Ver o código fonte de «Âryabhata»

{{redirección|Aryabhata}}
{{Biografía}}
'''Aryabhata''' ou '''Âryabhata''' (आर्यभट en [[sánscrito]], Āryabhaṭa no sistema ''AITS''<ref>Alfabeto Internacional de Transliteración Sánscrita ou AITS (do inglés ''International Alphabet of Sanskrit Transliteration, IAST''), sistema de transliteración que permite a romanización de escrituras índicas sen perda de información.</ref>) foi un [[matemático]] e [[astronomía|astrónomo]] da era clásica [[India]].

Non existe documentación para determinar exactamente a súa data de nacemento. Parece que naceu contra [[476]] en Ashmaka. Hai evidencias que suxiren unha viaxe a [[Kusumapura]] para realizar estudos superiores. Nesta cidade, na que viviu a maior parte da súa vida é a que o seu comentarista [[Bhaskara I]] (no ano [[629]] d.C.) identifica como [[Pataliputra]] (actual [[Patna]]), na que morre en [[550]].

Aryabhata foi sen dúbida o máis grande matemático indio. Foi coñecido polos [[Arabia|árabes]] co nome de ''Aryabha'' e, na [[Idade media|Europa medieval]], co de ''Ardubarius''

O primeiro [[satélite|satélite artificial]] indio e un cráter da [[Lúa]] levan o seu nome.

== Obra ==
O libro principal de Aryabhata é ''Āryabhaṭīya''. Outro dos seus libros, o ''Ārya-Siddhānta'' (''"Siddhānta"'' era o nome xenérico que se daba ás obras astronómicas da India clásica), non se coñece máis que por traducións e comentarios.

O '''Āryabhaṭīya'' divídese en catro partes:
# as constantes astronómicas e a táboa dos senos
# as matemáticas necesarias para os cálculos
# a división do tempo e as regras para calcular as [[lonxitude (física)|lonxitudes]] dos [[planeta]]s utilizando as [[Excentricidade orbital|excéntricas]] e os [[epiciclo]]s
# a [[esfera armilar]], as regras concernentes aos problemas de [[trigonometría]] e o cálculo das [[eclipse]]s.

Nel presenta as súas teorías astronómicas e matemáticas nas cales a Terra se considera como xirando ao redor do seu eixe e as distancias dos planetas exprésanse en relación á distancia [[Terra]]/[[Sol]], nun sistema [[heliocentrismo|heliocéntrico]]. Aryabhata pensa que os planetas xiran ao redor do Sol seguindo órbitas [[elipse (xeometría)|elípticas]]. Afirma que a luz emitida pola [[Lúa]] e os planetas é a do Sol refectida por estes astros. Así mesmo, explica correctamente as eclipses de Sol e de Lúa, cando a crenza india da época pensaba que estes fenómenos eran causados por un demo, [[Rahu]]. No mesmo libro, o día considérase desde unha saída do Sol á seguinte, mentres que no seu ''Ārya-Siddhānta'', cóntao desde unha media noite á seguinte. Dá unha duración de 365 días 6 horas 12 minutos e 30 segundos para o ano, un valor lixeiramente maior que o considerado hoxe como correcto (a diferenza é de tan só algúns minutos).

Aryabhata escribe que {{formatnum:1 582 237 500}} rotacións da Terra equivalen a {{formatnum:57 753 336}} órbitas lunares.

Trátase dunha estimación moi precisa dunha relación astronómica fundamental (<math>\frac{1 582 237 500}{57 753 336} = 27,3964693572</math>) que é quizais a constante astronómica máis antiga calculada con tal exactitude.

Aryabhata dá igualmente unha aproximación precisa de [[π]]. No ''Āryabhaṭīya'', escribe: 
{{cita|"''Engada catro a cen, multiplique seguidamente o resultado por oito, e despois engada sesenta e dous mil. O resultado é entón aproximadamente a circunferencia dun círculo de diámetro de vinte mil. Por esta regra, a relación da circunferencia co diámetro queda dada.''}}

Noutras palabras, <math>\pi = \frac{62832}{20000} = 3,1416</math>. Como <math>|\pi-3,1416|\leq 0.0000075</math> trátase dun resultado notábel, con exactitude de case <math>10^{-5}</math>.

== Notas ==
{{Listaref|30em}}
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
{{Portal|India}}
=== Bibliografía ===
* Cooke, Roger (1997): ''The History of Mathematics: A Brief Course''. Wiley-Interscience. ISBN 0-471-18082-3. 
* Plofker, Kim (2009): ''Mathematics in India''. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 0-691-12067-6. 
* Thurston, Hugh (1996): ''Early Astronomy''. Nova York: Springer-Verlag. ISBN 0-387-94822-8

=== Ligazóns externas ===
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Aryabhata_I.html MacTutor. Univ. of Dt. Andrews. ''Aryabhata the Elder''. Biografía] {{en}}
* Keller, A. ''[http://halshs.ccsd.cnrs.fr/docs/00/04/96/19/PDF/Analyse.pdf Un comentario indio do século VII. Bhāskara e o ''gaṇita-pāda'' do ''Āryabhaṭīya'']'' (tese de doutoramento) Análise do contido matemático do '''Āryabhaṭīya''. {{fr}}
* Jacobs, James Q. ''[http://www.jqjacobs.net/astro/aryabhata.html The Àryabhatiya of Àryabhata: The oldest exact astronomical constant?]'' Análise do contido astronómico do ''Āryabhaṭīya''. {{en}}

{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Aryabhata}}
[[Categoría:Matemáticos da India]]
[[Categoría:Astrónomos da India]]
[[Categoría:Nados en 476]]
[[Categoría:Finados en 550]]