidal-Madjar |nome2=A. |apelidos3=Liang |nome3=M.C. |apelidos4=Beaulieu |nome4=J. P. |apelidos5=Yung |nome5=Y. |apelidos6=Carey |nome6=S. |apelidos7=Barber |nome7=R. J. |apelidos8=Tennyson |nome8=J. |apelidos9=Ribas |nome9=I. |número-autores=5 |título=Water vapour in the atmosphere of a transiting extrasolar planet |revista=Nature |ano=2007 |volume=448 |páxinas=169–171 |url=http://www.nature.com/nature/journal/v448/n7150/abs/nature06002.html |doi=10.1038/nature06002 |pmid=17625559 |número=7150 |bibcode=2007Natur.448..169T |dataacceso=12-12-2014}}
</ref>
<ref name="Nación2013">{{cita novas |url=http://www.lanacion.com.ar/1575470-diez-datos-fascinantes-sobre-el-planeta-tierra |título=Diez datos fascinantes sobre el planeta Tierra |dataacceso=12-03-2021 |data=23-04-2013 |xornal=[[La Nación (Buenos Aires)]] |idioma=castelán |data-arquivo=30-11-2018 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20181130114645/https://www.lanacion.com.ar/1575470-diez-datos-fascinantes-sobre-el-planeta-tierra |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="as92_324">{{Cita publicación periódica |apelido=Murphy |nome=J. B. |apelido2=Nance |nome2=R. D. |título=How do supercontinents assemble? |revista=American Scientist |ano=1965 |volume=92 |número=4 |páxina=324–33 |url=http://scienceweek.com/2004/sa040730-5.htm |dataacceso=5 de marzo de 2007 |doi=10.1511/2004.4.324 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070713194319/http://scienceweek.com/2004/sa040730-5.htm |dataarquivo=13 de xullo de 2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="bowring_housch1995">{{cita publicación periódica |apelido=Bowring |nome=S. |apelido2=Housh |nome2=T. |título=The Earth's early evolution |ano=1995 |doi=10.1126/science.7667634 |revista=Science |volume=269 |páxina=1535 |pmid=7667634 |número=5230 |bibcode = 1995Sci...269.1535B }}</ref>
*<ref name="nature418_6901_949">{{cita publicación periódica |apelidos=Yin |nome=Qingzhu |título=A short timescale for terrestrial planet formation from Hf-W chronometry of meteorites |url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_2002-08-29_418_6901/page/n65 |revista=Nature| ano=2002| volume=418 |número=6901 |páxina=949–952 |doi=10.1038/nature00995 |pmid=12198540 |apelidos2=Jacobsen |nome2=S. B. |apelidos3=Yamashita |nome3=K. |apelidos4=Blichert-Toft |nome4=J.| apelidos5=Télouk |nome5=P. |apelidos6=Albarède |nome6=F. |bibcode=2002Natur.418..949Y }}</ref>
*<ref name=asu_lowest_temp>{{cita web |url=https://wmo.asu.edu/content/world-lowest-temperature |título=World: Lowest Temperature |páxina-web=[[Organización Meteorolóxica Mundial|WMO]] Weather and Climate Extremes Archive |editorial=[[Arizona State University]] |dataacceso=6-3-2021}}</ref>
*<ref name=kinver20091210>{{cita novas |apelido=Kinver |nome=Mark |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm |título=Global average temperature may hit record level in 2010 |data=10-12-2009 |páxina-web=BBC |dataacceso=6-3-2021}}</ref>
*<ref name="Chorowicz2005">{{cita publicación periódica |nome=Jean |apelidos=Chorowicz |data=outubro do 2005 |título=The East African rift system |revista=Journal of African Earth Sciences |volume=43 |número=1–3 |páxina=379–410 |doi=10.1016/j.jafrearsci.2005.07.019 |bibcode = 2005JAfES..43..379C }}</ref>
*<ref name=asu_highest_temp>{{cita web |url=https://wmo.asu.edu/content/world-highest-temperature |título=World: Highest Temperature |páxina-web=[[Organización Meteorolóxica Mundial|WMO]] Weather and Climate Extremes Archive |editorial=[[Arizona State University]] |dataacceso=6-3-2021}}</ref>
*<ref name="Luzum2011">{{cita publicación periódica |apelido=Luzum |nome=Brian |apelido2=Capitaine |nome2=Nicole |apelido3=Fienga |nome3=Agnès |apelido4=Folkner |nome4=William |apelido5=Fukushima |nome5=Toshio |apelido6=Hilton |nome6=James |apelido7=Hohenkerk |nome7=Catherine |apelido8=Krasinsky |nome8=George |apelido9=Petit |nome9=Gérard |apelido10=Pitjeva |nome10=Elena |apelido11=Soffel |nome11=Michael |apelido12=Wallace |nome12=Patrick |número-autores=5 |título=The IAU 2009 system of astronomical constants: The report of the IAU working group on numerical standards for Fundamental Astronomy |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |volume=110 |número=4 |data=Agosto de 2011 |páxinas=293–304 |bibcode=2011CeMDA.110..293L |doi=10.1007/s10569-011-9352-4 }}</ref>
*<ref name="science310_5754_1671">{{cita publicación periódica |apelido=Kleine |nome=Thorsten |apelido2=Palme |nome2=Herbert |apelido3=Mezger |nome3=Klaus |apelido4=Halliday |nome4=Alex N. |título=Hf-W Chronometry of Lunar Metals and the Age and Early Differentiation of the Moon |revista=Science |volume=310 |número=5754 |data=24-11-2005 |páxina=1671–1674 |doi=10.1126/science.1118842 |pmid=16308422|bibcode = 2005Sci...310.1671K }}</ref>
*<ref name="reilly20091022">{{cita novas |nome=Michael |apelidos=Reilly |data=22-10-2009 |título=Controversial Moon Origin Theory Rewrites History |url=http://news.discovery.com/space/moon-earth-formation.html |dataacceso=30-01-2010 |data-arquivo=09-01-2010 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100109042800/http://news.discovery.com/space/moon-earth-formation.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="canup_asphaug2001a">{{cita novas |apelido=Canup |nome=R. M. |apelido2=Asphaug |nome2=E. |título=An impact origin of the Earth-Moon system |url=https://archive.org/details/emuofficialorgan1019101911roya |título-libro=Abstract #U51A-2 |editor=American Geophysical Union |data=Conferencia de outono 2001 |bibcode=2001AGUFM.U51A..02C }}</ref>
*<ref name="WGS-84-2">{{cita web |nome=Sigurd |apelido=Humerfelt |data=26-10-2010 |título=How WGS 84 defines Earth |url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html |páxina-web=Home Online |dataacceso=7-10-2021 |urlmorta=yes |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110424104419/http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html |dataarquivo=24-04-2011 }}</ref>
*<ref name="NIST2008">{{Cita libro |url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |título=The international system of units (SI) |editorial=[[United States Department of Commerce]], [[National Institute of Standards and Technology|NIST]] Special Publication 330 |edición=2008 |páxina=52 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090205071943/https://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |dataarquivo=5-2-2009 |dataacceso=9-3-2021 }}</ref>
*<ref name="Williams1994">{{cita publicación periódica |apelido=Williams |nome=James G. |título=Contributions to the Earth's obliquity rate, precession, and nutation |revista=The Astronomical Journal |volume=108 |ano=1994 |páxina=711 |issn=0004-6256 |doi=10.1086/117108 |bibcode=1994AJ....108..711W }}</ref>
*<ref name=Allen296>{{cita libro |título=Allen's Astrophysical Quantities |apelido=Clabon Walter |nome=Allen |apelido2=Cox |nome2=Arthur N. |editorial=Springer |ano=2000 |isbn=978-0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296 |páxina=296 }}</ref>
*<ref name="canup_asphaug2001b">{{cita publicación periódica |apelido=Canup |nome=R. |apelido2=Asphaug |nome2=E.|título=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |revista=Nature |volume=412 |páxina=708–712 |ano=2001 |url=http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6848/abs/412708a0.html |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |número=6848 |bibcode=2001Natur.412..708C }}</ref>
*<ref name="Cox2000">{{cita libro |nome-editor=Arthur N. |apelidos-editor=Cox |título=Allen's Astrophysical Quantities |url=https://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA244 |edición=4th |ano=2000 |editorial=AIP Press |lugar=Nova York |isbn=978-0-387-98746-0 |páxina=244 }}</ref>
*<ref name="NOAA2020">{{cita web |url=https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |título=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide: Recent Global {{chem2|CO2}} Trend |editorial=NOAA |páxina-web=Earth System Research Laboratory |data=19-10-2020 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20201004010704/https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |dataarquivo=04-10-2020 |urlmorta=yes |data-acceso=10-3-2021 }}</ref>
*<ref name="NOAA2015">{{Cita web |url=http://research.noaa.gov/News/NewsArchive/LatestNews/TabId/684/ArtMID/1768/ArticleID/11153/Greenhouse-gas-benchmark-reached-.aspx |título=Greenhouse gas benchmark reached |dataacceso=6-3-2021 |data=6-5-2015 |páxina-web=NOAA |data-arquivo=29-01-2018 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180129074535/http://research.noaa.gov/News/NewsArchive/LatestNews/TabId/684/ArtMID/1768/ArticleID/11153/Greenhouse-gas-benchmark-reached-.aspx |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="watersource">{{cita publicación periódica |apelido=Morbidelli |nome=A. |apelido2=Chambers |nome2=J. |apelido3=Lunine |nome3=J. I. |apelido4=Petit |nome4=J. M. |apelido5=Robert |nome5=F. |apelido6=Valsecchi |nome6=G. B. |apelido7=Cyr |nome7=K. E. |título=Source regions and time scales for the delivery of water to Earth |url=https://archive.org/details/sim_meteoritics-planetary-science_2000-11_35_6/page/1309 |revista=Meteoritics & Planetary Science |ano=2000 |volume=35 |número=6 |páxinas=1309–1320 |bibcode=2000M&PS...35.1309M |doi=10.1111/j.1945-5100.2000.tb01518.x }}</ref>
*<ref name="Paradoja_Sol_débil">{{cita novas |autor=ABC Periódico Electrónico S.A. |url=http://www.madrimasd.org/informacionidi/noticias/noticia.asp?id=48777 |título=La «paradoja del Sol débil», todavía sin resolver, según la NASA |editorial=Madri+d |dataacceso=1-7-2011 |data-arquivo=01-02-2014 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140201175618/http://www.madrimasd.org/informacionidi/noticias/noticia.asp?id=48777 |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="asp2002">{{cita novas |apelido=Guinan |nome=E. F. |apelido2=Ribas |nome2=I. |nome-editor=Benjamin |apelidos-editor=Montesinos |nome-editor2=Alvaro |apelidos-editor2=Gimenez |nome-editor3=Edward F. |apelidos-editor3=Guinan |título=Our Changing Sun: The Role of Solar Nuclear Evolution and Magnetic Activity on Earth's Atmosphere and Climate |título-libro=ASP Conference Proceedings: The Evolving Sun and its Influence on Planetary Environments |lugar=San Francisco |isbn=1-58381-109-5 |editorial=Astronomical Society of the Pacific |bibcode=2002ASPC..269...85G }}</ref>
*<ref name="physorg20100304">{{cita novas |título=Oldest measurement of Earth's magnetic field reveals battle between Sun and Earth for our atmosphere |data=4-3-2010 |obra=Physorg.news |url=http://www.physorg.com/news186922627.html |dataacceso=27-3-2010}}</ref>
*<ref name="williams_santosh2004">{{cita libro |nome=John James William |apelidos=Rogers |apelido2=Santosh |nome2=M. |ano=2004 |título=Continents and Supercontinents |url=https://archive.org/details/continentssuperc00roge|páxina=[https://archive.org/details/continentssuperc00roge/page/n56 48] |editorial=Oxford University Press US |isbn=0-19-516589-6 }}</ref>
*<ref name="science164_1229">{{cita publicación periódica |apelidos=Hurley |nome=P. M.|ano=1969 |título=Pre-drift continental nuclei |revista=Science |volume=164 |páxinas=1229–1242 |doi=10.1126/science.164.3885.1229 |pmid=17772560 |número=3885 |bibcode=1969Sci...164.1229H }}</ref>
*<ref name="rg6_175">{{cita publicación periódica |apelidos=Armstrong |nome=R. L. |ano=1968 |título=A model for the evolution of strontium and lead isotopes in a dynamic earth |revista=Reviews of Geophysics |volume=6 |número=2 |páxinas=175–199 |doi=10.1029/RG006i002p00175 |bibcode=1968RvGSP...6..175A }}</ref>
*<ref name="science_241_4872_1441">{{cita publicación periódica |apelidos=Robert M. |nome=May |título=''How many species are there on earth?'' (Cántas especies hai na Terra) |ano=1988 |volume=241 |serie=4872 |páxinas=1441–1449 |doi=10.1126/science.241.4872.1441 |pmid=17790039 |editor=Science |bibcode=1988Sci...241.1441M }}</ref>
*<ref name="age_earth1">Véxase:
* {{cita libro |apelidos=Dalrymple |nome=G.B. |título=''The Age of the Earth'' (A idade da Terra) |editor=Stanford University Press |isbn=0-8047-1569-6 |lugar=California}}
* {{cita web |apelidos=Newman |nome=William L. |data=9-7-2007 |url=http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html|título=Age of the Earth |editor=Publications Services, USGS |dataacceso=10-3-2021 }}
* {{cita publicación periódica |apelidos=Dalrymple |nome=G. Brent |título=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved |revista=Geological Society, London, Special Publications |ano=2001 |volume=190 |número=1 |páxinas=205–221 |url=http://sp.lyellcollection.org/cgi/content/abstract/190/1/205 |dataacceso=10-3-2021 |doi = 10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14 }}
* {{cita web |apelidos=Stassen |nome=Chris |data=10-9-2005 |url=http://www.talkorigins.org/faqs/faq-age-of-earth.html |título=The Age of the Earth |editor=TalkOrigins Archive |dataacceso=10-3-2021}}</ref>
*<ref name="Harrison 2002">{{cita libro |nome=Roy M. |apelidos=Harrison |apelidos2=Hester |nome2=Ronald E. |ano=2002 |título=Causes and Environmental Implications of Increased UV-B Radiation |editorial=Royal Society of Chemistry |isbn=0-85404-265-2}}</ref>
*<ref name="britt2000">{{cita web|nome=Robert|apelido=Britt|url=http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html|título=Freeze, Fry or Dry: How Long Has the Earth Got? |data=25 de febreiro de 2000|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090605231345/http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html |dataarquivo=5-6-2009}}</ref>
*<ref name="pnas1_24_9576">{{cita publicación periódica |apelido=Li |nome=King-Fai |apelido2=Pahlevan |nome2=Kaveh |apelido3=Kirschvink |nome3=Joseph L. |apelido4=Yung |nome4=Yuk L. |ano=2009 |título=Atmospheric Pressure as a Natural Climate Regulator for a Terrestrial Planet with a Biosphere |xornal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=1-6 |número=24 |páxinas=9576-9579 |url=http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf |dataacceso=19-7-2009 |doi=10.1073/pnas.0809436106 |pmid=19487662 |pmc=2701016 |bibcode=2009PNAS..106.9576L }}</ref>
*<ref name="stern20011125">{{cita web |apelidos=Stern |nome=David P. |data=25-11-2001 |url=http://astrogeology.usgs.gov/HotTopics/index.php?/archives/147-Names-for-the-Columbia-astronauts-provisionally-approved.html |título=Planetary Magnetism |páxina-web=NASA |dataacceso=12-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060630061535/http://astrogeology.usgs.gov/HotTopics/index.php?%2Farchives%2F147-Names-for-the-Columbia-astronauts-provisionally-approved.html |dataarquivo=30-06-2006 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="science288_5473_2002">{{cita publicación periódica |apelidos=Tackley |nome=Paul J. |título=Mantle Convection and Plate Tectonics: Toward an Integrated Physical and Chemical Theory |revista=Science |data=16-6-2000 |volume=288 |número=5473 |páxinas=2002–2007 |doi=10.1126/science.288.5473.2002 |pmid=10856206 |bibcode = 2000Sci...288.2002T }}</ref>
*<ref name="science310_5756_1947">{{cita publicación periódica |doi=10.1126/science.1117926 |ano=2005 |apelido=Harrison |nome=T. |apelido2=Blichert-Toft |nome2=J. |apelido3=Müller |nome3=W. |apelido4=Albarede |nome4=F. |apelido5=Holden |nome5=P. |apelido6=Mojzsis |nome6=S. |título=Heterogeneous Hadean hafnium: evidence of continental crust at 4.4 to 4.5 ga |volume=310 |número=5756 |páxinas=1947–50 |pmid=16293721 |editor=Science |bibcode=2005Sci...310.1947H }}</ref>
*<ref name="milbert_smith96">{{cita web |apelido=Milbert |nome=D. G. |apelido2=Smith |nome2=D. A. |url=http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/gislis96.html |título=Converting GPS Height into NAVD88 Elevation with the GEOID96 Geoid Height Model |editor=National Geodetic Survey, NOAA |dataacceso=12-12-2014 }}</ref>
*<ref name="ngdc2006">{{cita web |apelido=Sandwell |nome=D. T. |apelido2=Smith |nome2=W. H. F. |data=7-7-2006 |url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML |título=Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data |editor=NOAA/NGDC |dataacceso=12-12-2014}}</ref>
*<ref name="fatter_Earth">{{cita publicación periódica |apelidos=Gammon |nome=Katharine |título=Earth Is Getting Fatter |data=27-7-2011 |ano=2011 |url=http://www.insidescience.org/content/earth-getting-fatter/1130 |dataacceso=12-12-2014 |editor=Inside Science News Service }}</ref>
*<ref name="nist_length2000">{{cita web |apelido=Mohr |nome=P.J. |apelido2=Taylor |nome2=B.N. |ano=2000 |url=http://physics.nist.gov/cuu/Units/meter.html |título=Unit of length (meter) |obra=NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty |editor=NIST Physics Laboratory |dataacceso=12-12-2014 }}</ref>
*<ref name="wpba2001">{{cita web |ano=2001 |url=http://www.wpa-pool.com/index.asp?content=rules_spec |título=WPA Tournament Table & Equipment Specifications |editor=World Pool-Billiards Association |dataacceso=12-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070202181203/http://www.wpa-pool.com/index.asp?content=rules_spec |dataarquivo=02-02-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="ps20_5_16">{{cita publicación periódica |apelidos=Senne |nome=Joseph H. |título=Did Edmund Hillary Climb the Wrong Mountain|revista=Professional Surveyor |ano=2000 |volume=20 |número=5 |páxinas=16–21 }}</ref>
*<ref name="lancet365_9462_831">{{cita publicación periódica |apelidos=Sharp |nome=David |título=Chimborazo and the old kilogram |revista=The Lancet |data=5-3-2005 |volume=365 |número=9462 |páxinas=831–832 |doi=10.1016/S0140-6736(5)71021-7 }}</ref>
*<ref name="brown_mussett1981">{{cita libro |apelido=Brown |nome=Geoff C. |apelido2=Mussett |nome2=Alan E. |título=The Inaccessible Earth |edición=2ª |ano=1981 |páxina=166 |editorial=Taylor & Francis |isbn=0-04-550028-2 |postscript=. —Tras Ronov e Yaroshevsky (1969).}}</ref>
*<ref name="tall_tales">{{cita web |url=http://www.abc.net.au/science/k2/moments/s1086384.htm |título=Tall Tales about Highest Peaks |páxina-web=Australian Broadcasting Corporation |dataacceso=12/12/2014 }}</ref>
*<ref name="pnas71_12_6973">{{cita publicación periódica |apelido=Morgan |nome=J. W. |apelido2=Anders |nome2=E. |título=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury |revista=Proceedings of the National Academy of Science |ano=1980 |volume=71 |número=12 |páxinas=6973–6977 |doi=10.1073/pnas.77.12.6973 |pmid=16592930 |pmc=350422 |bibcode=1980PNAS...77.6973M }}</ref>
*<ref name="jaes23_799">{{cita publicación periódica |apelido=Hong |nome=D. |título=Continental crustal growth and the supercontinental cycle: evidence from the Central Asian Orogenic Belt |ano=2004 |revista=Journal of Asian Earth Sciences |volume=23 |número=5 |páxinas=799 |doi=10.1016/S1367-9120(3)00134-2 |bibcode=2004JAESc..23..799H }}</ref>
*<ref name="tanimoto_ahrens1995">{{cita libro |nome=Toshiro |apelidos=Tanimoto |apelido-editor=Thomas |nome-editor=J. Ahrens |ano=1995 |título=Crustal Structure of the Earth |booktitle=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants |editorial=American Geophysical Union |lugar=Washington, DC |url=http://tres.njude.com.cn/rete/eWebEditor/uploadfile/dxszh/Flash/20080920054000.pdf |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20061016194153/http://www.agu.org/reference/gephys/15_tanimoto.pdf |dataarquivo=16-10-2006 |formato=PDF |isbn=0-87590-851-9 |dataacceso=12-12-2014 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="science309_5739_1313">{{cita publicación periódica |apelidos=Kerr |nome=Richard A. |título=Earth's Inner Core Is Running a Tad Faster Than the Rest of the Planet |revista=Science |data=26-9-2005 |volume=309 |número=5739 |páxina=1313 |doi=10.1126/science.309.5739.1313a |pmid=16123276 }}</ref>
*<ref name="pnas76_9_4192">{{cita publicación periódica |apelidos=Jordan |nome=T. H. |título=Structural Geology of the Earth's Interior|revista=Proceedings National Academy of Science |ano=1979 |volume=76 |número=9 |páxinas=4192–4200 |doi=10.1073/pnas.76.9.4192 |pmid=16592703 |pmc=411539 |bibcode=1979PNAS...76.4192J }}</ref>
*<ref name="robertson2001">{{cita web |apelidos=Robertson |nome=Eugene C. |data=26-7-2001 |url=http://pubs.usgs.gov/gip/interior/|título=The Interior of the Earth |editor=USGS |dataacceso=12/12/2014}}</ref>
*<ref name="turcotte">{{cita libro |apelidos=Turcotte |nome=D. L. |apelido2=Schubert |nome2=G. |título=Geodynamics |editorial=Cambridge University Press |lugar=Cambridge, England, UK |ano=2002 |volume=2 |páxinas=136–137 |capítulo=4 |isbn=978-0-521-66624-4 }}</ref>
*<ref name="sanders20031210">{{cita novas |nome=Robert |apelidos=Sanders |título=Radioactive potassium may be major heat source in Earth's core |páxina-web=UC Berkeley News |data=10-12-2003 |url=http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2003/12/10_heat.shtml |dataacceso=12-12-2014 }}</ref>
*<ref name="ptrsl360_1795_1227">{{cita publicación periódica |apelido=Alfè |nome=D. |apelido2=Gillan |nome2=M. J. |apelido3=Vocadlo |nome3=L. |apelido4=Brodholt |nome4=J. |apelido5=Price |nome5=G. D. |título=The ''ab initio'' simulation of the Earth's core |revista=Philosophical Transaction of the Royal Society of London |ano=2002 |volume=360 |número=1795 |páxinas=1227–1244 |url=http://chianti.geol.ucl.ac.uk/~dario/pubblicazioni/PTRSA2002.pdf |formato=PDF |dataacceso=12-12-2014 |data-arquivo=30-09-2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090930142841/http://chianti.geol.ucl.ac.uk/~dario/pubblicazioni/PTRSA2002.pdf |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="epsl121_1">{{cita publicación periódica |apelidos=Vlaar |nome=N. |apelido2=Vankeken |nome2=P. |apelido3=Vandenberg |nome3=A. |título=Cooling of the Earth in the Archaean: Consequences of pressure-release melting in a hotter mantle |ano=1994 |revista=Earth and Planetary Science Letters |volume=121 |número=1-2 |páxina=1 |doi=10.1016/0012-821X(94)90028-0 |url=http://www.geo.lsa.umich.edu/~keken/papers/Vlaar_EPSL94.pdf |formato=PDF |bibcode=1994E&PSL.121....1V |dataacceso=12-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120319181621/http://www.geo.lsa.umich.edu/~keken/papers/Vlaar_EPSL94.pdf |dataarquivo=19-03-2012 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="T&S 137">{{cita libro |apelidos=Turcotte |nome=D. L. |apelido2=Schubert |nome2=G. |título=Geodynamics |editorial=Cambridge University Press |lugar=Cambridge, Inglaterra |ano=2002 |volume=2 |páxina=137 |capítulo=4 |isbn=978-0-521-66624-4 }}</ref>
*<ref name="Bruce2016">{{Cita libro |apelido=Alberts |nome=Bruce |apelido2=Johnson |nome2=Alexander |apelido3=Lewis |nome3=Julian |apelido4= Morgan |nome4=David |apelido5=Raff |nome5=Martin |apelido6=Roberts |nome6=K. |apelido7=Walter |nome7=P. |título=Biología molecular de la célula |idioma=castelán |dataacceso=15-1-2021 |edición=6ª |editorial=Omega |ano=2016 |lugar=Barcelona |isbn=978-84-282-1638-8 |páxinas=24-27 }}</ref>
*<refname="Margulis2009">{{cita libro |apelido1=Margulis |nome1=Lynn |apelido2=Sagan |nome2=Dorion |título=¿Qué es la vida? |idioma=castelán |dataacceso=15-1-2021 |edición=3ª |ano=2009 |editorial=Tusquets |lugar=Barcelona |isbn=978-84-7223-799-5 |páxinas=98, 104, 105, 179 }}</ref>
*<ref name="jg31_3_267">{{cita publicación periódica |apelido=Pollack |nome=Henry N. |apelido2=Hurter |nome2=Suzanne J. |apelido3=Johnson |nome3=Jeffrey R. |título=Heat flow from the Earth's interior: Analysis of the global data set |url=http://www.agu.org/journals/ABS/1993/93RG01249.shtml |revista=Reviews of Geophysics |volume=31 |número=3 |páxinas=267–280 |ano=1993 |doi=10.1029/93RG01249 |bibcode=1993RvGeo..31..267P }}</ref>
*<ref name="science246_4926_103">{{cita publicación periódica |apelido=Richards |nome=M. A. |apelido2=Duncan |nome2=R. A. |apelido3=Courtillot |nome3=V. E. |título=Flood Basalts and Hot-Spot Tracks: Plume Heads and Tails |revista=Science |ano=1989 |volume=246 |número=4926 |páxinas=103–107 |bibcode=1989Sci...246..103R |doi=10.1126/science.246.4926.103 |pmid=17837768 }}</ref>
*<ref name="heat loss">{{cita publicación periódica |título=Oceans and Continents: Similarities and Differences in the Mechanisms of Heat Loss |ano=1981 |apelidos=Sclater |nome=John G. |apelido2=Parsons |nome2=Barry |apelido3=Jaupart |nome3=Claude |revista=Journal of Geophysical Research |volume=86 |número=B12 |páxina=11535 |doi=10.1029/JB086iB12p11535 |bibcode=1981JGR....8611535S }}</ref>
*<ref name="brown_wohletz2005">{{cita web |apelido=Brown |nome=W. K. |apelido2=Wohletz |nome2=K. H. |ano=2005 |url=http://www.ees1.lanl.gov/Wohletz/SFT-Tectonics.htm |título=SFT and the Earth's Tectonic Plates |editor=Los Alamos National Laboratory |dataacceso=13-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130217002443/http://www.ees1.lanl.gov/Wohletz/SFT-Tectonics.htm |dataarquivo=17-02-2013 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="kious_tilling1999">{{cita web |apelido=Kious |nome=W. J. |apelido2=Tilling |nome2=R. I. |data=5-5-1999 |url=http://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/understanding.html |título=Understanding plate motions |editor=USGS |dataacceso=13-12-2014 }}</ref>
*<ref name="seligman2008">{{cita web |nome=Courtney |apelidos=Seligman |ano=2008 |url=http://cseligman.com/text/planets/innerstructure.htm |título=The Structure of the Terrestrial Planets |obra=Online Astronomy eText Table of Contents |editor=cseligman.com |dataacceso=13-12-2014 }}</ref>
*<ref name="duennebier1999">{{cita web |apelidos=Duennebier |nome=Fred |data=12-8-1999 |url=http://www.soest.hawaii.edu/GG/ASK/plate-tectonics2.html |título=Pacific Plate Motion |editor=Universidade de Hawaii |dataacceso=13-12-2014 |data-arquivo=31-08-2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110831195803/http://www.soest.hawaii.edu/GG/ASK/plate-tectonics2.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="noaa20070307">{{cita web |apelido=Mueller |nome=R.D. |apelido2=Roest |nome2=W.R. |apelido3=Royer |nome3=J.-Y. |apelido4=Gahagan |nome4=L.M. |apelido5=Sclater |nome5=J.G. |data=7 de marzo de 2007 |url=https://data.noaa.gov/dataset/crustal-ages-of-the-ocean-floor-poster |título=Age of the Ocean Floor Poster |editor=NOAA |dataacceso=13-12-2014 |urlmorta=non }}{{Ligazón morta|data=outubro de 2022 }}</ref>
*<ref name="cmp134_3">{{cita publicación periódica |título=Priscoan (4.00–4.3 Ga) orthogneisses from northwestern Canada |ano=1999 |apelidos=Bowring |nome=Samuel A. |apelidos2=Williams |nome2=Ian S. |revista=Contributions to Mineralogy and Petrology |volume=134 |número=1 |páxina=3 |doi=10.1007/s004100050465 |bibcode = 1999CoMP..134....3B }}</ref>
*<ref name="podp2000">{{cita web |apelido=Meschede |nome=M. |apelido2=Udo Barckhausen |nome2=U. |data=20-11-2000 |url=http://www-odp.tamu.edu/publications/170_SR/VOLUME/CHAPTERS/SR170_07.PDF |formato=PDF |título=Plate Tectonic Evolution of the Cocos-Nazca Spreading Center |obra=Proceedings of the Ocean Drilling Program |editor=Texas A&M University |dataacceso=13-12-2014 }}</ref>
*<ref name="gps_time_series">{{cita web |url=http://sideshow.jpl.nasa.gov/mbh/series.html |título=GPS Time Series |editor=NASA JPL |dataacceso=13-12-2014 |data-arquivo=22-08-2011 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/617Egjmvj?url=http://sideshow.jpl.nasa.gov/mbh/series.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="layers_earth">{{cita web |url=http://volcano.oregonstate.edu/earths-layers-lesson-1 |título=Layers of the Earth |editor=Volcano World |dataacceso=15-12-2014}}</ref>
*<ref name="jessey">{{cita web |apelidos=Ward Aber |nome=Susan |url=http://academic.emporia.edu/abersusa/go324/sediment.htm |título=Introduction to Sedimentary Rock |editor=Emporia State University |dataacceso=15-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141216011640/http://academic.emporia.edu/abersusa/go324/sediment.htm |dataarquivo=16-12-2014 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="de_pater_lissauer2010">{{cita libro |apelido=de Pater |nome=Imke |apelido2=Lissauer |nome2=Jack J. |título=Planetary Sciences |páxina=154 |edición=2ª |editorial=Cambridge University Press |ano=2010 |isbn=0-521-85371-0 }}</ref>
*<ref name="cia">{{cita web |data=24-7-2008 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |título=World |obra=The World Factbook |editor=Central Intelligence Agency |dataacceso=15-12/-2014 |data-arquivo=14-05-2019 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190514203916/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="wekn_bulakh2004">{{cita libro |apelido=Wenk |nome=Hans-Rudolf |apelido2=Bulakh |nome2=Andreĭ Glebovich |título=Minerals: their constitution and origin |páxina=359 |editorial=Cambridge University Press |ano=2004 |isbn=0-521-52958-1 }}</ref>
*<ref name="fao1994">{{cita libro |ano=1995 |título=FAO Production Yearbook 1994 |edición=Volume 48 |editor=FAO |lugar=Roma, Italia |isbn=92-5-003844-5 }}</ref>
*<ref name="sverdrup">{{cita libro |nome=H. U. |apelidos=Sverdrup |apelidos2=Fleming |nome2=Richard H. |data=1-1-1942 |título=The oceans, their physics, chemistry, and general biology |editor=Scripps Institution of Oceanography Archives |url=http://escholarship.org/uc/item/49n9x3t4?query=The%20oceans,%20their%20physics,%20chemistry,%20and%20general%20biology;hitNum=1#page-1 |dataacceso=13-6-2008 |isbn=0-13-630350-1 }}</ref>
*<ref name="Pidwirny2006">{{cita web |apelidos=Pidwirny |nome=Michael |ano=2006 |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html |título=Fundamentals of Physical Geography (2ª Edición) |páxina-web=PhysicalGeography.net |dataacceso=13-12-2014 }}</ref>
*<ref name="kring">{{cita web |apelidos=Kring |nome=David A. |url=http://www.lpi.usra.edu/science/kring/epo_web/impact_cratering/intro/ |título=Terrestrial Impact Cratering and Its Environmental Effects |páxina-web=Lunar and Planetary Laboratory |dataacceso=13-12-2014}}</ref>
*<ref name="kaiko7000">{{cita web |título=7,000&nbsp;m Class Remotely Operated Vehicle ''KAIKO 7000'' |url=http://www.jamstec.go.jp/e/about/equipment/ships/kaiko7000.html |editor=Japan Agency for Marine-Earth Science and Technology (JAMSTEC) |dataacceso=15-12-2014 |data-arquivo=10-04-2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200410211118/http://www.jamstec.go.jp/e/about/equipment/ships/kaiko7000.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="ocean23_2_112">{{cita publicación periódica |apelido=Charette |nome=Matthew A. |apelidos2=Smith |nome2=Walter H. F. |título=The Volume of Earth's Ocean |revista=NOAA |volume=23 |número=2 |páxinas=112–114 |ano=2010 |url=http://www.tos.org/oceanography/archive/23-2_charette.html |dataacceso=15-12-2014 |data-arquivo=06-09-2015 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150906055132/http://www.tos.org/oceanography/archive/23-2_charette.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="shiklomanov_et_al_1999">{{cita web |apelido=Shiklomanov |nome=Igor A. |autor2=et al. |ano=1999 |url=http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/ |título=World Water Resources and their use Beginning of the 21st century Prepared in the Framework of IHP UNESCO |editor=State Hydrological Institute, San Petersburgo |dataacceso=15-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20010720061344/http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/ |dataarquivo=20-07-2001 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="kennish2001">{{cita libro |nome=Michael J. |apelidos=Kennish |ano=2001 |título=Practical handbook of marine science |url=https://archive.org/details/practicalhandboo0000unse_f2m3 |páxina=[https://archive.org/details/practicalhandboo0000unse_f2m3/page/35 35] |edición=3ª |editor=CRC Press |serie=Marine science series |isbn=0-8493-2391-6 }}</ref>
*<ref name="mullen2002">{{cita web |apelido=Mullen |nome=Leslie |data=11-6-2002 |url=http://www.astrobio.net/news/article223.html |título=Salt of the Early Earth |editor=NASA Astrobiology Magazine |dataacceso=15-2-2021 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20030701235357/http://www.astrobio.net/news/article223.html |dataarquivo=01-07-2003 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="natsci_oxy4">{{cita web |apelido=Morris |nome=Ron M. |url=http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |título=Oceanic Processes |editor=NASA Astrobiology Magazine |dataacceso=15-12-2014 |data-arquivo=15-04-2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090415082741/http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="michon2006">{{cita web |apelido=Scott |nome=Michon |data=24-4-2006 |url=http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ |título=Earth's Big heat Bucket |editor=NASA Earth Observatory |dataacceso=15-12-/2014}}</ref>
*<ref name="sample2005">{{cita web |nome=Sharron |apelido=Sample |data=21-06-2005 |url=http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html |título=Sea Surface Temperature |editor=NASA |dataacceso=15-12-/2014 |data-arquivo=08-04-2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20080408000148/http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="ajes38_613">{{cita publicación periódica |apelidos=Armstrong |nome=R. L. |ano=1991 |título=The persistent myth of crustal growth |url=https://archive.org/details/sim_australian-journal-of-earth-sciences_1991-12_38_5/page/613 |revista=Australian Journal of Earth Sciences |volume=38 |número=5 |páxinas=613–630 |doi=10.1080/08120099108727995 |bibcode=1991AuJES..38..613A }}</ref>
*<ref name="sa282_6_90">{{cita publicación periódica |apelido=Doolittle |nome=W. Ford |apelido2=Worm |nome2=Boris |url=http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2005_fall/docs/uprooting.pdf |título=Uprooting the tree of life |publicación=Scientific American |ano=2000 |volume=282 |número=6 |páxinas=90–95 |data-acceso=16-6-2015 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110715111244/http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2005_fall/docs/uprooting.pdf |dataarquivo=15-07-2011 |urlmorta=yes |apelidos= }}</ref>
*<ref name="jas22_3_225">{{cita publicación periódica |apelido=Berkner |nome=L. V. |apelido2=Marshall |nome2=L. C. |título=On the Origin and Rise of Oxygen Concentration in the Earth's Atmosphere |publicación=Journal of Atmospheric Sciences |ano=1965 |volume=22 |número=3 |páxinas=225–261 |bibcode=1965JAtS...22..225B |doi=10.1175/1520-0469(1965)022<0225:OTOARO>2.0.CO;2 }}</ref>
*<ref name="burton20021129">{{cita web |apelido=Burton |nome=Kathleen |data=29-11-2002 |url=http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html |título=Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land |editorial=NASA |dataacceso=5-3-2007 |data-arquivo=11-10-2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20111011032824/http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="geerts_linacre97">{{cita web |apelido=Geerts |nome=B. |apelido2=Linacre |nome2=E. |url=http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html |título=The height of the tropopause |ano=1997 |obra=Resources in Atmospheric Sciences |editorial=University of Wyoming |dataacceso=15-12-2014 |data-arquivo=27-04-2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200427090700/http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="atmosphere">{{cita web |data=8-10-2003 |url=http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html |título=Earth's Atmosphere |editor=NASA |dataacceso=15-12-2014 |data-arquivo=27-04-2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200427090422/https://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="moran2005">{{cita web |apelidos=Moran |nome=Joseph M. |ano=2005 |url=http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |título=Weather |obra=World Book Online Reference Center |editor=NASA/World Book, Inc |dataacceso=11-3-2021 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20050824173649/http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |dataarquivo=24-08-2005 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="berger2002">{{cita web |apelidos=Berger |nome=Wolfgang H. |ano=2002 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml |título=The Earth's Climate System |editorial=University of California, San Diego |dataacceso=16-12-2014 }}</ref>
*<ref name="rahmstorf2003">{{cita web |nome=Stefan |apelidos=Rahmstorf |ano=2003 |url=http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html |título=The Thermohaline Ocean Circulation |editor=Potsdam Institute for Climate Impact Research |dataacceso=16-12-2014 }}</ref>
*<ref name="hydrologic_cycle">{{cita web |autor=Varios Autores |data=21-7-1997 |url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hyd/home.rxml |título=The Hydrologic Cycle |editorial=University of Illinois |dataacceso=16-12-2014 }}</ref>
*<ref name="climate_zones">{{cita web |url=http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Climate/Older/Climate_Zones.html |título=Climate Zones |editor=UK Department for Environment, Food and Rural Affairs |dataacceso=16-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100808131632/http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/climate/older/Climate_Zones.html |dataarquivo=08-08-2010 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="sciweek2004">{{cita web |ano=2004 |url=http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |título=Stratosphere and Weather; Discovery of the Stratosphere |editor=Science Week |dataacceso=16-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070713053611/http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |dataarquivo=13-07-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="cordoba2004">{{cita web |nome=S. |apelidos=Sanz Fernández de Córdoba |data=21 de xuño de 2004 |url=http://www.fai.org/astronautics/100km.asp |título=Presentation of the Karman separation line, used as the boundary separating Aeronautics and Astronautics |editor=Fédération Aéronautique Internationale |dataacceso=11-3-2021 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060210070744/https://www.fai.org/astronautics/100km.asp |dataarquivo=10-02-2006 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="jas31_4_1118">{{cita publicación periódica |apelido=Liu |nome=S. C. |apelido2=Donahue |nome2=T. M. |título=The Aeronomy of Hydrogen in the Atmosphere of the Earth |revista=Journal of Atmospheric Sciences |ano=1974 |volume=31 |número=4 |páxinas=1118–1136 |bibcode=1974JAtS...31.1118L |doi=10.1175/1520-0469(1974)031<1118:TAOHIT>2.0.CO;2 }}</ref>
*<ref name="sci293_5531_839">{{cita publicación periódica |título=Biogenic Methane, Hydrogen Escape, and the Irreversible Oxidation of Early Earth |apelido=Catling |nome=David C. |apelido2=Zahnle |nome2=Kevin J. |apelido3=McKay |nome3=Christopher P. |revista=Science |volume=293 |número=5531 |páxinas=839–843 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/293/5531/839|doi=10.1126/science.1061976 |ano=2001 |pmid=11486082 |bibcode=2001Sci...293..839C }}</ref>
*<ref name="abedon1997">{{cita web |apelidos=Abedon |nome=Stephen T. |data=31-3-1997 |url=http://www.mansfield.ohio-state.edu/~sabedon/biol1010.htm |título=History of Earth |editor=Ohio State University |dataacceso=16-12-2014 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/6F17z629O?url=http://www.mansfield.ohio-state.edu/~sabedon/biol1010.htm |dataarquivo=10-03-2013 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="arwps4_265">{{cita publicación periódica |apelidos=Hunten |nome=D. M. |apelidos2=Donahue |nome2=T. M. |título=Hydrogen loss from the terrestrial planets |revista=Annual review of earth and planetary sciences |ano=1976 |volume=4 |número=1 |páxinas=265–292 |bibcode=1976AREPS...4..265H |doi=10.1146/annurev.ea.4.050176.001405 }}</ref>
*<ref name="lang2003">{{cita libro |nome=Kenneth R. |apelidos=Lang |ano=2003 |título=The Cambridge guide to the solar system|url=https://archive.org/details/cambridgeguideto0000lang |páxina=[https://archive.org/details/cambridgeguideto0000lang/page/92 92] |editor=Cambridge University Press |isbn=0-521-81306-9 }}</ref>
*<ref name="fitzpatrick2006">{{cita web |apelidos=Fitzpatrick |nome=Richard |data=16-2-2006 |url=http://farside.ph.utexas.edu/teaching/plasma/lectures/node69.html|título=MHD dynamo theory |editor=NASA WMAP |dataacceso=16-12-2014 }}</ref>
*<ref name="campbelwh">{{cita libro |apelidos=Campbell |nome=Wallace Hall |título=Introduction to Geomagnetic Fields|editor=Cambridge University Press |ano=2003 |lugar=Nova York |páxina=57 |isbn=0-521-82206-8 }}</ref>
*<ref name="stern2005">{{cita web |apelidos=Stern |nome=David P. |data=8-7-2005 |url=http://www-spof.gsfc.nasa.gov/Education/wmap.html |título=Exploration of the Earth's Magnetosphere |editor=NASA |dataacceso=16-12-2014 |data-arquivo=28-04-2013 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/6GCk917YE?url=http://www-spof.gsfc.nasa.gov/Education/wmap.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="aj136_5_1906">{{cita publicación periódica |apelido=McCarthy |nome=Dennis D. |apelido2=Hackman |nome2=Christine |apelido3=Nelson |nome3=Robert A. |título=The Physical Basis of the Leap Second |url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2008-11_136_5/page/1906 |revista=The Astronomical Journal |volume=136 |número=5 |páxinas=1906–1908 |ano=2008 |doi=10.1088/0004-6256/136/5/1906 |bibcode=2008AJ....136.1906M }}</ref>
*<ref name="USNO_TSD">{{cita web |título=Leap seconds |editor=Time Service Department, USNO |url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |dataacceso=17-12-2014 |data-arquivo=27-05-2012 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/67yIZgtef?url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="ab2003">{{cita web |ano=2003 |url=http://astrobiology.arc.nasa.gov/roadmap/g1.html |título=Astrobiology Roadmap |editor=NASA, Lockheed Martin |dataacceso=11-3-2021 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20030202003945/http://astrobiology.arc.nasa.gov/roadmap/g1.html |dataarquivo=02-02-2003 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="seidelmann1992">{{cita libro |apelidos=Seidelmann |nome=P. Kenneth |ano=1992 |título=Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac |url=https://archive.org/details/explanatorysuppl0003unse |páxinas=[https://archive.org/details/explanatorysuppl0003unse/page/48 48] |editor=University Science Books |lugar=Mill Valley, California |isbn=0-935702-68-7 }}</ref>
*<ref name="iers1623">{{cita web |url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/lod-1623.html |título=IERS Excess of the duration of the day to 86400s&nbsp;... since 1623 |editor=International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS) |dataacceso=17/12/2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20081003083543/http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/lod-1623.html |dataarquivo=03-10-2008 |postscript=. —Gráfico ó final. |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="iers1962">{{cita web |url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/figure3.html |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070813203913/http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/figure3.html |dataarquivo=13-08-2007 |título=IERS Variations in the duration of the day 1962–2005 |editor=International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS) |dataacceso=17-12-2014 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="zeilik1998">{{cita libro |apelidos=Zeilik |nome=M. |apelidos2=Gregory |nome2=S. A. |título=Introductory Astronomy & Astrophysics |url=https://archive.org/details/introductoryastr0000zeil |edición=4ª |páxina=[https://archive.org/details/introductoryastr0000zeil/page/56 56] |editor=Saunders College Publishing |isbn=978-0030062285 |ano=1998 }}</ref>
*<ref name="angular">{{cita web |apelidos=Williams |nome=David R. |data=10-2-2006 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html |título=Planetary Fact Sheets |editor=NASA |dataacceso=17-12-2014 |postscript=. —Véxanse os diámetros aparentes nas páxinas do Sol e da Lúa.}}</ref>
*<ref name="moon_fact_sheet">{{cita web |apelidos=Williams |nome=David R. |data=1-9-2004 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/moonfact.html |título=Moon Fact Sheet |editor=NASA |dataacceso=17-12-2014 }}</ref>
*<ref name="vazquez_etal2006">{{cita web |apelido=Vázquez |nome=M. |apelido2=Montañés Rodríguez |nome2=P. |apelido3=Palle |nome3=E. |ano=2006 |url=http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |título=The Earth as an Object of Astrophysical Interest in the Search for Extrasolar Planets |editor=Instituto de Astrofísica de Canarias |dataacceso=11-3-2021 |formato=PDF |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070604191814/http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |dataarquivo=04-06-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="Trojan_asteroid">{{cita publicación periódica |título=Earth’s Trojan asteroid |data=27-7-2011 |ano=2011 |páxinas=481–483 |doi=10.1038/nature10233 |url=http://www.nature.com/nature/journal/v475/n7357/full/nature10233.html |dataacceso=17-12-2014 |nome=Martin |apelido=Connors |nome2=Paul |apelido2=Wiegert |nome3=Christian |apelido3=Veillet |título-trad=Asteroide troiano da Terra |revista=[[Nature]] }}</ref>
*<ref name="astrod_Tierra">{{cita web |título=Confirman asteroide "compañero" de la Tierra |url=http://www.aztecanoticias.com.mx/notas/tecnologia/64555/confirman-asteroide-companero-de-la-tierra |editor=Azteca Noticias |dataacceso=17-12-2014 |data=28-7-2011 |idioma=castelán |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141217161038/http://www.aztecanoticias.com.mx/notas/tecnologia/64555/confirman-asteroide-companero-de-la-tierra |dataarquivo=17-12-2014 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="nasa20051201">{{cita web |data=1-12-2005 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html |título=Earth's location in the Milky Way |editor=NASA |dataacceso=17-12-2014}}</ref>
*<ref name="bromberg2008">{{cita web |apelidos=Bromberg |nome=Irv |data=1-5-2008 |url=http://www.sym454.org/seasons/ |título=The Lengths of the Seasons (on Earth) |editor=University of Toronto |dataacceso=17-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20081218221421/http://www.sym454.org/seasons/ |dataarquivo=18-12-2008 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="fisher19960205">{{cita web |apelidos=Fisher |nome=Rick |3= |data=5-2-1996 |url=http://www.cv.nrao.edu/~rfisher/Ephemerides/earth_rot.html |título=Earth Rotation and Equatorial Coordinates |editor=National Radio Astronomy Observatory |dataacceso=17-12-2014 |data-arquivo=22-08-2011 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/617EkMYXJ?url=http://www.cv.nrao.edu/~rfisher/Ephemerides/earth_rot.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="williams20051230">{{cita novas |apelidos=Williams |nome=Jack |data=20-12-2005 |url=http://www.usatoday.com/weather/tg/wseason/wseason.htm |título=Earth's tilt creates seasons |xornal=[[USA Today]] |dataacceso=17-12-2014 |data-arquivo=24-08-2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120824124619/http://www.usatoday.com/weather/tg/wseason/wseason.htm |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="dole1970">{{cita libro |nome=Stephen H. |apelidos=Dole |ano=1970 |título=Habitable Planets for Man |edición=2ª |editor=American Elsevier Publishing Co. |url=http://www.rand.org/pubs/reports/R414/ |dataacceso=16-12-2014 |isbn=0-444-00092-5 }}</ref>
*<ref name="amnat163_2_192">{{cita publicación periódica |apelidos=Hillebrand |nome=Helmut |título=On the Generality of the Latitudinal Gradient|url=https://archive.org/details/sim_american-naturalist_2004-02_163_2/page/192 |revista=American Naturalist |ano=2004 |volume=163 |número=2 |páxinas=192–211 |doi=10.1086/381004 |pmid=14970922 }}</ref>
*<ref name="Lambin2011">{{Cita publicación periódica |apelidos=Eric F. |nome=Lambin |apelidos2=Patrick |nome2=Meyfroidt |título=Global land use change, economic globalization, and the looming land scarcity |revista=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |editor=National Academy of Sciences |páxinas=3465–3472 |volume=108 |número=9 |data=1-3-2011 |url=http://www.pnas.org/content/108/9/3465.full.pdf |dataacceso=30-8-2014 |bibcode=2011PNAS..108.3465L |doi=10.1073/pnas.1100480108 |postscript=. —Véxase a táboa 1. |data-arquivo=03-09-2013 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20130903005101/http://www.pnas.org/content/108/9/3465.full.pdf |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="mnpl_utx2006">{{cita web |data=24-11-2006 |url=http://www.utexas.edu/tmm/npl/mineralogy/mineral_genesis/ |título=Mineral Genesis: How do minerals form? |editor=Non-vertebrate Paleontology Laboratory, Texas Memorial Museum |dataacceso=18-12-2014 }}</ref>
*<ref name="science299_5607_673">{{cita publicación periódica |apelidos=Rona |nome=Peter A. |título=Resources of the Sea Floor |revista=Science |ano=2003 |volume=299 |número=5607 |páxinas=673–674 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/299/5607/673?ijkey=AHVbRrqUsmdHY&keytype=ref&siteid=sci |dataacceso=18-12-2014 |doi=10.1126/science.1080679 |pmid=12560541 }}</ref>
*<ref name="excelsior">{{cita novas  |título=A partir de hoy estamos sobreexplotando al planeta Tierra |url=http://www.excelsior.com.mx/global/2014/08/20/977260 |editor=Excelsior |data=20-8-2014 |dataacceso=18-12-2014 |idioma=castelán}}</ref>
*<ref name=walsh2008>{{cita libro |apelidos=Patrick J. |nome=Walsh |nome2=Sharon L. |apelido2=Smith |nome3=Lora E. |apelido3=Fleming |título=Oceans and human health: risks and remedies from the seas |páxina=212 |editor=Academic Press |ano=2008 |isbn=0-12-372584-4 |url=http://books.google.com/books?id=c6J5hlcjFaAC&pg=PA212 |data=16-5-1997 |dataacceso=17-12-2014 }}</ref>
*<ref name="un20070202">{{cita web |data=02-2-2007 |url=http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=21429&Cr=climate&Cr1=change |título=Evidence is now 'unequivocal' that humans are causing global warming |editor=Nacións Unidas |dataacceso=17-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20081221031717/http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=21429&Cr=climate&Cr1=change |dataarquivo=21-12-2008 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="un2006">{{cita web |url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/wpp2006.htm |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090905200753/http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/wpp2006.htm |dataarquivo=05-09-2009 |título=World Population Prospects: The 2006 Revision |editor=Nacións Unidas |dataacceso=21-12-2014 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="prb2007">{{cita web |ano=2007 |url=http://www.prb.org/Educators/TeachersGuides/HumanPopulation/PopulationGrowth/QuestionAnswer.aspx |título=Human Population: Fundamentals of Growth: Growth |editor=Population Reference Bureau |dataacceso=21-12-2014 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/6EKxj3SWs?url=http://www.prb.org/Educators/TeachersGuides/HumanPopulation/PopulationGrowth/QuestionAnswer.aspx |dataarquivo=10-02-2013 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="hessd4_439">{{cita publicación periódica |apelido=Peel |nome=M. C. |apelido2=Finlayson |nome2=B. L. |apelido3=McMahon |nome3=T. A. |título=Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification |revista=Hydrology and Earth System Sciences Discussions |ano=2007 |volume=4 |número=2 |páxinas=439–473 |url=http://www.hydrol-earth-syst-sci-discuss.net/4/439/2007/hessd-4-439-2007.html |dataacceso=21-12-2014 |doi=10.5194/hessd-4-439-2007 }}</ref>
*<ref name="biodiv">{{cita web |url=http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |título=Themes & Issues |editor=Secretariat of the Convention on Biological Diversity |dataacceso=21-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070407011249/http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |dataarquivo=07-04-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="cfsa2006">{{cita web |data=15-8-2006 |url=http://www.tscm.com/alert.html |título=Canadian Forces Station (CFS) Alert |editor=Information Management Group |dataacceso=21-12-2014}}</ref>
*<ref name="kennedy1989">{{cita libro |nome=Paul |apelidos=Kennedy |ano=1989 |título=El auge y caída de las grandes potencias |url=https://archive.org/details/risefallofgreatp00kenn_0 |edición=1ª |editorial=Vintage |isbn=0-679-72019-7 }}</ref>
*<ref name="uncharter">{{cita web |url=http://www.un.org/aboutun/charter/ |título=U.N. Charter Index |editor=Nacións Unidas |dataacceso=21-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090220011242/http://www.un.org/aboutun/charter/ |dataarquivo=20-02-2009 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="un_int_law">{{cita web |url=http://www.un.org/law/ |título=International Law |editor=Nacións Unidas |dataacceso=21-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20081231055149/http://www.un.org/law/ |dataarquivo=31-12-2008 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="ellis2004">{{cita libro |nome=Lee |apelidos=Ellis |ano=2004 |título=Who's who of NASA Astronauts |url=https://archive.org/details/whoswhoofnasaast0000elli |editorial=Americana Group Publishing |isbn=0-9667961-4-4 }}</ref>
*<ref name="kuhn2006">{{cita libro |nome=Betsy |apelidos=Kuhn |ano=2006 |título=The race for space: the United States and the Soviet Union compete for the new frontier |url=https://archive.org/details/raceforspaceunit0000kuhn |páxina=[https://archive.org/details/raceforspaceunit0000kuhn/page/34 34] |editorial=Twenty-First Century Books |isbn=0-8225-5984-6 }}</ref>
*<ref name="shayler_vis2005">{{cita libro |nome=David |apelidos=Shayler |nome2=Bert |apelidos2=Vis |ano=2005 |título=Russia's Cosmonauts: Inside the Yuri Gagarin Training Center |editorial=Birkhäuser |isbn=0-387-21894-7 }}</ref>
*<ref name="wade2008">{{cita web |apelidos=Wade |nome=Mark |data=30-6-2008 |url=http://www.astronautix.com/articles/aststics.htm|dataacceso=21/12/2014|título=Astronaut Statistics |editor=Encyclopedia Astronautica }}</ref>
*<ref name="nasa_rg_iss2007">{{cita web |data=16-1-2007 |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html |título=Reference Guide to the International Space Station |editor=NASA |dataacceso=23-12-2008 |data-arquivo=19-01-2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090119175052/http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="cramb2007">{{cita novas |nome=Auslan |apelidos=Cramb |editor=Telegraph |título=Nasa's Discovery extends space station |data=28-10-2007 |url=http://www.telegraph.co.uk/earth/earthnews/3311903/Nasas-Discovery-extends-space-station.html |dataacceso=21-12-2014 |data-arquivo=10-11-2014 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141110081946/http://www.telegraph.co.uk/earth/earthnews/3311903/Nasas-Discovery-extends-space-station.html |url-morta=yes }}</ref>
*<ref name="liungman2004">{{cita libro |nome=Carl G. |apelidos=Liungman |ano=2004 |capítulo=Group 29: Multi-axes symmetric, both soft and straight-lined, closed signs with crossing lines |título=Symbols&nbsp;– Encyclopedia of Western Signs and Ideograms |páxinas=281–282 |editor=Ionfox AB |lugar=Nova York |isbn=91-972705-0-4 }}</ref>
*<ref name="arnett20060716">{{cita web |nome=Bill |apelidos=Arnett |data=16-6-2006 |título=Earth |obra=The Nine Planets, A Multimedia Tour of the Solar System: one star, eight planets, and more |url=http://nineplanets.org/earth.html |dataacceso=22-12-2014 }}</ref>
*<ref name="Dutch2002">{{cita publicación periódica |apelido=Dutch |nome=S.I. |ano=2002 |título=Religion as belief versus religion as fact |publicación=Journal of Geoscience Education |volume=50 |número=2 |páxinas=137–144 |url=http://nagt.org/files/nagt/jge/abstracts/Dutch_v50n2p137.pdf |dataacceso=22-12-2014 |formato=PDF }}</ref>
*<ref name="edis2003">{{cita libro |nome=Taner |apelidos=Edis |ano=2003 |título=A World Designed by God: Science and Creationism in Contemporary Islam |editor=Amherst: Prometheus |url=http://www2.truman.edu/~edis/writings/articles/CFI-2001.pdf |isbn=1-59102-064-6 |dataacceso=22-12-2014 |formato=PDF |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080527192629/http://www2.truman.edu/~edis/writings/articles/CFI-2001.pdf |dataarquivo=27-05-2008 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="jge53_3_319">{{Cita publicación periódica |apelido=Ross |nome=M.R. |ano=2005 |título=Who Believes What? Clearing up Confusion over Intelligent Design and Young-Earth Creationism |publicación=Journal of Geoscience Education |volume=53 |número=3 |páxinas=319 |url=http://www.nagt.org/files/nagt/jge/abstracts/Ross_v53n3p319.pdf |dataacceso=28-4-2008 |formato=PDF }}</ref>
*<ref name="arghg4_143">{{cita publicación periódica |apelido=Pennock |nome=R. T. |título=Creationism and intelligent design |publicación=Annual Review of Genomics Human Genetics |volume=4 |número=1 |páxinas=143–63 |ano=2003 |pmid=14527300 |doi=10.1146/annurev.genom.4.070802.110400 }}</ref>
*<ref name="sec_nap2008">{{cita libro |título=Science, Evolution, and Creationism |url=http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=11876&página=R1 |ano=2008 |editor=National Academies Press |lugar=Washington, D.C. |isbn=0-309-10586-2 }}</ref>
*<ref name="jrst43_4_419">{{cita publicación periódica |apelidos=Colburn |nome=A. |apelidos2=Henriques |nome2=Laura |ano=2006 |título=Clergy views on evolution, creationism, science, and religion |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-research-in-science-teaching_2006-04_43_4/page/419 |revista=Journal of Research in Science Teaching |volume=43 |número=4 |páxinas=419–442 |doi=10.1002/tea.20109 |bibcode=2006JRScT..43..419C }}</ref>
*<ref name="frye1983">{{cita libro |apelidos=Frye |nome=Roland Mushat |ano=1983 |título=Is God a Creationist? The Religious Case Against Creation-Science |url=https://archive.org/details/isgodcreationist001946 |editorial=Scribner's |isbn=0-684-17993-8 }}</ref>
*<ref name="nathist106_2_16">{{cita publicación periódica |apelido=Gould |nome=S. J. |ano=1997 |título=Nonoverlapping magisteria |revista=Natural History |volume=106 |número=2 |páxinas=16–22 |url=http://www.jbburnett.com/resources/gould_nonoverlapping.pdf |dataacceso=28-4-2008 |formato=PDF }}</ref>
*<ref name="russell1997">{{cita web |apelido=Russell |nome=Jeffrey B. |url=http://www.asa3.org/ASA/topics/history/1997Russell.html |título=The Myth of the Flat Earth |editor=American Scientific Affiliation |dataacceso=22-12-2014 |postscript=; pero véxase tamén [[Cosmas Indicopleustes]].}}</ref>
*<ref name="jacobs19980201">{{cita web |apelido=Jacobs |nome=James Q. |data=1-2-1998 |url=http://www.jqjacobs.net/astro/aegeo.html |título=Archaeogeodesy, a Key to Prehistory |dataacceso=22-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070423055810/http://www.jqjacobs.net/astro/aegeo.html |dataarquivo=23-04-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="fuller1963">{{cita libro |nome=R. Buckminster |apelidos=Fuller |ano=1969 |título=Operating Manual for Spaceship Earth |edición=1ª |editor=E.P. Dutton & Co. |lugar=Nova York |isbn=0-525-47433-1 |url=http://www.futurehi.net/docs/OperatingManual.html |dataacceso=22-12-2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070418205123/http://www.futurehi.net/docs/OperatingManual.html |dataarquivo=18-04-2007 |urlmorta=yes }}</ref>
*<ref name="lovelock1979">{{cita libro |nome=James E. |apelidos=Lovelock |ano=1979 |título=Gaia: A New Look at Life on Earth |url=https://archive.org/details/gaianewlookatlif00loverich |edición=1ª |editorial=Oxford University Press |lugar=Oxford |isbn=0-19-286030-5 }}</ref>
*<ref name="mcmichael1993">Por exemplo: {{cita libro |nome=Anthony J. |apelidos=McMichael |ano=1993 |título=Planetary Overload: Global Environmental Change and the Health of the Human Species |url=https://archive.org/details/planetaryoverloa00mcmi |editorial=Cambridge University Press |isbn=0-521-45759-9 }}</ref>
*<ref name="7 thousands million people">{{cita novas |url=http://www.elpais.com/articulo/ultima/hora/poblacion/mundial/alcanza/7000/millones/habitantes/elpepusoc/20111031elpepu_1/Tes |título=La población mundial alcanza los 7.000 millones de habitantes |dataacceso=21-12-2014 |xornal=[[El País]] |idioma=castelán }}</ref>
*<ref name="kirschvink1992">{{cita libro |apelidos=Kirschvink |nome=J. L. |apelidos2=Schopf |nome2=J.W. |apelidos3=Klein |nome3=C. |apelidos4=Des Maris |nome4=D. |ano=1992 |título=Late Proterozoic low-latitude global glaciation: the Snowball Earth |url=https://archive.org/details/proterozoicbiosp0000unse |serie=The Proterozoic Biosphere: A Multidisciplinary Study |páxinas=[https://archive.org/details/proterozoicbiosp0000unse/page/51 51]–52 |editorial=Cambridge University Press |isbn=0-521-36615-1 }}</ref>
*<ref name="sci215_4539_1501">{{cita publicación periódica |apelido=Raup |nome=D. M. |apelido2=Sepkoski |nome2=J. J. |título=Mass Extinctions in the Marine Fossil Record |revista=Science |ano=1982 |volume=215 |número=4539 |páxina=1501–1503 |bibcode=1982Sci...215.1501R |doi=10.1126/science.215.4539.1501 |pmid=17788674 }}</ref>
*<ref name="gould1994">{{cita publicación periódica |apelidos=Gould |nome=Stephan J. |título=The Evolution of Life on Earth |revista=Scientific American |ano=1994 |url=http://brembs.net/gould.html |dataacceso=30-8-2015}}</ref>
*<ref name="bgsa119_1_140">{{cita publicación periódica |apelido=Wilkinson |nome=B. H. |apelido2=McElroy |nome2=B. J. |título=The impact of humans on continental erosion and sedimentation |revista=Bulletin of the Geological Society of America |ano=2007 |volume=119 |número=1–2 |páxinas=140–156 |url=http://bulletin.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/119/1-2/140 |dataacceso=30-8-2015 |doi=10.1130/B25899.1 }}</ref>
*<ref name="psc">{{cita web |url=http://www.lakepowell.net/sciencecenter/paleoclimate.htm |título=Paleoclimatology&nbsp;– The Study of Ancient Climates |editorial=Page Paleontology Science Center |dataacceso=30-8-2015 }}</ref>
*<ref name="sun_future">{{cita publicación periódica |apelido=Sackmann |nome=I.-J. |apelido2=Boothroyd |nome2=A. I. |apelido3=Kraemer |nome3=K. E. |título=Our Sun. III. Present and Future |revista=Astrophysical Journal |ano=1993 |volume=418 |páxinas=457–468 |doi=10.1086/173407 |bibcode=1993ApJ...418..457S |formato=PDF }}</ref>
*<ref name="icarus74_472">{{cita publicación periódica |apelidos=Kasting |nome=J.F. |ano=1988 |título=Runaway and Moist Greenhouse Atmospheres and the Evolution of Earth and Venus |revista=Icarus |volume=74 |número=3 |páxina=472–494 |doi=10.1016/0019-1035(88)90116-9 |bibcode=1988Icar...74..472K |pmid=11538226 }}</ref>
*<ref name="ward_brownlee2002">{{cita libro |apelido=Ward |nome=Peter D. |apelido2=Brownlee |nome2=Donald |ano=2002 |título=The Life and Death of Planet Earth: How the New Science of Astrobiology Charts the Ultimate Fate of Our World |url=https://archive.org/details/isbn_9780805067811 |editorial=Times Books, Henry Holt and Company |lugar=Nova York |isbn=0-8050-6781-7 }}</ref>
*<ref name="carrington">{{cita novas |nome=Damian |apelido=Carrington |título=Date set for desert Earth |páxina-web=BBC News |data=21-2-2000 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm |dataacceso=31-3-2007 }}</ref>
*<ref name="sec1014">{{cita publicación periódica |apelido=Guillemot |nome=H. |apelido2=Greffoz |nome2=V. |título=Ce que sera la fin du monde |xornal=Science et Vie |data=marzo de 2002 |volume=N° 1014 |idioma=francés }}</ref>
*<ref name="hess5_4_569">{{cita publicación periódica |apelido=Bounama |nome=Christine |ano=2001 |apelido2=Franck |nome2=S. |apelido3=Von Bloh |nome3=W. |título=The fate of Earth's ocean |publicación=Hydrology and Earth System Sciences |volume=5 |número=4 |páxinas=569-575 |editorial=Potsdam Institute for Climate Impact Research |lugar=Alemaña |url=http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/5/569/2001/hess-5-569-2001.pdf |dataacceso=3-7-2009 |doi=10.5194/hess-5-569-2001 |bibcode=2001HESS....5..569B }}</ref>
*<ref name="sun_future_schroder">Véxase:
* {{cita publicación periódica |nome=K. P. |apelido=Schröder |apelido2=Connon Smith |nome2=Robert |ano=2008 |título=Distant future of the Sun and Earth revisited |doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x |xornal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |arxiv=0801.4031 |volume=386 |número=1 |páxina=155 |bibcode=2008MNRAS.386..155S }}
* {{cita novas |nome=Jason |apelido=Palmer |url=http://space.newscientist.com/article/dn13369-hope-dims-that-earth-will-survive-suns-death.html?feedId=online-news_rss20 |título=Hope dims that Earth will survive Sun's death |data=22-2-2008 |páxina-web=NewScientist.com |dataacceso=24-3-2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080317001540/http://space.newscientist.com/article/dn13369-hope-dims-that-earth-will-survive-suns-death.html?feedId=online-news_rss20 |dataarquivo=17-03-2008 |urlmorta=yes }}</ref>
<ref name="UN2009">{{Cita web |url=https://www.un.org/es/observances/earth-day/background |páxina-web=Nacións Unidas |título=Origen en una década en la que el medio ambiente saltó al plano internacional |data-acceso=23-2-2021 |idioma=castelán}}</ref>
}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título=Geología |apelidos=Agueda Villar |nome=José A. |apelidos2=Anguita Virella |nome2=Francisco |nome3=Vicente |apelidos3=Araña Silvestre |apelidos4=López Ruiz |nome4=José |editorial=Rueda |ISBN=84-7207-009-3 |ref=harv |apelidos5=Sanchez de la Torre |nome5=Luis |idioma=castelán |lugar=Madrid}}
*{{Cita libro |título=Procesos geológicos internos |apelidos=Anguita Virella |nome=Francisco |apelidos2=Moreno Serraño |nome2=Fernando |editorial=Rueda |ano=1991 |ISBN=978-84-7207-063-9 |ref=harv |lugar=Madrid |idioma=castelán}}
*{{cita libro |título= Nueva guía de la ciencia |apelidos=Asimov |nome=Isaac |ano=1984| capítulo=El universo |idioma=castelán |ref=harv}}
* {{cita libro |nome=Neil F. |apelidos=Comins |ano=2001 |título=Discovering the Essential Universe |volume=2º |editor=W. H. Freeman |bibcode=2003deu..book.....C |isbn=0-7167-5804-0 |ref=harv |idioma=castelán}}
*{{Cita libro |título=Life, the Science of Biology |apelidos=Sadava |nome=David E. |apelidos2=Heller |nome2=H. Craig |apelidos3=Orians |nome3=Gordon H. |apelido-editor=Purves |nome-editor=William K. |editorial=MacMillan |ano=2006 |ISBN=0-7167-7671-5 |ref=harv |lugar=Londres |idioma=inglés |edición=8ª }}
*{{Cita libro |título=Geología física |apelidos=Strahler |nome=Arthur N. |editorial=Omega |ano=1992 |ISBN=84-282-0770-4 |ref=harv |idioma=castelán |lugar=Barcelona}}

=== Outros artigos ===
* [[Bandeira da Terra]]
* [[A bóla azul]]
* [[Esfera celeste]]

=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20130511235712/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Earth Perfil da Terra]
* [http://www.nasa.gov/centers/goddard/earthandsun/earthshape.html Earth&nbsp;– Climate Changes Cause Shape to Change] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090122063915/http://www.nasa.gov/centers/goddard/earthandsun/earthshape.html |date=22 de xaneiro de 2009 }}&nbsp;– [[NASA]] {{en}}
* [https://www.usgs.gov/natural-hazards/geomagnetism?qt-programs_l2_landing_page=0#qt-programs_l2_landing_page Earth – Geomagnetism Program] – [[USGS]].
* [http://earthobservatory.nasa.gov/ Terra – Observatorio] – [[NASA]].

{{Sistema Solar}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Terra| ]]
[[Categoría:Natureza]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]
[[Categoría:Artigos destacados]]